Kouchingdan pedagogik jarayonlarda foydalanish texnologiyalarini takomillashtirish

Ko’rsatkichlar soni
Ko‘rsatkichlar
Yuqori			O‘rta			Past
Tajriba boshida	Tajriba yakunida	Tajriba boshida		Tajriba yakunida	Tajriba boshida		Tajriba yakunida
1.	Kouching asosida o’rganishga bo’lgan umumiy qiziqish	19	24	21		17	4		3
2.	Harflar (The Alphabet) ni to’liq yod bilishi	27	31	17		15	3		2
3.	O’qish yozishni DTS talablari darajasida o’zlashtirilganligi	23	21	12		13	3		2
4.	O’quvchi nutqining talab darajasida ekanligi ravonligi aniqligi (o’qituvchi tomonidan baholangan)	15	23	5		9	1		1
5.	Uy vazifalarini to’g’ri bajarishi (asosan og’zaki nutqqa oid topshiriqlar)	14	20	17		12	6		5
6.	Darsda yozma topshiriqlarni mustaqil ravishda bajara olish xususiyati	15	17	18		20	11		9
Jami		113	136	90		86	28		22

Bu jadvalda tajribaning boshi va yakunida yuqori bahoga o‘qiyotgan o‘quvchilarning o‘zlashtirish dinamikasi 10,5%ga o‘sganligi, o‘rta bahoga o‘qiyotganlar bilimidagi o‘zgarish 5%ga pasayganligi, past bilimlilar o‘rtasidagi farq 22%ga o‘zgarganligining guvohi bo‘ldik.

Shu bilan bir qatorda, o‘qituvchi faoliyatiga kasbdoshlari tomonidan baho berish ishlarini tashkil qildik. Bundan maqsad o‘qituvchining o‘z ustida ishlashi, zamonaviy texnologiyalar darsliklardan maqsadli va rejali foydalanishini o‘rganish edi.
Kouching asosida darsida o‘qituvchining uslubiy yondashuvini
hamkasblar tomonidan baholash jadvali
(O‘qituvchi Sh.Aliqulova (RIMSAL), ish tajribasi – o‘quv yili hisobida 2 yil, ma’lumoti – oliy, magistr (O‘zMUni tugatgan)

Baholanish mezonlari	Darslar bo‘yicha 100 ballik tizimda baholash
	1 dars	2 dars	3 dars
Murakkab mavzu (qoidalar, fe’llar va hok.)ni yoritishi	87	81	89
Dars maqsadiga erishishi, maqsadni ochishi	90	87	84
Mavzuni o‘tish uslubi (zamonaviyligi)	78	81	82
Mavzuni talab darajasida bayon etishi	80	71	75
Darsning tashkiliy-uslubiy kamchiliklari	mavjud	mavjud	mavjud

Mazkur baholash jarayonida 3 nafar fan (kouching asosida) o‘qituvchilari ishtirok etdilar. O‘qituvchiga tayyorlanish uchun vaqt ajratildi. 3 ta dars 2 kun davomida tashkil etildi va o‘tkazildi.

O‘qituvchining olgan eng yuqori bahosi – 90 ball, eng quyi bahosi – 71 ballga baholangan. O‘qituvchiga xususiy kasb malakalarini takomillashtirish uchun kasbdoshlari tomonidan bir qator tashkiliy-uslubiy tavsiyalar berildi.
Pedagogik tajpiba-sinovlapiga jami bo‘lib 197 nafar o‘quvchi, 9 nafar pedagog jalb etildi. O‘quvchilarning kouching asosida fanini o‘zlashtirish bo‘yicha bilimlari darajasini tahlil etishda matematik-statistik usullardan foydalanildi. Natijalar jamlamasi quyidagi jadvalda aks ettirildi:

Guruhlar__O‘quvchilar_soni__O‘zlashtirish_darajalari'>Guruhlar	O‘quvchilar soni	O‘zlashtirish darajalari
		Yuqori	O‘rta	Past
Tajriba	197	63	77	57
Nazorat	193	69	86	38

Ko’rsatkichlarni foizlarga aylantirishda quyidagi formula bizga yordam beradi:

J – tajribada o’zlashtirish darajalarini ko’rsatish
Q – o’quvchilarning umumiy soni

№	Guruhlar	Tajriba	Nazorat
	Baholar
1.	Yuqori
2.	O‘rta
3.	Past

Olingan qiymatlar asosida Styudent-Fisher usuli bo‘yicha yechishga harakat qilamiz.

Tajriba va nazorat sinflaridagi baholash natijalarini mos ravishda 1 va 2- tanlanmalar deb olsak, quyidagi variativ qatorlariga ega bo‘lamiz:
1-tanlanma Xi: yuqori; o‘rta; past;
(tajriba) mi: 63; 77; 57. m197
2-tanlanma Yj yuqori; o‘rta; past;
(nazorat) nj 69; 86; 38. n193
o
7-rasm. Tajriba va nazorat guruhlaridagi ko‘rsatkichlar diagrammasi

Ishtirokchi o‘quvchilar o‘rtasidagi farq 4 nafarni tashkil etadi. Diagrammada tajriba va nazorat guruhlari uchun tanlanma qiymatlarni mos ravishda Mt  4 va Mn  1, ya’ni ular orasidagi farq yetarli darajada bo‘lib, Mt  Mn ekan. Bu esa, o‘z navbatida, bu tanlanmalar uchun mos o‘rta qiymatlar ham X va Y shartlarini ifodalab berishini ko‘rsatadi. Ushbu ifodani matematik amallar asosida isbotlashimizga to‘g‘ri keladi.

Bunda formulasidan kelib chiqib olingan natijalarni metodik modellashtirishni hisoblash samarasi nomli formulaga joylashtiramiz va quyidagicha hisoblaymiz:

Bunda tajribalar yakuni bo‘yicha tajriba guruhlarining o‘rtacha samarasi nazorat guruhlaridagi ko‘rsatkichdan yuqori ekanligi ma’lum bo‘ldi, ya’ni: X  Y
Mazkur holatdan kelib chiqib, tajriba va nazorat guruhlari uchun o‘rtacha mezon koeffisiyentlarini hisoblash zarur bo‘ladi. Bunda, birinchi navbatda, tanlanma dispersiyalarni (D) quyidagi formula bo‘yicha hisoblash kerak (biz javoblarni faqatgina umumiy va yaxlit tarzda berish bilan cheklanamiz):

Bu natijalardan o‘rtacha kvadrat chetlanishlar (Sn)ni topishda foydalanamiz:

Ikkala guruh uchun variatsiya ko‘rsatkichlarini (V) hisoblaymiz:

Statistik ma’lumotlardan shuni bilamizki, agar variatsiya (V) ko‘rsatkichi bir xilda V ≤ 0,14 % bo‘lsa, u holda statistik tanlanmaning o‘rta arifmetik qiymati noma’lum umumiy o‘rta qiymatni to‘g‘ri aks ettiradi.
Har ikki holda ham V_Dt < 0,73%, V_Dn < 0,59%, ya’ni semantik differensial kattaligi tajriba va nazorat guruhlarida o‘quvchilarning til o‘rganish jarayonini to‘g‘ri qabul qilgan holda tushunish va shu asosda o‘z ustida ish olib borish yoki mustaqil ishlarni yo‘lga qo‘yish tadbirlari o‘sganligini aks ettirsa-da, bunday ko‘rsatkich tajriba guruhlarida ancha yuqoridir. Shu sababli, noma’lum (nazariy) semantik differensiyaning o‘rta qiymatlarini belgilab olish hamda olingan qiymatlardan kelib chiqib tajriba va nazorat guruhlari uchun taxminli ishonch intervalini topish kerak bo‘ladi:








Natijalarni Lenn Stoukning (LS – “the final effect of education”) ta’lim sifati ko‘rsatkichlarini umumlashtirish (jamlash, yakunlash) formulalari orqali hisoblashga harakat qilamiz:
Sifat ko‘rsatkichlari quyidagi tartibga keladi:
> 1;
> 0;
Bunda ishonch intervalining eng yuqori nuqtasi da 0,90 va da eng past nuqtasi 5,34 ni bir-biridan ayirish hisobida ta’lim samarasini bilish mumkin bo‘ladi.
Tajriba-sinov ishlaridan olingan natijalarni matematik-statistik usulda baholash orqali tadqiqot mazmuni yuzasidan o‘tkazgan ishlarimizning samarasi ijobiy natija berganligi yana bir bor tasdiqlanadi.
Ya’ni, biz tomonimizdan respublikamiz umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida kouching asosida o‘qitish va darsliklardan foydalanish jarayonini o‘rganishda tadqiqot ishi yuzasidan o‘tkazilgan barcha tadbirlar, qo‘llangan usullar natijasida ta’lim sifati va samarasi 4,44% o‘sishga qarab, ijobiy tomonga o‘zgarganligi matematik-statistik hisoblarda o‘z isbotini topdi.