Nuqtaviy zaryad. Elektrodinamikada ham turli modellardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Ulardan biri nuqtaviy zaryad tushunchasidir. Nuqtaviy zaryad deb o`lchamlari ta’siri o`rganilayotgan masofaga nisbatan e’tiborga olinmaydigan darajada kichik bo`lgan, zaryadlangan jismga aytiladi. U ham xuddi moddiy nuqta kabi ideallashtirilgan tushunchadir.
2. Harakatsiz nuqtaviy zaryadlar orasidagi o`zaro ta’sir kuchi 1785 yilda frantsuz fizigi Sh.Kulon tomonidan aniqlangan
Qo`yi qismida shisha tayoqcha osilgan ingichka elastik ip shisha silindr idishda o`rnatilgan. Ipning yuqori uchi burilish burchagini aniqlashga imkon beruvchi darajalangan qurilmaga berkitilgan. Osib qo`yilgan shisha tayoqchaning bir uchida kichkina metall sharcha, ikkinchi uchida esa posangi berkitilgan. Idish qopqog`idagi teshikcha orqali xuddi shunday boshqa sharchani ham kiritish mumkin. Agar sharchalarga zaryad berilsa, ular o`zaro ta’sirlashishadi va ipning burilish burchagiga qarab ta’sir kuchini baholash imkoni tug`iladi.
Kulon qonuni: Bo`shliqdagi ikkita harakatsiz nuqtaviy zaryadlar orasidagi o`zaro ta’sir kuchi F, ular zaryadlari Q1 va Q2 larning ko`paytmasiga to`g`ri, oralaridagi masofa r ning kvadratiga esa teskari proportsional:
bu yerda k – birliklar sistemasining tanlanishiga bog’liq bo`lgan proportsionallik koeffitsenti.
Kulon kuchining yo`nalishi. kuch o`zaro ta’sirlashuvchi zaryadlarni tutashtiruvchi to`g`ri chiziq bo`ylab yo`nalgan bo`lib, turli ismli zaryadlar uchun tortishish (F<0), bir xil ismli zaryadlar uchun esa itarish (F>0) xarakteriga ega bo`ladi.
Kulon qonunini vektor ko`rinishda qo`yidagicha yozish mumkin.
k- proportsionallik koeffitsienti
bu yerda farad (F) – elektr sig`imining birligi. Unda kulon qonuni qo`yidagi ko`rinishni oladi.
-ga elektr doimiysi deyiladi. U tabiatning fundamental kattaliklaridan biri bo`lib qo`yidagiga teng.
0=
Elektrostatik maydon Agar elektr zaryadi yaqiniga boshqa zaryad keltirilsa unga kulon kuchi ta’sir qiladi. Demak zaryad atrofida maydon mavjud ekan. Bu maydonga elektr maydoni deyiladi. Agar zaryad harakatsiz bo`lsa maydonga elektrostatik maydon deyiladi.
Elektrostatik maydon vaqt o`tishi bilan o`zgarmaydi va uni faqat elektr zaryadi vujudga keltiradi. Elektr maydoni ham materiyaning maxsus ko`rinishlaridan biri bo`lib, u elektr zaryadiga bog’langan va zaryadlarning bir-biriga o`zaro ta’sirini uzatadi. Bu yerda QC zaryad sinash zaryadi vazifasini o`taydi. Odatda sinash zaryadi sifatida musbat zaryad olinadi. Shu bilan birga sinash zaryadining maydoni juda kichik va u o`rganilayotgan maydonni buzolmaydi deb hisoblanadi. Q zaryadning maydoniga kiritilgan QC sinash zaryadiga
Do'stlaringiz bilan baham: |
