Kurs ishi mavzu: “Sergey Sergeevich Prokofev. Simfonik ijodi”

40_x oxiridagi asarlar - 50-yillarning boshlari.
Keyingi yillarda yana bir qancha yangi asarlar paydo bo'ldi. Ular orasida: Sovet odamlarining urush yillarida jasoratini madh etgan "Haqiqiy odam haqidagi ertak" operasi; "Tosh gulining ertaklari" baleti (P. Bajov so'zlariga ko'ra) - odamlarga murojaat qilgan ijod quvonchlari haqida; "Dunyoni tomosha qilish" oratoriysi (S. Marshak so'zlari bilan); violonchel va orkestr uchun konsert simfoniyasi.
Prokofiev yana bolalar uchun yozadi. O'quvchilar uchun "Qish tonnasi" to'plami, o'g'il bolalar xori va simfonik orkestr (S. Marshakning so'zlari bilan) Sovet kashshoflariga bag'ishlangan.
Ettinchi simfoniya dastlab bolalar uchun simfoniya sifatida paydo bo'lgan, ammo ish jarayonida yanada kengroq ma'noga ega - dono simfonik ertak hayot go'zalligi va quvonchini tasdiqlaydi. Bu Prokofyevning so'nggi tugallangan asari.
Prokofiev katta ijodiy meros qoldirdi - 8 opera; 7 balet; 7 simfoniya; 9 pianino sonatasi; 5 pianino kontserti (ularning to'rtinchisi chap qo'l uchun); 2 ta skripka, 2 ta violonchel konserti (Ikkinchi - simfonik kontsert); 6 kantatalar; oratoriya; 2 vokal va simfonik to'plam; ko'plab pianino buyumlari; orkestri uchun kuylar (shu qatorda "Rus Overture", "Simfonik qo'shiq", "Urush oxirigacha", ikkita "Pushkin valslari"); kamerali kompozitsiyalar (klarnet, pianino va torli kvartet uchun yahudiy mavzulariga o'tish; oboy, klarnet, skripka, viola va qo'sh bass uchun kvintet; 2 torli kvartet; skripka va pianino uchun ikkita sonat; violonchel va pianino uchun Sonata; vokal uchun bir qator so'zlar). Axmatova, Balmont, Pushkin).
S. Prokofievning keng ijodiy merosida simfonik va kamer musiqasi muhim o'rin tutadi. Prokofievning bu kontseptsiyani Betxoven yoki mulerga qo'llayotgan ma'noda simfonik deb atash mumkin emas, lekin simfoniya, instrumental kontsert va Sonata janrlari bastakorning hayoti davomida katta e'tiborini tortdi.
Prokofiev ba'zan "neoklasikam" deb ataladi, ammo bu ta'rif bu holatda to'liq emas. Haqiqatan ham, Prokofiev tez—tez musiqasida XVIII — XIX asrlarning klassik musiqasining shakllari va janrlarini ataylab takrorladi.Prokofiev uslubi nafaqat "klassik simfoniya" yoki ko'plab raqs spektakllarida-neoklasik uslublarning turli xil turlari bilan, biz uning eng so'nggi asarlarida uchrashamiz.
Biroq, Prokofievning neoklassizizmi P. Hindemitning neoklassizizmiga mos kelmaydi, u asosiy ijodiy printsipga ega edi. Prokofievning neoklassizizmi Hindemit kabi" restorativ " ma'noga ega emas, balki uning ijodiy shaxsiyatini (yoki muayyan musiqiy xayrixohligini) namoyon qilish imkoniyatlaridan biriga aylanadi. Shunga qaramay, neoklasik usullar Prokofievning musiqasida juda kuchli iz qoldirdi, bu esa, xususan, uning shakliga bo'lgan munosabatiga ta'sir qildi. Prokofievdagi sonat shakllari orasida biz nisbatan kamdan-kam hollarda to'g'ridan-to'g'ri stilizatsiyaga duch kelamiz, lekin Prokofievning klassikaga yaqinroq bo'lgan talqinida, masalan, romantizmga qaraganda.
S. Prokofievning musiqasi, hatto eng mavhum daqiqalarda ham, har doim haqiqiy jarayonlarga, harakatga yoki hatto harakatga bog'liq. Shuning uchun unda turli xil vosita mahoratining ustunligi. Metro-ritmik formulalarning aniqligi, umumiy va batafsil bayonotning aniqligi, Kvadratlikning tez-tez ishlatilishi S. Prokofievning simfonik musiqasining ayrim sahifalari so'zning keng ma'nosida "balet" deb hisoblanishiga olib keladi. S. Prokofiev simfoniyasini ancha uzoq vaqt davomida asarlar yaratish uchun qulay shakl sifatida ko'rdi. Bu, shuningdek, bilan birga keladi. Prokofieva P. Hindemit bilan simfoniyani katta rasm to'plami sifatida talqin qiladi. Bu bastakorlarning simfoniyalarining ko'pchiligi hatto opera va baletlardan (S. Prokofievning uchinchi va to'rtinchi simfoniyalari, "Matis — rassom" va P. Hindemitning "tinchlik uyg'unligi") "nosymphonic" materiallariga asoslangan.
S. Prokofievning ko'plab asarlarida Sonata-simfonik tsikl an'anaviydir. Beshinchi pianino konsert — ikkinchi simfoniya, besh — qism-bir qismi "davr" faqat birinchi pianino konsert va (hali bolalar birinchi Sonata tashqari) pianino uchun uchinchi Sonata ishlatiladi.
Birinchi pianino konsertida S. Prokofiev Es-dur F. Liszt kontsertining yaqin shakli bo'lgan aniq ichki tsiklik birlik bilan bir qismli romantik kontsert shaklini qayta ishlab chiqaradi[2]; uchinchi pianino sonatida - "noaniq" bo'limlarning (kirish va kod) biroz katta rivojlanishi bilan Sonata shakli. Ikkinchi simfoniyadagi tsikl op Sonata turiga qarab qurilgan. 111 L. Betxoven( bastakor o'zi yozgan): Sonata Allegro-varyasyonlar bilan mavzu. Beshinchi pianino konsertida ikki Skerzo bilan besh qismli tsikl ishlatilgan.
Misol uchun, tsiklning odatiy tartibi violonchel kontsertida, ikkita skripka uchun Sonata va "skripka va pianino" uchun Sonata mavjud emas. Ushbu asarlarda tsiklning dramatik markazi ikkinchi qism bo'lib, birinchi qismlar ularga keng tarqalgan sekin kirish bo'lib xizmat qiladi. Birinchi satrda Prokofievning sekin finali (Andante) uchun noyob kvartet.
Prokofiev odatda o'rtacha mobil (Allegro moderato, Allegro sostenuto, Moderato, Andantino va boshqalar) va tsiklning umumiy tarkibi vena klassiklari bilan bir xil rol o'ynaydi. Tez birinchi qismlar, tempni sekinlashtirmasdan, nisbatan kam uchraydi (Simfonietta, klassik simfoniya, beshinchi pianino kontserti). Bir qator asarlarda S. Prokofiev klassik Sonata Allegro sxemasini ataylab qo'llaydi, uni eng kichik detallarga (hatto asosiy va yon tomonlarning majburiy tonik-dominant nisbati bilan) takrorlaydi. Bu "klassik simfoniya" ning birinchi qismlari, Flute va pianino uchun Sonata, yakkaxon skripka uchun Sonata, pianino uchun to'qqizinchi Sonata.
Boshqa hollarda, Neoklassizizmga murojaat qilmasdan, S. Prokofiev sonat shaklini odatda an'anaviy tarzda (ikkinchi, beshinchi, ettinchi simfoniya, ikkinchi skripka va uchinchi pianino konsertlari, ikkinchi, uchinchi, to'rtinchi, beshinchi va sakkizinchi sonatlar pianino uchun, ikkala kvartet va boshqa bir qator asarlar), nisbatan kamdan-kam hollarda mavjud naqshlarni buzadi.
Shakli ajratish va uning individual qismlari to'liqligi istagi, birinchi navbatda, aniq rivojlantirish ajratilgan va to'liq mustaqil binolar bir qator ichki parchalanadi ko'p hollarda, prokofievskih EHM tuzilishi aks etadi.

Xulosa
S.Prokofevningsonatalarioʼquv yili davomida ijrochining olgan bilim va koʼnikmalar, ustozlar tajribasi asosida ijro etishga jalb qiladi. Yetuk va mohir sozandalarning oʼlmas sanʼati va betakror ijrolari bu asarni tahlil va talqin qilishga turtki boʼlgan boʼlsa ajab emas.
Jahonning turli avlod vakillariga mansub kompozitorlarning ijodiga nazar solsak, fortepiano cholg`usiga yaratgan asarlarida turlicha yondashuv va uslublarga murojaat qilishganini koʼrishimiz mumkin. Fortepiano ijrochilik xususiyatlarini oʼzida jamlagan badiiy barkamol asarlarni yaratish borasida jahon kompozitorlari bugungi kunda ham tinmay ijod qilishmoqda. Аyniqsa, yosh avlod vakillariga mansub Oʼzbekiston kompozitorlari fortepiano asarlar yaratish borasida tez-tez murojaat qilishib, Jahon kompozitorlari tajribalari yordamida izlanishlar olib borishmoqda.
Ushbu sonatalar ijrochining musiqiy qobiliyatini, kuch va gʼayratini, fortepianoda ijrochilik sanʼatini rivojlantirishga, xizmat qilgan. Аsarni bugungi kunga xos yangi talqin va uslublar bilan ijro etish fortepiano ijrochiligini rivojiga hissa qoʼshadi.
S.Prokofevning ijodidagi barcha asarlar xususan sonatalari ham ulkan bir maktabdir. Biz yoshlar ana shunday buyuk kompozitorlardan anashundaym ulkan bir meroslarni o`rganib to`g`ri tahlil qilib saboq olishimiz lozim.
Xulosa oʼrnida aytishim mumkinki, Oʼzbekistonda fortepiano ijrochiligini yanada rivojlanishida, yosh ijrochilar ijro sifatining darajasi oshib borishida ham oʼzimningkelajakdagi kontsert faoliyalarim bilan ham katta hissamni qoʼshaman degan umiddaman.