Kundalik aylanish

Burchak momentining saqlanish qonunidan foydalangan holda tajribalar. Ayrim tajribalar burchak impulsining saqlanish qonuniga asoslanadi: inertial sanoq sistemasida burchak momenti ( teng mahsulot aylanishning burchak tezligi boʻyicha inersiya momenti) ichki kuchlar taʼsirida oʻzgarmaydi. Agar dastlabki paytlarda o'rnatish Yerga nisbatan harakatsiz bo'lsa, u holda inertial mos yozuvlar tizimiga nisbatan uning aylanish tezligi Yerning aylanish burchak tezligiga teng bo'ladi. Agar siz tizimning inersiya momentini o'zgartirsangiz, u holda burchak tezligi uning aylanishi, ya'ni Yerga nisbatan aylana boshlaydi. Yer bilan bog'langan noinertial sanoq sistemasida aylanish Koriolis kuchining ta'siri natijasida sodir bo'ladi. Bu fikrni 1851 yilda frantsuz olimi Lui Puanso taklif qilgan.
Shunday qilib, bu sakrash kunini va Yer fasllarini yildan-yilga doimiy ravishda ushlab turish uchun tafsilotlarga e'tiborimizni qadrlang, lekin bizning Yerimiz, nozik tarzda, bu jumperlar ham o'tib ketishini anglatmaydi. Yer, albatta, o'z o'qi atrofida aylanadi, shu bilan birga quyosh atrofida aylanadi. Bu aylanish quyosh chiqishi, quyosh botishi, oy chiqishi, oy nuri, Koriolis effekti va tungi osmondagi barcha yulduzlarning qutblar atrofida aylanishi uchun javobgardir.
Inqilob esa fasllar uchun javobgardir; sizning yarim sharingiz Quyoshdan chetga chiqsa, qishingiz o'sha paytda bo'ladi va yarim sharingiz Quyosh tomon burilsa, sizda yorqin yoz bo'ladi. Va siz, ehtimol, inqilob haqida qayg'urib, bir kun 24 soat, bir yil esa 365 kun ekanligini bilib oldingiz. Bu biroz qiyin ekan!
Birinchi bunday tajriba 1910 yilda Xeygen tomonidan amalga oshirildi: silliq ustunga ikkita og'irlik Yer yuzasiga nisbatan harakatsiz o'rnatildi. Keyin og'irliklar orasidagi masofa qisqartirildi. Natijada, o'rnatish aylana boshladi. 1949 yilda nemis olimi Xans Buka tomonidan yanada grafik tajriba o'tkazildi. Taxminan 1,5 metr uzunlikdagi novda to'rtburchaklar ramkaga perpendikulyar ravishda o'rnatildi. Dastlab, novda gorizontal edi, o'rnatish Yerga nisbatan harakatsiz edi. Keyin novda vertikal holatga keltirildi, bu esa o'rnatishning inertsiya momentini taxminan bir marta o'zgarishiga va uning tez aylanishiga olib keldi, bu Yerning aylanish tezligidan bir necha baravar yuqori burchak tezligi bilan.
Uyg'onish va zamonaviy davr
Yer 24 soatdan kamroq vaqt ichida to'liq aylanishni amalga oshiradi: aniqrog'i, 23 soat, 56 daqiqa va 09 soniya. Boshqacha qilib aytganda, biz kun deb hisoblagan narsa sayyoramizning 360 daraja aylanishi emas, balki biroz ko'proq vaqt talab etadi! 360 gradus burilishimizga qaramay, biz Quyosh atrofidagi orbitamizda biroz oldinga siljishga erishdik. Yerning Quyosh atrofidagi harakatini qayd qilish uchun to‘g‘ri yo‘naltirishimiz uchun qo‘shimcha 3 daqiqa 56 soniya kerak bo‘ladi. Bu kun nima ekanligi haqida qayg'uradi, lekin yil haqida nima deyish mumkin?
Inqilob - Yerning Quyoshga nisbatan bir xil holatiga qaytishi uchun - qiziqarli astronomik narsa bo'lishi mumkin, uni qayd etib bo'lmaydi, bu Yerdagi yilning noo'rin ta'rifi. Yer Quyosh atrofidagi orbitasida bir xil mavsumiy pozitsiyaga erishishi uchun - va menga ishoning, agar siz Yerda yashasangiz, taqvimlaringizni fasllar bo'yicha belgilashni xohlaysiz - sizga Yerning aynan bir xil yo'nalishi bo'lishi kerak. Quyoshga, chunki u aynan bir burilish edi. Biz buni qishki kun toʻxtashidan to qishki kungacha, Yerning shimoliy qutbi Quyoshdan yoki uning orbitasidagi boshqa ixtiyoriy nuqtadan eng uzoqroqda boʻlganda qilishimiz mumkin edi.