Kurs ishi mavzu: maktabgacha ta'lim xizmatlarida nodavlat sektorni rivojlantirish bajardi

II BOB. Maktabgacha ta'lim xizmatlarida nodavlat sektorni rivojlantirishning ahamiyatli tomonlari

2.1 Maktabgacha ta'lim xizmatlarida nodavlat sektorni rivojlantirishning samaradorligi

Pedagog-tarbiyachi bolalarga kundalik hayotda, o‘yinlarda, mashg‘ulotlarda, birgalikdagi mehnat faoliyatida va ular bilan bo‘ladigan muomalada ta’sir ko‘rsatadi. U har bir bolani diqqat bilan o‘rganishi, uning shaxsiy xususiyatlarini, qobiliyatlarini bilishi, pedagogik nazokatini namoyon qilishi, bolalarning xulq-atvorini, ish natijalarini haqqoniy baholashi kerak, ularga o‘z vaqtida yordam ko‘rsata olishi, oiladagi ahvoli bilan qiziqishi zarur. Hozirgi zamon tarbiyachisining asosiy fazilatlaridan biri o‘z kasbiga sadoqatliligi, g‘oyaviy e’tiqodliligi o‘z kasbini sevishi va bu kasbga bo‘lgan cheksiz sadoqati o‘qituvchi – tarbiyachi boshqa kasb egalaridan ajratib turadi. Pedagog-tarbiyachi shaxsiga qo‘yiladigan muhim talablaridan biri shuki, u o‘z predmetini, uning metodikasini chuqur o‘zlashtirgan bo‘lishi zarur. Bu pedagog-tarbiyachining obro‘sini ko‘taradi. Tarbiyachi kasbiga xos bo‘lgan muhim fazilatlaridan, talablaridan biri bolalarni sevish ularning hayoti bilan qiziqish har bir shaxsni xurmat kilishdan iborat. Bolani sevgan butun kuch va bilimini bolalarni kelajagi buyuk vatanga sodiq fuqaro qilib tarbiyalashga safarbar qila oladigan odamgina haqiqiy tarbiyachi-pedagog bo‘la oladi. Bolalarni sevish – pedagogning murakkab mehnatini jozibali va yengil qiladi. Tarbiyachining bolalarga munosabati pedagogikada tarbiyalanuvchi shaxsga hurmat, unga talabchanlik bilan bir qatorda turadi. Bu munosabat bolada pedagogga nisbatan ishonchni uyg‘otadi, o‘qituvchiga bolalarni chinakam ma’naviy murabbiysi bo‘lishga imkon beradi.

Pedagog faoliyatining muvaffaqiyati pedagogik qobiliyatlarining mavjudligiga ham bog‘likdir. Pedagogik qobiliyat - pedagogik mahoratga erishishning zaminidir. Pedagogik qobiliyat tarkibiga: pedagogik kuzatuvchanlik, pedagogik tasavvur, diqqatni taqsimlash, tashkilotchilik qobiliyati va pedagogik muomala kiradi. Pedagogik qobiliyatlar pedagogik faoliyatӮ jarayonida, shuningdek uni bu faoliyatga tayyorlash jarayonida shakllanadi. Pedagogik mahorat – bu yosh avlodga ta’lim-tarbiya berishni yuksak darajada va doimiy ravishda takomillashtirib borish san’atidir.

Pedagoglar Maktabgacha ta’limga qo‘yilgan davlat talablarini hayotga tatbiq etish uchun avvalo o‘zlari Davlat talablarini mazmun-mohiyatini chuqur anglashlari, Davlat talablarining besh yo‘nalishi mazmunidagi vazifalarni ta’lim-tarbiya jarayoniga yo‘naltirish malakasiga ega bo‘lishlari lozim.

Davlat talablari tug‘ilgandan to 7 yoshga yetgunga qadar bolaning intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy tomondan zamon talablariga qay darajada mos ravishda rivojlanganligi va erishgan yutuqlari, natijalarini baholab boruvchi talablar bo‘lib, bolalarni maktab ta’limiga sifatli tayyorlashda egallagan bilim, malaka va ko‘nikmalar ko‘rsatkichlarini 5 yo‘nalishdagi sohalar bo‘yicha belgilaydi.

Maktabgacha ta’limga qo‘yilgan davlat talablarining “Jismoniy rivojlantirish va madaniy-gigienik ko‘nikmalarni shakllantirish” mavzusidagi birinchi yo‘nalishi asosida pedagoglar bolalarning jismoniy faolligini oshiradilar, ularda yirik motorika,mayda motorika, sensomotorikanirivojlantirib, madaniy-gigienik ko‘nikmalarni shakllantirib boradilar. Mazkur yo‘nalish indikatorlari jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida va kun davomida harakatli o‘yin, kam harakatli o‘yin, montessori o‘yinlari, yirik va mayda o‘yinchoq (konstruktor) bilan o‘yinlar, stol usti o‘yinlari (mozaika, loto, domino), voqeaband o‘yinlar, suv va qum o‘yinlari, ertalabki badantarbiya, sport bayramlari, ko‘ngil ochar daqiqalar, sog‘lomlashtirish tadbirlari, sport musobaqalari, mehnat faoliyatlarida:madaniy-gigienik ko‘nikmalarkichik sohaning indikatorlari kun davomida yuvinish, kiyinish, ovqatlanish jarayonlarida hamda sayr, mehnat, turli o‘yinlar, mustaqil faoliyatlarda rivojlantiriladi.

Maktabgacha ta’limga qo‘yilgan davlat talablarining “Ijtimoiy-kommunikativ rivojlanish” - ikkinchi yo‘nalishi asosida pedagoglar bolalarda muloqot va odob-axloq qoidalari, bolaning oila va jamiyatda o‘zini tutishi, bolada mehnat tarbiyasi, xavfsizlik asoslari (xavf tug‘dirishi mumkin bo‘lgan manbaalardan o‘zini ehtiyot qilish)ni shakllantirib boradilar.

Mazkur yo‘nalish indikatorlari atrof olam bilan tanishtirish, nutq o‘stirish, tabiat bilan tanishtirish, badiiy adabiyotlar bilan tanishtirish, jismoniy tarbiya, musiqa mashg‘uloti, psixolog, logoped mashg‘ulotlarida, nutq, matematika, tabiat, tasviriy faoliyat, chet tillarining o‘rgatilishiga tayyorlash mashg‘ulotlarida va kun davomida voqeaband, ta’limiy, rivojlantiruvchi, sahnalashtiruvchi, didaktik, vaziyatli o‘yinlarda, oila bilan o‘zaro hamkorlik jarayonida, ertalabki qabul, ovqatlanish, kiyinish, yuvinish, sayr, mustaqil faoliyat, mehnat faoliyatida, sport bayramlari, ko‘ngil ochar soatlar, bayram ertaliklari, sog‘lomlashtirish soatlarida rivojlantiriladi.

Maktabgacha ta’limga qo‘yilgan davlat talablarining “Nutq, savod, o‘qish va chet tillarining o‘rgatilishiga tayyorlash”-uchinchi yo‘nalishi asosida pedagoglar bolalarda nutqni madaniyat va muloqot ko‘nikmasini hosil qildirib, so‘z lug‘atlarini boyib boradilar. Bolalarning dialogik va monologik nutqi, nutqning tovush va intonatsiya madaniyati, fonematik eshitish rivojlantiriladi, savodga tayyorgarlik, yozish va o‘qish malakalari shakllantiriladi, chet tillarni o‘rganishga hohish, istak rivojlantiriladi.

Mazkur yo‘nalish indikatorlari nutq o‘stirish mashg‘uloti, savodga tayyorlash mashg‘uloti, chet tili, atrof olam bilan tanishtirish, tabiat bilan tanishtirish, ilk matematik tasavvurlarni shakllantirish mashg‘uloti, badiiy adabiyotmashg‘ulotlarida va kun davomida nutq o‘stirishni rivojlantiruvchi o‘yinlar, voqeaband, roli, sahnalashtiruvchi, didaktik o‘yinlar, barmoq harakatlarini rivojlantiruvchi o‘yinlar,tovush madaniyatini rivojlantiruvchi o‘yinlar, logopedik o‘yinlar, bosma harflar to‘plami o‘yinlari, chet tillarini o‘rganishga mo‘ljallangan didaktik o‘yinlar, bolalar kutubxonasi faoliyati, o‘yin, sayr, yuvinish, ovqatlanish, kiyinish, mustaqil faoliyat, mehnat, sport bayramlari, ko‘ngil ochar soatlar, bayram ertaliklari, sog‘lomlashtirish tadbirlari, sport musobaqalarida rivojlantiriladi.

Maktabgacha ta’limga qo‘yilgan davlat talablarining “Bilish jarayonini rivojlantirish” mavzusidagi to‘rtinchi yo‘nalishi asosida pedagoglar bolalarni bilish jarayoniga qiziqishlari rivojlantiriladi, qiziquvchanlik va bilish istaklari orttiriladi. O‘z Vatani, yurti, mahallasi, qishlog‘i va millatining urf-odatlari, qadriyatlari va bayramlari haqidagi bilimlari shakllantiriladi.Bolalarda elementar matematik tasavvurlar shakllantiriladi:son-sanoq va hisoblashga oid bilimlar, geometrik shakllarni bilish, predmetlarni toifalash va tartib bo‘yicha joylashtirish, fazo va vaqt haqidagi bilimlar beriladi. Yangi tahrirdagi Davlat talablarining elementar matematik tasavvurlarini shakllantirish bo‘limiga 1 dan 100 gacha bo‘lgan sonlarni to‘g‘ri va teskari sanash, 20 gacha bo‘lgan sonlar ichida ayrim matematik amallarni bajarish (qo‘shish, ayirish, taqqoslash) vazifalar kiritildi. Bunda pedagoglarga tarbiyalanuvchilarning qobiliyatlaridan kelib chiqqan holda ularning qiziqish, ehtiyojlarini qondirishda ta’lim berishning differensiallashgan yondashuvlarini joriy etish malakalariga ega bo‘lishlik va ota‑onalarni ta’lim jarayoniga jalb etish talab etiladi.

Mazkur yo‘nalish indikatorlari atrof olam bilan tanishtirish, tabiat bilan tanishtirish, nutq o‘stirish mashg‘uloti, sensor tarbiya mashg‘uloti, ilk matematik tasavvurlarni shakllantirish mashg‘uloti, badiiy adabiyot mashg‘ulotlaridava kun davomidatabiat haqidagi bilimlarini rivojlantiruvchi o‘yinlar (ta’limiy, didaktik, mantiqiy), atrof olam haqidagi bilimlarini rivojlantiruvchi o‘yinlar (ta’limiy, didaktik, mantiqiy), elementar matematik tasavvurlarini shakllantirishga mo‘ljallangan o‘yinlar (ta’limiy, didaktik, mantiqiy), yassi geometrik shaklli o‘yinlar (ta’limiy, mantiqiy, didaktik ) va kun davomida mustaqil faoliyatlarda,sayr, tajriba o‘tkazish jarayonida, mehnat faoliyati, bolalar kutubxonasi faoliyati, to‘garaklarda rivojlantiriladi.Pedagog hamda ota-onalar bilan uzluksizhamkorlik qilinsagina ta’lim samaradorligiga erishiladi.

Maktabgacha ta’limga qo‘yilgan davlat talablarining “Badiiy adabiyotlar bilan tanishtirish va badiiy estetik rivojlantirish” mavzusidagi beshinchi yo‘nalishi asosida pedagoglar bolalarga kitobning qadr-qiymati, kitob o‘qish madaniyati tushuntiradilar, bolalar adabiyoti bilan tanishtiradilar. Shuningdek bolalar san’at asarlari bilan tanishtiriladi. Musiqa, badiiy adabiyot, xalq og‘zaki ijodi haqidagi tushunchalarga ega bo‘ladilar.

Mazkur yo‘nalish indikatorlari badiiy adabiyot bilan tanishtirish, musiqa, rasm, loy, applikatsiya, qurish-yasash mashg‘ulotlarida va kun davomidadidaktik, barmoq harakatlarini rivojlantiruvchi syujjetli o‘yinlar, musiqiy harakatli o‘yinlar, stol usti teatri, barmoq teatri, qo‘lqopli teatr, bolalar kutubxonasi, to‘garak faoliyatlarida rivojlantiriladi.

Yangi tahrirdagimaktabgacha ta’limga qo‘yilgan davlat talablari mazmunida maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yiladigan talablar, maktabgacha ta’lim dasturidagi mashg‘ulotlar hajmi, soha va yo‘nalishlarning mashg‘ulot va faoliyatlardagi(kun davomida barcha faoliyatlarda) integrallashuvi mazmuni yoritib berilgan.

Maktabgacha ta’limga qo‘yilgan davlat talablarining 7-ilovasida Davlat talablari soha va yo‘nalishlarning mashg‘ulot va faoliyatlardagi integrallashuvi ko‘rsatilgan. Pedagoglar yo‘nalishlar asosidagi indikatorlarni kun davomida turli faoliyatlarda integrallashuv orqali amalga oshirishlari hamda mashg‘ulotlarni integrallashuv tarzda olib borib, Maktabgacha ta’limga qo‘yilgan davlat talablarining indikatorlarni bolalarda rivojlantirishga erishmog‘i darkor.