Kudaybergenov k. K. Funksional analizdan misol va masalalar
Download 1.55 Mb. Pdf ko'rish
|
6= 0. Demak, p
n (x) = |x n | 6= 0, ya’ni, {p n } yarim normalar sistemasi ajratuvchi bo‘ladi. 5.3.5. s fazoda (5.1) formula orqali aniqlangan topologiya ρ((x n ), (y n )) = ∞ X n=1 1 2 n |x n − y n | 1 + |x n − y n | , (x n ), (y n ) ∈ s (5.2) metrika orqali aniqlangan topologiya bilan ustma-ust tushishini ko‘rsating. Yechimi. Aytaylik, U(p 1 , p 2 , · · · , p n , ε) = {x ∈ s : p i (x) < ε, i = 1, n} yarim normalar hosil etgan nolning atrofi bo‘lsin. U holda har bir 1 ≤ i ≤ n uchun |x i | < ε. Bundan (5.2) ga asosan, ρ(0, x) < ε, ya’ni x nuqta ρ metrika bo‘yicha nolning ε-atrofiga tegishlidir. Aytaylik, x nuqta ρ metrika bo‘yicha nolning ε-atrofiga tegishli, ya’ni ρ(0, x) < ε bo‘lsin. ε > 1 2 n bo‘lgan n sonini olamiz. U holda x ∈ U(p 1 , p 2 , · · · , p n , ε). Demak, bu topologiyalar ustma-ust tushadi. 5.3.6. E chiziqli fazo va P yarim normalar sistemasi bo‘lsin. M ⊂ E to‘plam chegaralangan bo‘lishi uchun bu to‘plam har bir p ∈ P yarim norma bo‘yicha chegaralangan bo‘lishi zarur va yetarli. Yechimi. Zarurligi. M ⊂ E to‘plam chegaralangan bo‘lsin. Har bir p ∈ P uchun U(p, 1) = {x ∈ E : p(x) < 1} ochiq to‘plamni qaraylik. M to‘plami chegaralangan ekanligidan, shunday λ 0 > 0 soni topilib, barcha λ > λ 0 uchun M ⊆ λU(p, 1) munosabati bajariladi. Demak, barcha x ∈ M uchun p(x) ≤ λ 0 tengsizligi bajariladi. Yetarliligi. Endi M to‘plam har bir p ∈ P yarim norma bo‘yicha chegaralangan bo‘lsin, ya’ni har bir p ∈ P uchun shunday c p soni topi- lib, barcha x ∈ M uchun p(x) ≤ c p tengsizligi bajariladi. 188 V. Topologik fazolar U nolning biror atrofi bo‘lsin. U holda sunday p 1 , p 2 , · · · , p n ∈ P, ε > 0, topilib, U(p 1 , p 2 , · · · , p n , ε) ⊂ U bajariladi. λ 0 = ε −1 max{c p 1 , · · · , c p n } bo‘lsin. U holda har bir x ∈ M uchun p i (x) ≤ c p i ekanligidan, p i (x) ≤ λ 0 ε kelib chiqadi. Demak, x ∈ λ 0 U(p 1 , p 2 , · · · , p n , ε), ya’ni M ⊂ λ 0 U. 5.3.7. C(0, 1) – (0, 1) intervalda aniqlangan barcha haqiqiy uzluksiz funksiyalar fazosi bo‘lsin. C(0, 1) fazoda f funksiya atroflari sistemasi V (f, ε) = {g ∈ C(0, 1) : |f (t) − g(t)| < ε, ∀ t ∈ (0, 1)} ko‘rinishdagi to‘plamlardan iborat bo‘lsin. Bu topologiyada qo‘shish amali uzluksiz bo‘lib, songa ko‘paytirish amali uzluk- siz emasligini ko‘rsating. Yechimi. Aytaylik, g, h ∈ C(0, 1), f = g + h bo‘lsin. V (g, ε) + V (h, ε) ⊂ V (f, 2ε) ekanligini ko‘rsatamiz. g 1 ∈ V (g, ε), h 1 ∈ V (h, ε), f 1 = g 1 + h 1 bo‘lsin. U holda ∀ t ∈ (0, 1) uchun |g(t) − g 1 (t)| < ε va |h(t) − h 1 (t)| < ε tensizliklar o‘rinli. Bundan |f (t) − f 1 (t)| = |g(t) − g 1 (t) + h(t) − h 1 (t)| ≤ ≤ |g(t) − g 1 (t)| + |h(t) − h 1 (t)| < 2ε, ya’ni f 1 ∈ V (f, 2ε). Demak, C(0, 1) fazoda qo‘shish amali uzluksiz bo‘ladi. Faraz qilaylik songa ko‘paytirish amali ham uzluksiz bo‘lsin. f (t) = 1 t funksiyasini olaylik. U holda shunday δ > 0 soni topilib, |λ| < δ tensizligini qanoatlantiruvchi barcha λ ∈ R sonlari uchun λV (f, δ) ⊂ V (0, 1) munosabati bajariladi. Bundan λ = δ2 uchun δ 2 |f | < 1, ya’ni ∀ t ∈ (0, 1) uchun δ 2 < t § 5.3. Chiziqli topologik fazolar 189 tensizligi bajariladi. Bundan δ ≤ 0. Bu esa δ > 0 ekanligiga zid. Hosil bo‘lgan ziddiyatdan C(0, 1) fazoda songa ko‘paytirish amali uzluksiz emasligi kelib chiqadi. 5.3.8. L 0 (Ω, Σ, µ) – (Ω, Σ, µ) o‘lchovli fazoda aniqlangan bar- cha haqiqiy o‘lcovli funksiyalar fazosida U(ε, δ) = {f ∈ L 0 (Ω, Σ, µ) : ∃ A ∈ Σ, µ(Ω \ A) < δ, |f χ A | < ε} to‘plamlarni qaraylik, bunda ε > 0, δ > 0. Quyidagilarni isbot- lang: 1) λU(ε, δ) = U(|λ|ε, δ), bunda λ 6= 0; 2) U(ε, δ) + U(ε, δ) ⊂ U(2ε, 2δ); 3) T {U(ε, δ) : ε > 0, δ > 0} = {0}. Yechimi. 1) Faraz qilaylik f ∈ λU(ε, δ), λ 6= 0. U holda shunday g ∈ U(ε, δ) topilib, f = λg. Endi g ∈ U(ε, δ) bo‘lganligidan, ∃ A ∈ Σ, ⇒ µ(Ω \ A) < δ, |gχ A | < ε. Bundan |f χ A | = |λgχ A | < |λ|ε. Demak, f ∈ U(|λ|ε, δ). Endi f ∈ U(|λ|ε, δ) bo‘lsin. U holda ∃ A ∈ Σ, µ(Ω \ A) < δ, |f χ A | < |λ|ε. Bundan ¯ ¯ ¯ f λχ A ¯ ¯ ¯ < ε. Demak, f λχ A ∈ U(ε, δ), ya’ni f ∈ λU(ε, δ). 2) f, g ∈ U(ε, δ) bo‘lsin. U holda shunday A, B ∈ Σ mavjud bo‘lib, µ(Ω \ A) < δ, |f χ A | < ε va µ(Ω \ B) < δ, |gχ B | < ε. C = A ∩ B bo‘lsin. U holda µ(Ω \ C) = µ(Ω \ (A ∩ B)) = µ((Ω \ A) ∪ (Ω \ B)) ≤ ≤ µ(Ω \ A) + µ(Ω \ B) < δ + δ = 2δ, ya’ni µ(Ω \ C) < 2δ. |f + g|χ C ≤ |f χ C | + |gχ C | ≤ |f χ A | + |gχ B | < ε + ε = 2ε, 190 V. Topologik fazolar ya’ni |f + g|χ C < 2ε. Demak, f + g ∈ U(2ε, 2δ), ya’ni U(ε, δ) + U(ε, δ) ⊂ U(2ε, 2δ). 3) Aytaylik, barcha ε > 0, δ > 0 uchun f ∈ U(ε, δ) bo‘lsin. Faraz qilaylik, f 6= 0. U holda shunday λ > 0 soni topilib, E = {t ∈ Ω : |f (t)| ≥ λ} to‘plami musbat o‘lchovga ega bo‘ladi, hamda χ E |f | ≥ λχ E . Endi δ < µ(E) shartni qanoatlantiruvchi δ > 0 sonini olaylik. Faraz qilaylik, f ∈ U ³ λ 2 , δ ´ . U holda ∃ A ∈ Σ, ⇒ µ(Ω \ A) < δ, |f χ A | < λ 2 . Quyidagi χ E |f | ≥ λχ E , |f χ A | < λ 2 tengsizliklardan E ∩ A = ∅ kelib chiqadi. Demak, E ⊂ Ω \ A va µ(E) ≤ µ(Ω \ A) < δ, ya’ni µ(E) < δ. Bu esa δ < µ(E) tengsizligiga zid. Hosil bo‘lgan ziddiyatdan f = 0 ekanligi kelib chiqadi. Demak, T {U(ε, δ) : ε > 0, δ > 0} = {0}. 5.3.9. Agar A n ∈ Σ va χ A n µ −→ 0 bo‘lsa, u holda µ(A n ) → 0 ekanligini ko‘rsating. Yechimi. Aytaylik, A n ∈ Σ va χ A n µ −→ 0 bo‘lsin. Ixtiyoriy δ > 0, 0 < ε < 1 sonlarini olaylik. χ A n µ −→ 0 bo‘lganligidan, shunday n 0 nomeri topilib, barcha n ≥ n 0 nomerlari uchun χ A n ∈ U(ε, δ) bajariladi. Bundan ∀ n ≥ n 0 uchun shunday B n ∈ Σ topilib, µ(Ω \ B n ) < δ, |χ A n χ B n | < ε < 1. Bundan χ A n χ B n = 0, ya’ni A n ∩ B n = ∅. Demak, A n ⊂ Ω \ B n va µ(A n ) ≤ µ(Ω \ B n ) < δ, ya’ni µ(A n ) → 0. 5.3.10. Agar µ(Ω) < +∞ bo‘lsa, L 0 (Ω, Σ, µ) fazoda o‘lchov bo‘yicha yaqinlashish topologiyasi ρ(f, g) = Z Ω |f (t) − g(t)| 1 + |f (t) − g(t)| dµ(t) § 5.3. Chiziqli topologik fazolar 191 metrika hosil etgan topologiya bilan ustma-ust tushishini ko‘rsating. Yechimi. Aytaylik, ε > 0 va f ∈ U(ε, ε) bo‘lsin. U holda shunday A ∈ Σ to‘plam topilib, µ(Ω \ A) < ε, |f χ A | < ε. Bundan ρ(f, 0) = Z Ω |f (t)| 1 + |f (t)| dµ(t) = = Z Ω\A |f (t)| 1 + |f (t)| dµ(t) + Z A |f (t)| 1 + |f (t)| dµ(t) ≤ ≤ Z Ω\A 1dµ(t) + Z A εdµ(t) = µ(Ω \ A) + εµ(A) < ε + εµ(A), ya’ni ρ(f, 0) < ε(1 + µ(Ω)). Demak, U(ε, ε) ⊂ B(0, r), bu yerda r = ε(1 + µ(Ω)). Endi ixtiyoriy ε, δ > 0 sonlar uchun shunday r > 0 topilib, B(0, r) ⊂ U(ε, δ) ekanligini ko‘rsatamiz. r = δε 1 + ε bo‘lsin. A = {t ∈ Ω : |f (t)| < ε} to‘plamni olamiz. U holda f ∈ B(0, r) uchun r > ρ(f, 0) = Z Ω |f (t)| 1 + |f (t)| dµ(t) ≥ Z Ω\A |f (t)| 1 + |f (t)| dµ(t) ≥ ≥ Z Ω\A ε 1 + ε dµ(t) = µ(Ω \ A) ε 1 + ε . Bundan µ(Ω \ A) < r 1 + ε ε = δε 1 + ε · 1 + ε ε = δ, ya’ni µ(Ω \ A) < δ. Hamda |f χ A | < ε. Demak, f ∈ U(ε, δ). Bundan B(0, r) ⊂ U(ε, δ) munosabatga ega bo‘lamiz. 192 V. Topologik fazolar 5.3.11. E chiziqli topologik fazo. A ⊂ E chegaralangan bo‘lishi uchun ixtiyoriy {x n } ⊂ A va λ n → 0, {λ n } ⊂ R uchun λ n x n → 0 bajarilishi zarur va yetarli. Yechimi. Zarurligi. {x n } ⊂ A, {λ n } ⊆ R, λ n → 0 bo‘lsin. V nolning muvozonatlashtirilgan atrofi bo‘lsa, u holda shunday λ > 0 topilib, A ⊂ λV. Jumladan, x n ∈ λV, n ∈ N. Endi |λ n | ≤ 1 λ bo‘lgan n lar uchun λ n x n ∈ λ n λV ⊂ V, ya’ni λ n x n → 0. Yetarliligi. Faraz qilaylik, A chegaralanmagan to‘plam. U holda nolning shunday V atrofi topilib, barcha λ uchun A\λV 6= ∅. λ = 1, 2, ... qiymatlarida x n ∈ A \ nV, n = 1, 2, .. nuqtalarini olamiz. {x n } ⊂ A, 1 n → 0 dan 1 n x n → 0. Lekin bu barcha n lar uchun 1 n x n / ∈ V ekanligiga ziddir. 5.3.12. Agar A va B to‘plamlar chegaralangan bo‘lsa, u holda A + B = {x : x = y + z, y ∈ A, z ∈ B} to‘plam ham chegaralanganligini ko‘rsating. Yechimi. {x n } ⊂ A + B, {λ n } ⊂ R, λ n → 0 bo‘lsin. U holda har bir n ∈ N uchun y n ∈ A, z n ∈ B topilib, x n = y n + z n . A va B chegara- langanligidan, 5.3.11-misolga ko‘ra λ n y n → 0 va λ n z n → 0. Bundan λ n x n = λ n y n +λ n z n → 0. Yana 5.3.11-misoldan A+B chegaralangandir. 5.3.13. E chiziqli topologik fazo, A ⊂ E qavariq, mu- vozanatlashgan, yutuvchi to‘plam bo‘lsin. E fazoda p A (x) = inf{t > 0 : t −1 x ∈ A} funksionalni qaraylik. Bu funksionalga Minkovskiy funksio- nali deyiladi va u quyidagi xossalarga ega: a) p A (αx) = |α|p A (x); b) p A (x + y) ≤ p A (x) + p A (y). Yechimi. a) Avval α ≥ 0 holni qaraymiz. p A (αx) = inf{t > 0 : t −1 αx ∈ A} = inf{αt > 0 : t −1 x ∈ A} = = α inf{t > 0 : t −1 x ∈ A} = |α|p A (x). Endi p A (−x) = p A (x) tengligini ko‘rsatamiz. A muvozanatlashgan to‘plam ekanligidan, A = −A. Bundan p A (−x) = inf{t > 0 : t −1 (−x) ∈ A} = inf{t > 0 : t −1 x ∈ −A} = = inf{t > 0 : t −1 x ∈ A} = p A (x). § 5.3. Chiziqli topologik fazolar 193 Endi α < 0 holni qaraymiz. p A (αx) = p A ((−α)(−x)) = −αp A (−x) = −αp A (x) = |α|p A (x). b) Aytaylik, p A (x) < s, p A (y) < t va u = s + t bo‘lsin. U holda s −1 x ∈ A, t −1 x ∈ A va A ning qavariqligidan, u −1 (x + y) = s u (s −1 x+) + t u (t −1 y) ∈ A. Bundan p A (x + y) ≤ u, ya’ni p A (x + y) ≤ p A (x) + p A (y). 5.3.14. R n fazoda V = {x ∈ R : |x i | ≤ a i , i = 1, n}, bunda a i > 0, i = 1, n, to‘plamning Minkovskiy funksionalini toping. Yechimi. x = (x i ) ∈ R n bo‘lsin. U holda t −1 x ∈ V ⇔ |t −1 x i | ≤ a i , 1 ≤ i ≤ n, ⇔ ⇔ t ≥ |x i | a i , 1 ≤ i ≤ n, ⇔ t ≥ max ½ |x i | a i : 1 ≤ i ≤ n ¾ . Demak, t −1 x ∈ V ⇔ t ≥ max ½ |x i | a i : 1 ≤ i ≤ n ¾ . Bundan p V (x) = sup{t > 0 : t −1 x ∈ V } = max 1≤i≤n |x i | a i . Demak, p V (x) = max 1≤i≤n |x i | a i . 5.3.15. X Hausdorf chiziqli topologik fazosi bo‘lsin. X normalangan bo‘lishi uchun bu fazoda nolning chegaralangan qavariq V atrofining mavjudligi zarur va yetarlidir. Yechimi. Zarurligi. X normalangan fazo bo‘lsa, u holda uning birlik shari V = {x ∈ X : ||x|| ≤ 1} nolning chegaralangan qavariq atrofi bo‘ladi. Yetarliligi. Aytaylik, V nolning chegaralangan qavariq atrofi bo‘lsin. V ning o‘rniga [V ] ∩ (−[V ]) ni olib, biz V ni absolyut qavariq deb olishimiz mumkin. Har bir x ∈ X uchun ||x|| = p V (x) 194 V. Topologik fazolar deylik, bunda p V – V ning Minkovskiy funksionali. x ∈ X uchun ||x|| = 0 ekanligidan, x = 0 kelib chiqishini ko‘rsatamiz. X Hausdorf fazosi ekanligidan, nolning shunday U atrofi topilib, x 6∈ U o‘rinli bo‘ladi. V chegaralangan ekanligidan, shunday λ > 0 soni mavjudki, V ⊂ λU. U holda λx / ∈ V. Bundan ||x|| = p V (x) = 1 λ p V (λx) > 1 λ , ya’ni ||x|| 6= 0. Demak, || · || funksiya X fazoda norma bo‘ladi. Endi bu norma hosil etgan topologiya X ning asl topologiyasi bi- lan ustma-ust tushishini ko‘rsatamiz. Aytaylik, U nolning biror atrofi bo‘lsin. V ning chegaralanganligidan, λ > 0 topilib, λV ⊂ U. Bundan {λV : λ > 0} sistema nolning atroflari sistemasi ekanligini ko‘rsatadi. Bu esa ikkala topologiyaning ayniyligini anglatadi. Mustaqil ish uchun masalalar 1. Agar A va B qavariq to‘plamlar bo‘lsa, u holda ixtiyoriy α, β sonlari uchun αA + βB qavariq to‘plam ekanligini ko‘rsating. 2. λA + µA = (λ + µ)A tengligi har doim o‘rinlimi? 3. Agar λ, µ ≥ 0 va A qavariq to‘plam bo‘lsa, u holda λA + µA = (λ + µ)A ekanligini isbotlang. 4. Agar A va B muvozanatlashgan to‘plamlar bo‘lsa, u holda A + B muvozanatlashgan to‘plam ekanligini ko‘rsating. 5. Agar Download 1.55 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling