Kurs ishi mavzu: maktabgacha ta'lim xizmatlarida nodavlat sektorni rivojlantirish bajardi

Maktabgacha ta'lim xizmatlarida nodavlat sektorni rivojlantirishning ahamiyati

Ta’limni tashkil etish shakli deganda pedagog va bolaning maxsus tashkil etilgan faoliyati tushuniladi. MTMda ta’lim avvaldan belgilangan kun tartibiga ko‘ra kunning ma’lum bir vaqtida tashkil etiladi. Ta’lim shakli bolalar soni, pedagog va bolalar o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir xususiyati, o‘tkazish joyi, shuningdek, kun tartibida egallagan o‘rniga qarab bir-biridan farqlanadi.

Maktabgacha ta`lim muassasasida bolalar, ota-onalar yoki ularning o’rnini bosuvchi shaxslar va pedagog xodimlar ta`lim jarayonining qatnashchilari hisoblanadi.

Maktabgacha ta`lim muassasasida vasiylik kengashlari tashkil etiladi, ularni saylash tartibi va ularning vakolatlari maktabgacha ta`lim muassasasining ustavlarida belgilanadi. Vasiylik kengashlarining faoliyati belgilangan tartibda O’zbekiston Respublikasi Xalq ta`limi vazirligi tomonidan tasdiqlanadigan kengashi to’g’risidagi namunaviy nizom asosida amalga oshiriladi.

Bolalarni qabul qilishda maktabgacha ta`lim muassasasi ota-onalari yoki ularning o’rnini bosuvchi shaxslarni muassasaning ustavi va uning faoliyatini tartibga soladigan boshqa hujjatlar bilan tanishtirilishi shart.

Maktabgacha ta`lim muassasasi bilan ota-onalar yoki ularning o’rnini bosuvchi shaxslar o’rtasidagi o’zaro munosabatlar shartnoma bilan tartibga solinadi. Shartnoma o’qitish, tarbiyalash, qarab turish va parvarish qilish jarayonida paydo bo’ladigan tomonlarning huquqlari, majburiyatlari va javobgarligini o’z ichiga oladi.

Ota-onalar yoki ularning o’rnini bosuvchi shaxslar:

• 
  O’z bolalar uchun o’qitish va tarbiyalashning shakllarini, maktabgacha ta`lim muassasalari tipini va ta`lim berish tilini tanlash;
  
• 
  Maktabgacha ta`lim muassasasi ma`muriyatidan maktabgacha ta`lim
  
• 
  muassasasining ustaviga muvofiq bo’lgan zarur shart-sharoitlar ta`minlanishini talab qilish;
  
• 
  Bolaning shaxsiga nisbatan hurmat bilan munosabatda bo’lishni talab qilish;
  
• 
  Bolalarning bolalar maktabgacha ta`lim muassasasidagi hayot kechirishini tashkil etishda faol ishtirok etish;
  
• 
  Rejim doirasida ular uchun qulay bo’lgan istalgan vaqtda bolalarni maktabgacha ta`lim muassasasiga olib kelish va undan olib ketish huquqiga ega;
  
• 
  Ota-onalar yoki ularning o’rnini bosuvchi shaxslar qonun hujjatlariga va shartnomaga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega bo’lishlari mumkin.
  

Ota-onalar yoki ularning o’rnini bosuvchi shaxslar quyidagilarga majbur:

• 
  Bolalarning jismoniy va psixik sog’lig’i uchun g’amxo’rlik qilish;
  
• 
  Bolaning qadr-qimmatiga hurmat bilan munosabatda bo’lish, unda mehnatsevarlik, ezgulik, mehr-shavqat fazilatlarini, o’zidan kata yoshdagilarga hurmat bilan munosabatda bo’lish tuyg’ularini tarbiyalash;
  
• 
  Belgilangan me`yorlarga muvofiq bolalar bog’chasida bolaning ta`minotiga to’lovni o’z vaqtida to’lash;
  
• 
  Bolalarni oilada tarbiyalash uchun zarur shartsharoitlarni ta`minlash;
  
• 
  Bolalarning to’laqonli ovqatlanishini, ularda shaxsiy gigiena ko’nikmalarini shakllantirilishini qat`iy kuzatib borish, bolani maktabgacha ta`lim muassasasiga ozoda kiyingan xolda olib kelish.
  
• 
  Ota-onalar yoki ularning o’rnini bosuvichi shaxslar qonun hujjatlariga va shartnomaga muvofiq boshqa majburiyatlar ham olishlari mumkin.
  

Maktabgacha ta`lim muassasasi tarbiyalanuvchisi va xodimlari o’rtasidagi munosabatlar o’zaro hamkorlik, bolaning shaxsini hurmat qilish va unga shaxsiy xususiyatlariga muvofiq rivojlanishi uchun erkinlik berish asosida olib boriladi.

Maktabgacha ta`lim muassasasi jamoasini butlashtartibi namunaviy shtat jadvaliga muvofiq belgilanadi.

Tegishli pedagogik ma`lumotiga, kasbiy tayyorgarlikka va yuksak axloqiy sifatlarga ega bo’lgan shaxslar pedagogik faoliyati bilan shugullanish huquqiga ega.

Sud xukmi yoki tibbiy xulosaga muvofiq pedagogik faoliyat bilan shug’ullanishi taqiqlangan shaxslarni ushbu faoliyat bilan shug’ullanishiga yo’l qo’yilmaydi.

Ta’lim muassasasi faoliyati mohiyatini yorituvchi hujjatlar quyidagilardan iborat: o‘quv mashg‘ulotlarining jadvali, o‘quv dasturi, guruh jurnallari, bolalarning shaxsiy varaqalari, buyruqlar, Pedagogik Kengash yig‘ilishi bayonnomalari yozilgan daftar, Pedagogik Kengash šarorlari, ta’lim muassasasi smetasi hamda pasporti, tarbiyaviy ishlar rejasi, o‘quv-tarbiya ishlarini tashkil etish borasidagi hisobotlar, ta’lim muassasasi jihozlari (o‘quv partalari, stol stullar, yumshoq mebellar va hokazolar) qayd etilgan daftar va hokazolar.

Mazkur metod muayyan yo‘nalishlarda o‘quv-tarbiya ishlari samaradorligi darajasi, bolalarda hosil bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalar hajmi, ilg‘or pedagogik tajribalar mazmunini o‘rganishda muhim ahamiyatga ega.

Bolalar ijodini o‘rganish metodi. Mazkur metod bolalarning muayyan yo‘nalishlardagi layoqati, qobiliyati, shuningdek, ma’lum fan sohalari bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalari darajasini aniqlash maqsadida qo‘llaniladi. Uni qo‘llashda bolalarning ijodiy ishlari – kundaliklari, insholari, yozma ishlari, referatlari, hisobotlari muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi. Metodning afzalligi shundaki, u ma’lum bolaga xos bo‘lgan individual imkoniyatni ko‘ra olish, baholash va uni rivojlantirish uchun zamin yaratadi.

Pedagogik tajriba (eksperiment – lotincha “sinab ko‘rish”, “tajriba qilib ko‘rish”) metodi. Pedagogik tajriba metodidan muammo yechimini topish imkoniyatlarini o‘rganish, mavjud pedagogik sharoitlarning maqsadga erishishning kafolatlay olishi, ilgari surilayotgan tavsiyalarning amaliyotda o‘z in’ikosiga ega bo‘la olishi hamda samaradorligini aniqlash maqsadida foydalaniladi. Muayyan muammo yechimini topishga yo‘naltirilgan pedagogik tajriba ma’lum doirada, soni aniq belgilangan respondentlar ishtirokida amalga oshiriladi. Mazkur metoddan foydalanish tadqiqotchi tomonidan ilgari surilayotgan maxsus metodikaning samaradorligini aniqlay hamda unga baho bera olishi zarur.

Tarbiyachi maktabgacha yoshidagi bolalarga tabiat, jamiyat hodisalari, kattalarning mehnati haqida boshlang‘ich bilim va tushunchalar beradi, ularga madaniy ahlok, o‘z tengdoshlari va kattalar bilan madaniyatli manosabatda bo‘lish odatlarini singdiradi, yaxshilik, haqiqatgӯylik, adolat, jasurlik, kamtarinlik, kattalarga hurmat bilan qarash, tabiatga qiziqish, kuzatuvchanlik, o‘simlik va hayvonlarga g‘amxurlik bilan qarash, mehnatsevarlik, kattalarni mehnati natijalarini asrab-avaylash kabi ahloqiy sifatlarni tarbiyalaydi.

Xalq san’ati, musiqa, ashula, adabiyot, tasviriy san’atni bilish, san’atga muhabbat tarbiyachini madaniyatli qiladi, bolalar bilan olib boradigan ishida yordam beradi. Pedagog kerakli bilim, malaka va ko‘nikmalarni ma’lum bir izchillik bilan egallab borsagina bolalarni tarbiyalash va ularga ta’lim berish ishida yaxshi natijalarga erishadi. Tarbiyachi o‘z kasbining mohir ustasi bo‘lish uchun maxsus tayyorgarlik ko‘rishi kerak. U quyidagi shartlarga amal kilishi kerak:

1. 
   Pedagog yosh avlodni tarbiyalash uchun yuqori ma’lumotli, kerakli bilimlarni egallab, kerakli adabiyotlarni tanlay oladigan, ilmiy adabiyotlar bilan ishlay oladigan, ilg‘or tajribali pedagoglarning tajribasini o‘rganib, o‘z ishiga tadbiq eta oladigan bo‘lishi;
   
2. 
   Pedagog bolalarni kuzata oladigan, ularning xulqi, xatti-harakati sabablarini to‘g‘ri tahlil qilib, unga ijobiy ta’sir etuvchi vositalarni topa olishi;
   
3. 
   Yosh avlodni kerakli bilim, malaka, ko‘nikmalardan xabardor qilish uchun pedagogning nutqi ravon, aniq, mantiqiy, ixcham bo‘lishi lozim. Ta’lim berishda texnikaviy vositalardan samarali foydalana olishi kerak. Bolalar bilim, malaka, ko‘nikmalarni yaxshi o‘zlashtirib olishlari uchun ularni faollashtirib savollardan foydalanishi;
   
4. 
   Tarbiyachi o‘ziga yuklangan vazifani bajarish uchun bolalarda o‘sha faoliyatiga nisbatan qiziqish uyg‘ota olish, ularning diqqatini jalb kilib, faolligini o‘stirish, bolalarning xulqini, xatti-harakatini haqqoniy baholay olishi;
   
5. 
   Har bir faoliyat uchun kerakli materiallarni oldindan tayyorlab qo‘yishi;
   
6. 
   Kun tartibini to‘g‘ri tashkil eta bilishi, bolalar jamoasiga undagi har bir a’zoni e’tiborga olgan holda rahbarlik qila bilish;
   
7. 
   Bolalarning ruhiy va jismoniy holatini aniqlay bilishi va buni bolalar bilan amalga oshiriladigan ta’lim-tarbiyaviy ishlarida e’tiborga olishi;
   
8. 
   Tarbiyachi ota-onalar bilan muntazam ravishda suhbatlar, uchrashuvlar o‘tkazib, axborot almashtirib turishi;
   
9. 
   Pedagog bolalarga nisbatan hayrihoxlik munosabatda bo‘lishi, har bir bola uchun qulay sharoit yaratishi, hafa bo‘lsa ovuntara olishi;
   
10. 
    Kun tartibida olib borgan ta’lim-tarbiya ishini tahlil qila bilishi va uni yanada yaxshilash yo‘llarini topa olishi kerak.
    

Eng muhimi – tarbiyachi bolalarga ishonch bilan qarashi, ularning mehnatsevarligi, mustaqilligi, tashabbuskorligini to‘g‘ri taqdirlashi va mustaqil faoliyat qilishlari uchun imkoniyat yaratishi kerak. Buni bolalar yuqori baholaydilar.