Курс иши мавзу: “Бюджет-соли сиёсатининг и тисодий усишга таъсири”


Бундай омилларнинг юзага келишидан олдин 2019 йилда Давлат бюджети параметрлари кискача куйидагича тасдикланган эди


Download 356.91 Kb.
bet6/6
Sana13.11.2023
Hajmi356.91 Kb.
#1769797
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Курс иши мавзу “Бюджет соли сиёсатининг и тисодий усишга таъсир

Бундай омилларнинг юзага келишидан олдин 2019 йилда Давлат бюджети параметрлари кискача куйидагича тасдикланган эди:


Т/р


Курсаткичлар


2020 йил учун прогноз


Бюджет мулжаллари


2021 йил


2022 йил


I.


Консолидациялашган бюджет даромадлари


158 960,1


191 781,6


226 318,5

1.

Давлат бюджети даромадлари

128 460,0


152 100,0


177 600,0


2.

Давлат максадли жамгармалари даромадлари*

25 385,1


30 686,6


33 570,5


3.

Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва таравдиёт жамгармасига тушумлар

5 115,0

8 995,0

15 148,0




II.


Консолидациялашган бюджет харажатлари


162 385,0


192 957,0


223 854,7

1.

Давлат бюджети харажатлари*

121 856,4


142 497,8


159 455,1


2.

Давлат максадли жамгармалари харажатлари

35 413,6


41 464,2


49 251,6


3.

Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва таравдиёт жамгармаси маблагларининг сарфланиши

5 115,0

8 995,0

15 148,0




III.


Давлат максадли жамFармаларига трансфертлар


9 248,1


11 055,6


15 875,5


IV.


Консолидациялашган бюджет сальдоси
(профицит +, дефицит -)


-3 424,9


-1 175,4


2 463,8


V.


Ташки карз уисобидан давлат дастурларига харажатлар


14 394,1


15 724,5


16 615,4


VI.


Умумий фискал баланс
(профицит +, дефицит -)


-17 819,0


-16 899,9


-14 151,6

VII.

Давлат карзларини сундириш**

3 289,9

4 221,8

4 988,4




5-расм. 2020 йил учун Ўзбекистон Республикасининг
консолидациялашган бюджетининг жамланма параметрлари х,амда 2021-2022 йилларга бюджет мулжаллари.


Т/р


Курсаткичлар


2020 йил учун прогноз


Максадли мулжаллар


2021 йил


2022 йил

1.

Ялпи ички махсулот, млрд.сум

653 546

786 227

923 076

2.

Ялпи ички махсулотнинг усиш суръати, фоизда


5,5

5,8

6,2

3.

Истеъмол нархлари индекси, утган йил декабрига нисбатан, фоизда


12,5-13,0


11,0

9,5

4.

Саноат махсулотларининг усиш суръати, фоизда

6,5

6,7

7,0

5.

Кишлок, урмон ва балик хужаликларида ишлаб чикаришнинг усиш суръати, фоизда


4,0

4,1

4,2

6.

Чакана товар айланмасининг усиш суръати, фоизда


5,6

5,7

6,0



6-расм. 2020 йил учун Ўзбекистан Республикасини ривожлантиришнинг


асосий макроиктисодий курсаткичлари прогнози ва 2021-2022 йилларга
максадли мулжаллар .Т/ р



Курсаткичлар


Сумма


Ўзбекистон Республикасининг республика бюджети даромадлари


98 186,1


1.


Бевосита соликлар


25 187,2

1.1

Фойда солиги

19 839,0


1.2

Жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиги

5 348,2



2.


Билвосита соликлар


52 165,6

2.1

Кушилган киймат солиги

42 992,4


2.2

Акциз солиги

6 461,2

2.3

Божхона божи


2 712,0



3.


Ресурс туловлари ва мол-мулк со. шги


15 340,2

3.1

Ер каъридан фойдаланганлик учун солик

15 340,2




4.


Бошка даромадлар ва солик булмаган бошка тушумлар


5 493,1



Хулоса
Шундай килиб, Давлат бюджеты даромадларини шакллантириш механизмы куйидагиларни ўз ичига олади:
Даромадлар конунчилигини ишлаб чикиш;
Давлат бюджети даромадларини прогнозлаштириш;
даромадларни ундириш;
даромадларни уисобини юритиш;
даромадлар ижроси уисоботи;
уисобот аудити кабилардир.
Тадкикотимизнинг асосий кисмида шулар тўғрисида фикр юритиб чикдик.
Юкорида айтиб утилган ислоуотлар мазкур соуани тубдан кайта ташкил килган булса-да, бюджет даромадлари уисобини юритишда айрим масалалар борки, уларни уал килиш ва ушбу тизимни такомиллаштиришни давом эттириш давлат молиясини бошкариш юзасидан утказилаётган ислоуотларнинг уозирги боскичидаги асосий вазифалардан биридир. Аникрок айтадиган булсак, куйидаги омиллар сабабли, даромадлар уисоби тизимини янада такомиллаштириш мумкин:
  1. Айни пайтда молия идораларида даромадлар режасининг бажарилишини ва даврий каторларда тушумларнинг усишини таулил килиш учун етарли маълумотлар мавжуд эмас. Масалан, юридик шахслардан олинадиган фойда соаиги тушумлари юкори суръатларда усди. Молия идоралари мутахассислари бу уолатни келиб чикишига сабаб булган омилларни аниклаши учун тегишли уудуддаги молиявий натижа, солик карзи, нерезидентлар даромади ёки бир марталик характерга эга булган тушумлар каби маълумотларни билиши лозим булади. Молия идораларида мавжуд даромад уисоби регистрлари ва бошка уисоботлар шакллари оркали мазкур маълумотларни олиш имконияти йук. Бундан ташкари, тушумларни солик карзи уисобига, жорий тулов ёки олдиндан тулов уисобига тушган кисмларини аниклаш мумкин.


  2. Даромадлар ижроси уисоби амалда «касса усули»га асосланган уолда амалга оширилади. «Хисоблаш усули»га утиш эса халкаро стандартларга мос тизим яратиш демакдир. Бирок, мавжуд тизимга асосан уисоб юритишнинг бу усулига утиш имконияти йук. Хусусан, солик идораларида бюджетга уисобланган солик туловлари солик туловчиларнинг шахсий уисобваракларида юритилади, бирок молия идоралари ахборот тизими эса солик идораларининг ахборот тизимига уланмаган. Колаверса, давлат бюджетига тушадиган барча тушумлар буйича уам уисобланган туловлар микдори солик идораларида булмайди.


  3. Суд карорлари билан давлат ихтиёрига утказилган мол-мулкнинг сотилмай турган кисми, шунингдек соликсиз туловларининг давлат бюджетига келиб тушмаган кисми тўғрисида тизимли маълумот билан таъминлаш механизми мавжуд эмас. Мисол келтирадиган булсак, мусодара килинган товарларнинг махсус дуконларда сотилмай турган кисми бюджет даромадлари ижроси туFрисидаги уисоботларда акс эттирилмайди. Бу эса уудуднинг даромадлар базаси myFpucuga тулик маълумот бермайди.


Шу каби масалалар бугунги кунда давлат бюджети даромадлари базаси ахволи хакида етарли маълумотга эга булиш имкониятларини чеклайди, бу эса нафакат сифатли хисоб тизимини йулга куйиш, балки солик ва божхона сиёсатини тўғpu ишлаб чикиш учун зарур хисоб-китоблар асосида хулосалар тайёрлаш имконини хам беради.


Албатта, ушбу камчиликларни бартараф килиш максадида мутасадди ташкилотлар томонидан муайян ишлар амалга оширилмокда. Хусусан, 2016 йил
1 июлдан бошлаб, бюджет тизими даромадларини Fазна ижроси билан камраб олинганлиги хам бу борадаги сезиларли силжиш булди деб айтсак хато булмайди.
Юкоридагилардан келиб чикиб, шунингдек амалиётда шу турдаги масалаларни хал килиш буйича орттирилган тажрибалардан келиб чикиб, куйидаги жадвал оркали айрим таклифларни келтириб утмокчимиз.
Бундан ташкари, олий укув юртларида ва Ўзбекистан Республикаси Молия вазирлиги укув марказида айнан бюджет даромадлари хисоби тизимини урганиш буйича доимий равишда алохида курслар ташкил килиниши максадга мувофик. Бунга сабаб - 2016 йилдан бошлаб туман ва шахарлар молия булимларида бюджет даромадларини прогнозлаштириш ва тушумларни тахлил килиш буйича бош иктисодчи лавозими киритилиб, бу лавозимга тайинланган мутахассисларга даромадлар хисоби тизимини чукуррок ургатиш катта самара беради.
Умуман олганда, давлат бюджети даромадлари давлат ихтиёридаги молиявий ресурслар булиб, уларни тўғри шакллантириш ва баркарор равишда купайтириб бориш окилона сиёсат талаб килиши боис, бюджет даромадлари хисоби тизимини такомиллаштириш ушбу йуналишдаги максадлардан биридир.
Фойдаланилган адабиётлар руйхати

1.-Мирзиёев Ш.М. Танкидий тахлил, катъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик -хар бир рахбар фаолиятининг кундалик коидаси булиши керак. Т.:2017. -104 б.
2.-Ўзбекистан Республикасининг Бюджет кодекси 26.12.2013 й.
3.-Ўзбекистан Республикасининг “2020 йил учун Ўзбекистан Республикасининг Давлат бюджети тўғрисида”ги Қонуни. Ўзбекистан Республикасининг Президенти Ш.Мирзиёев Тошкент ш., 09.12.2019 йил, УРХ- 589-сон.
4.-Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг Бюджетнома 2020 йил учун, 2021-2022 йилларга бюджет мулжаллари.
5.-Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сонли Фармони.
6.-К.А.Усмонов - Ўзбекистан Республикаси Молия вазирлиги Солик — божхона сиёсати ва даромадларни прогнозлаштириш департаменти булим бопыиги маколаси.
7.-Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги Солик - божхона сиёсати ва даромадларни прогнозлаштириш департаменти, Даромадларни прогнозлаштириш булими маълумоти.
8.-Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги презентациясидан.
9.-Маликов Т.С., Хайдаров Н.\ Бюджет даромадлари ва харажатлари. Укув кулланма / Тошкент Молия институти. - Т.: “IQTISOD-MOLIYA”, 2007.
10.-Мусагалиев А.Ж.-Иктисодиёт фанлари доктори (DSc) диссертацияси: Минтака бюджет даромадларини шакллантиришда юридик шахсларни соликка тортиш механизмларининг самарадорлигини ошириш йуллари (Хоракалпогастон Республикаси мисолида).
11.-Бекзод Норматов: Худудий даромад сиёсати мотивациясининг мухим жихдтлари. Finance.uz.

9



10


http://fayllar.org
Download 356.91 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling