Kurs ishi mavzu: Islom sivilizatsiyasining vujudga kelishi va rivojlanishida Markaziy Osiyolik allomalarning qo‘shgan hissasi

Muhammad( s.a.v )alayhissalomning hayoti. Muhammad ibn Abdulloh ibn Abd al-Muttalib Makka va uning atrofi tarixida “Fil voqeasi” nomi bilan mashhur bo‘lgan jangdan 50 kun keyin tavallud topdi. Misrlik munajjim Mahmud poshshoning aniqlashicha, Payg'ambarning tavallud topishlari milodiy sananing 571 yil 21 aprel kuniga to‘g'ri keladi. Otasi Abdulloh Qurayshning Banu Hoshim, onasi Omina bint Vahb – Banu Zuhra urug'idan edilar. Ota-onadan yetim qolgan Muhammad payg‘ambar to 8 yoshgacha bobosi Abdulmuttalib qo‘lida tarbiyalandi. So‘ngra uni amakisi Abu Tolib o‘z himoyasiga oldi. Payg‘ambar yoshlik chog'larida ikki marta Shomga, bir marta Yamanga karvon bilan safarga chiqdi. Arablar orasida o‘zaro qon da’vosi sababi bilan bo‘lgan urushlarning eng og'ir kechgani «Fijor jangi» hisoblanadi. Islomdan avval ham arablarda Muharram, Rajab, Zulqa’da va Zulhijja oylari muqaddas sanalib, ularda urush taqiqlangan edi. Mazkur urush mana shu oylarda bo‘lganligi uchun unga “Fijor jangi” - “Gunohkorlar urushi” deb nom berilgan. Bu urushda Quraysh tarafida Muhammad payg‘ambar ham unda ishtirok etdi. To‘rt yil davom etgan bu urush sulh bilan nihoyalandi. Muhammad payg‘ambar 25 yoshga to‘lganida Banu Asad urug'idan bo‘lgan boy ayol Xadicha bint Xuvaylidga uylandi. Muhammad payg‘ambarning yetti farzandidan (Moriyadan tug'ilgan Ibrohimdan boshqa) 6 tasi (Zaynab, Umm Kulsum, Ruqayya, Fotima, Qosim, Abdulloh)ning onasi Xadicha bint Xuvaylid edi.Makkadagi Ka’ba binosi ustida tomi bo‘lmaganidan, yomg'ir suvlari uni yemirib yuborgan edi.
Keyinchalik binoni sel oqimidan saqlash uchun bir to‘siq qurilgan bo‘lsa-da, u ham yillar o‘tib yemirilgan edi. Payg‘ambar davrida Makka ahli Ka’bani yangidan qurishga qaror qildilar. Bu qurilishda Payg‘ambar ham qatnashdi¹.
Vahiy nozil bo‘lishining boshlanishi. Muhammad payg'ambar 40 yoshga yetganida ko‘proq yolg'izlikni qo‘msaydigan bo‘lib qoldi. Shunday paytlarda Makkadan 3 mil uzoqdagi Hiro tog'ida joylashgan g'orga chiqib ketar, yerlik aholi odaticha ramazon oyini u yerda ibodat bilan o‘tkazardi. G'amlagan ozuqalari tugagach, Xadicha oldiga qaytib, bir oz vaqtdan so‘ng yana o‘sha g'orga ketar edi. U yerda o‘zini sukunatga berib, chuqur o‘yga tolar, g'oyibdan quloqlariga “Sen Allohning elchisisan” degan tovushlar eshitilar edi. Ko‘p tush ko‘rar, tushida ko‘rgan narsalari o‘ngida to‘g'ri chiqar edi. Ba’zi tadqiqotchilarning fikricha, shu holda nozil qilingan “Alaq” surasining boshidagi besh oyat ilk vahydir. Xadicha bu xabarni yaxshilikka yo‘yib, Varaqa ibn Navfal nomli samoviy kitoblardan boxabar bo‘lgan qarindoshining huzuriga borib, bu voqeaning tafsilotini so‘radi. Shundan so‘ng Muhammad payg‘ambar yashirin da’vatga o‘tdi. Birinchi bo‘lib Xadicha bint Xuvaylid va amakivachchalari Ali ibn Abi Tolib islomni qabul qilishdi. Vaqt o‘tishi bilan musulmonlar soni 30 kishiga yetdi. Ular o‘z dinlarini yashirin saqladilar. Bu holat uch yil davom etdi.Ochiq da’vatdan so‘ng Makka mushriklari Abu Bakr, Usmon ibn Affon kabi islom qabul qilgan ulug' va badavlat zotlarga hech narsa deya olmas ham, ammo zaif, kambag'al, himoyasiz musulmonlarni qattiq siquvga oldilar. Habashistonga borishni istagan 11 erkak va 4 ayoldan iborat bo‘lgan birinchi guruh Makkadan yashirin ravishda chiqib, Qizil dengiz bo‘ylab ketdi. Ularning ichida Usmon ibn Affon va xotini Ruqayya (Payg‘ambarning qizi), Abu Huzayfa va xotini, Zubayr ibn al-Avom, Abdurrahmon ibn Avf, Abdulloh ibn Mas’ud bor edilar. Guruh boshlig'i Usmon ibn Maz'un edi. Bu 15 kishi vahyning beshinchi yili Habashistonga (Oqsum podshohligi) yetib keldilar. Ularni Habashistonda xristianlar juda yaxshi kutib oldilar. U yerda yaxshi, sokin hayot
kechira boshladilar. Ularning bunday osoyishta hayot kechirayotganliklarini eshitgan boshqa musulmonlar ham bir yildan so‘ng ikkinchi guruh holida u yerga hijrat etdilar. Bu guruhning boshida Ja’far ibn Abi Tolib (Alining akasi) bo‘lib, ular 80 kishi edilar. Habashiston xalqi va uning podshohi Najoshiy muhojirlarga juda yaxshi munosabatda bo‘ldilar.Makkaliklarning qattiq qarshiliklaridan ko‘p ozor chekkan Payg‘ambar Toifga yo‘l oldi. Biroq toifliklardan hech kim islomni qabul qilmadi. Shu qiyinchilik yillarida “Isro va Me'roj” voqeasi yuz berdi¹. Qur’ondagi “Isro” va “Najm” suralarida bu hodisa haqida so‘z yuritilgan.Da’vatning o‘ninchi yili haj mavsumida Payg'ambar Makkaning shimolida “Aqaba” deb ataladigan bir tepalikda Yasrib (Madina) shahridan kelgan olti kishini uchratib, ularni islomga da’vat etdilar. Ular islomni qabul qildilar. Ushbu uchrashuv islom tarixida “Birinchi Aqaba bay'ati” deb nom oldi. Unda As'ad ibn Zarora, Rafi ibn Molik, Avf ibn Horis, Qutba ibn Omir,Uqba ibn Omir, Jobir ibn Abdullohlar Payg‘ ambarga din shartlarini bajarishga “bay'at” (qasamyod) qildilar. Keyingi ikki haj mavsumida ham Aqaba bay'ati bo‘lib o‘tdi. Ikkinchi uchrashuvda madinaliklardan 12 kishi, uchinchisida esa 75 kishi ishtirok etdilar. Bu voqealar so‘ng Payg‘ambar Madinaga hijrat qilmoqlikka qaror qildi¹.