Kreativ fikrlash

3.7-rasm. De Bono 6 shlyapalarining mazmuni
12
1. Moviy shlyapa – moderator. U har xil ishtirokchilarning hamma 
gaplarini umumlashtiradi, muhim ma’lumotlarni yozib oladi, shuningdek 
guruh kotibi bo’lishi kerak. 
2. Sariq shlyapa – optimist. U doimiy ravishda g’oya uchun “Eng 
yaxshi ish” haqida o’ylaydi. Bu barcha sohalarda maqbul narsani ko’rish 
12
Mualliflar tomonidan tayyorlangan 

---

57 
haqida. Vaqt jadvallari, byudjet, bozor, mijozlarning talablari va h.k. 
bo’lishidan qat’iy nazar, u hamma narsa yaxshi deb o’ylaydi. 
3. Yashil shlyapa – o’ylovchi. U keng ma’noda o’ylashi mumkin. U 
boshqalarga o’xshab chuqurlashish o’rniga yangi g’oyalarni olib kirishga 
va “keng” fikrlashga e’tibor qaratishi kerak. Shunday qilib, u g’oyaning 
tafsilotlariga e’tibor berish o’rniga tashqi g’oyalarni boshqa g’oya bilan 
birlashtiradi. 
4. Qizil shlyapa – hissiyotga beriluvchi. U hissiy bo’lishi mumkin, 
uning didi, hissiyot, ehtiros va shaxsiy fikrlari birinchi o’rinda turadi. 
5. Qora shlyapa – tanqidchi. Ular zaif tomonlarni topadi, ayniqsa 
zaif tomonlarga murojaat qiladi, g’oyalarni tanqid qiladi va salbiy 
tomonlarini ham ta’kidlaydi. “Eng yomon vaziyat ssenariysi” bu uning 
dunyosi va u uchun hamma noto’g’ri bo’lishi mumkin bo’lgan hamma 
narsa noto’g’ri bo’ladi. 
6. Oq shlyapa – obyektiv. Raqamlar, faktlar, bilimlar, jadvallar, 
dalillar, statistika va hisob-kitoblar obyektivlarning diqqat markazida 
bo’ladi. Ushbu shaxs betaraf bo’lishi kerak va ushbu shaxsning barcha 
qarorlari ishonchli bo’lishi kerak va agar kerak bo’lsa raqamlar va 
dalillarni talab qilish kerak. 
Biznes model usuli (Business Model Canvas) 
Bu usul ko’pincha biznes-rejaning g’oyalari va jihatlarini ishlab 
chiqish uchun tavsiya etiladi. Muvaffaqiyatli biznes uchun asosiy 
elementlar ko’rib chiqiladi. Aleksandr Ostervalder ushbu modelni ishlab 
chiqdi va u innovatsion biznes g’oyalarini yaratish yoki mavjud biznes 
modelini qayta ko’rib chiqish uchun eng muvaffaqiyatli modellardan 
biriga aylandi.

---

58 
Bu usulning eng muhim elementlari quyidagilar: 
1. Asosiy hamkorlar: Qaysi sheriklar bo’lishi mumkin? 
2. Asosiy faoliyat: Biznes modelini amalga oshirish uchun qanday 
harakatlar qilinishi kerak? 
3. Qiymat taklifi: mijozlar mahsulot va xizmatlarni sotib olishlari 
uchun qanday foyda va afzalliklari bor? 
4. Mijozlar bilan o’zaro munosabatlar: Maqsadli mijozlarni qanday 
yutish va ushlab qolish mumkin? 
5. Mijozlar segmentlari: Maqsadli mijozlar va maqsadli mijozlar 
guruhlari qanday? 
6. Asosiy manbalar: Qaysi manbalar kerak va qaysi biri ajralmas? 
7. Sotish va aloqa kanallari: kerakli maqsadli mijozlar bilan aloqa 
qilish uchun qaysi kanallardan foydalaniladi? Mahsulotlar va xizmatlar 
qanday sotiladi? 
8. Narxlar tarkibi: xarajatlarning eng muhim omillari qaysi va biznes 
modeli qaysi xarajatlarsiz ishlamaydi? 
9. Daromadlar oqimlari: pul qanday hosil bo’ladi? Biznes modeli 
qayerdan kelib chiqqan?