Kur’ân-ı Kerîm’in yedi harf üzere (‘alā sab‘ati a ḥruf) indirildiğini bildiren

Tefsir ve Hadis Literatüründen Şāzz Kıraat Örnekleri
Şa
ẕẕ
kıraatler kategorisinin konumuz açısından önemine binaen, daha fazla
örnek sunmamız uygun olacaktır. Bunu yaparken alıntılarımızı, gramercilerin
çalışmaları gibi konuya yer veren diğer çalışmalar yerine hadis literatürünün
temel kaynaklarıyla sınırlandıracağız. İmam Mālik’in (ö. 179/795) Muva
ṭṭ
a’ı
en eski hadis mecmualarından ve İslamiyet’in erken dönemlerine açılan en
eski pencerelerimizden birisidir
54
. İmam Mālik Muva
ṭṭ
a’ında aşağıdaki altı
şā
ẕẕ
varyantı, her birini bir veya birden fazla sahabiye isnad ederek nakleder:
i. Hz. Ömer (r.a.) Cuma suresinde fa-m
ḍ
ū ilā 
ẕ
ikri l-lāhi (‘Allah’ı anmaya
gidin’) ibaresini fa-s‘av ilā 
ẕ
ikri l-lāhi (K. 62. 9)
55
şeklinde okurdu. Her iki
sözcük de ‘yürümek veya gitmek’ anlamına gelir, bunlardan ilki, ma
ḍ
ā, sadece
gitmek anlamına gelirken, ikincisi, sa‘ā, ‘gitmek için çaba sarf etme’ anlamını
da içine alır, ve buradaki bağlamda ‘hemen gitmek’ anlamındadır, Hac esna-
sında Safa ile Merve arasında yapılan ve hafif koşu anlamına gelen sa‘y sözcü-
ğünde olduğu gibi. Bu durumda Hz. Ömer (r.a.)’ın kıraati, başka hadislerin
de işaret ettiği gibi, koşmak yerine yürünmesi gerektiğini ortaya koyar.
ii. Hz. Āişe (r.a.) ve Hz.
Ḥ
af
ṣa (r.a.), K. 2. 238’de geçen
ḥ
āfi
ẓ
ū ‘alā l-
ṣalavāti 
va-l-
ṣalāti l-vus
ṭ
ā (‘namazları ve orta namazı muhafaza edin’) ibaresini yazıya
geçirirken va-
ṣalāti l-‘aṣr (‘ve ikindi namazını’) ibaresini ilave ederek bu konu-
da tek olmakla tanınmışlardır. Hz. Āişe (r.a.) şunu ilave eder: ‘ben bunu Allah
resulünden (s.a.v.) işittim
56
.
iii. Hz. Übey’in (r.a.) kıraatinde, fa-
ṣiyāmu salāsati ayyāmin mutatābi‘ātin
(‘ardından peş peşe üç gün oruç tutun’; K. 5. 89) diye okunurken diğer kıraat-
53 Muslim,
Ṣ
a
ḥ
ī
ḥ
(eds. Mu
ḥ
ammad Şukrī Ibn
Ḥ
asan al-Anqaravī ve diğerleri; Beyrut: Dāru’l-
Fikr, 8 cilt, thz.; orijinal baskısı İstanbul: al-Ma
ṭ
ba‘a al-‘Āmira, 1334 (1916)), iii. 100 [=K. 
al-zakāt: b. Lav anna li-bn Ādam vādiyayn la-btağā sālisan].
54 Hicri ikinci yüzyılın ürünü olan Muva
ṭṭ
a’ için örnek olarak bkz. Yasin Dutton, The Origins 
of Islamic Law: The Qur’ān, the Muva
ṭṭ
a’  and Madinan ‘Amal (Richmond: Curzon Press,
1999), 26-7.
55 Bkz. Mālik İbn Enes, al- Muva
ṭṭ
a’ (Kahire: Ma
ṭ
ba‘at al-
Ḥ
alabī va-Avlādihi, 2 cilt,
1349/1930)[ bundan sonra Muv.], i. 97.
56 Muv. İ. 120. Karılştr. İbn Abdi’l-Berr, al-Tamhīd li-mā fī l- Muva
ṭṭ
a’  min al-ma‘ānī va-l-
asānīd (Mohammedia: Vizāratu’l-Avkāfi va’ş-Şu’ūni’l-İslāmiyye, 24 cilt, 1397-1411/1977-
91), iv. 273.

---

342
Yasin DUTTON - Çev. Nazife Nihal İNCE
lerde ‘peş peşe’ sözcüğü kullanılmadan sadece salāsati ayyāmin (‘üç gün’) diye
okunmuştur
57
.
iv. Hz. İbn Ömer K. 65. 1’i kısaca li-‘iddatihinna (‘iddet [dönem]lerinde’)
yerine fa-
ṭ
alliqūhunna li-qubuli ‘iddatihinna (‘onları iddet dönemlerinin ba-
şında boşayın’) olarak okur
58
. Bu kıraat, iddet dönemine daha uzun bir süre
tanıması ve evliliği yeniden değerlendirmek için en uzun süreyi sağlaması
bakımından boşanma için en uygun vaktin temizlik döneminin başı olduğu
anlamına gelmektedir.
v. Hz. Āişe (r.a.) Kur’ân’ın bir parçası olduğunu söylediği (fīmā unzila min