Kurs jumíSÍ Tema

1.2. Logikaliq máselelerdi qolay usillar menen sheshiw konlıkbe hám ilmiy tájriybelerdi rawajlandırıw.

Logikalıq máselelerdi qolay usillar menen sheshiw konlıkbeler dawamlı hám maqsetli ámeliyat processinde tómendegi basqıshlarda qáliplesedi.

- tayarlıq jumısları,
- shınıǵıw tekstin túsindiriw jumısları,
- shınıǵıwdı analiz etiw, onı sheshiw jolın izlew hám sheshiw rejesin dúziw
- sheshim hám juwabın jazıw,
Máseleni sheshiw konlikbelerin qáliplestiriw boyınsha metodikalıq usıllarǵa tomendegilerdi kirgiziw múmkin.
- másele boyınsha oquwshi menen júzbe júz sáwbet,
-máseleni korgezbeli qurallar járdeminde túsindiriw,
- máseleni ozgertiriwn, ozgeshe formsǵa kirgiziw,
- máseleler shártlerinde birar táliymat jetispewshi yamasa artıqsha jaǵdaydaǵı tekstin analiz etiw,
- máseleni basqa usıl menen sheshiw,
- máseleniń sheshimin tekseriw,
- másele boyinsha differensional ( hár bir sharayat yamasa oqiwshiǵa iykemlestirip) jumıs aparıw hám basqalar.


II BAP. BASLAWÍSH KLASS MATEMATIKA SABAǴÍNDA LOGIKALÍQ PIKIRLEW UQÍPLÍǴÍN QÁLIPLESTIRIW MÁSELELERI.
2.1. Baslawısh klass matematika oqıtıw procesinde oqıwshılardıń logikalıq pikirin ósiriw.

Baslawısh klass matematika oqıtıwda oqıwshılardıń logikalıq pikirin ósiriw ushın keń imkaniyatlar bar.

Eń dáslep, matematikalıq bilimlerdi balalar anıq túsiniwi ushın beyimlestirilgen nárselerdi ózara baylanıstırıp, birinen ekinshisin payda etiw tártibinde keltirip shıǵarıladı.
Zatlar hám átiraptaǵı haqıyqattıń bar ekenligin bilip barıw menen biz zatlardı bólimlerge ajıratıw hám bir qansha elementlerden bir pútin zatlardı dúziwdi túsindirip baramız. Pútin bir zattı bólimlerge ajıratıp pikirlewdi «analiz» dep ataymız. Predmet hám hádiyselerdi ózara baylanıstırıp úyreniwdi bolsa «sintez» dep ataymız. Bul eki pikirlew operaсiyası ózara bir-biri menen baylanıslı bolıp esaplanadı.
Analiz hám sintez ózara baylanısqan bolıp, arifmetikalıq nızamlardı oqıtıwda qalay qollansa, mısal hám máseleler sheshiwde de solay qollanıladı.
Oqıtıwdıń birinshi qádeminde-aq, yaǵnıy, birinshi onlıqtı oqıtıwda oqıwshılar kórgizbeli qural járdeminde predmetler kópligin olardı elementlerge ajıratıp analiz qıladı hám kórgizbe tiykarında elementlerdi sintez (birlestirip) qılıp kóplik payda etedi.
Soǵan uqsas kórgizbeli analiz hám sintezler nátiyjesinde oqıwshılar ishki sóylew járdeminde pikirlep, ańlı analiz hám sintez qılıwǵa erisedi.
Máselen, oqıwshı oqıtıwshı járdeminde «1-qatarǵa 5 marka, 2- qatarǵa 4 marka japıstırıldı. Eki qatarǵa neshe marka jabıstırıldı» -degen máseleni sheshiwi kerek.
Aldın oqıwshı oqıtıwshı járdeminde másele mazmunın analiz qıladı. Máselede berilgen sanlardı (5 hám 4) dara markalarǵa ajıratıp, máseleniń shárt hám soraw bólimin anıqlaydı. Oqıwshı eki qatardaǵı markalardı pikirlep ózara birlestirip sintez qıladı hám máselege juwap tabadı.
Bul jerde oqıwshı eń dáslep máseleni analiz qıldı, máselede sanlı berilgenlerdi hám talap qılınǵanlardı anıqladı hám sintez qılıp juwap taptı.
Baslawısh klaslarda matematika oqıtıwda salıstırıwdan keń paydalanıladı. Salıstırıw járdeminde san, mısal hám máseledegi zatlardıń birdey hám parıq qılıwshı tárepleri anıqlanıladı.
Máselen, oqıwshıǵa sandı bir neshe birlikke hám bir neshe márte
arttırıw haqqında salıstırıw berilgen bolsın:

Neshe birlikke úlken Bir qutıda 6 qálem, 2-sinde onnan 3 qálem artıq. Ekinshi qutıda neshe qálem bar?

Neshe márte úlken Bir qutıda, 6 qálem, 2-sinde onnan 3 márte artıq. Ekinshi qutıda neshe qálem bar?

Oqıtıwshı basshılıǵında oqıwshı máseleni salıstıradı hám birdey tárepleri: eki máselede de berilgen sanlar birdey, eki máselede de eki qutıdaǵı qálemler haqqında sóz bolǵan, sorawlar da birdey. Parqı: 1-máselede 2-qutıda úsh qálem artıq, 2-máselede 2-qutıda 3 márte artıq qálem bar delinedi.

Másele sheshilgennen keyin oqıwshılar qaysı másele qaysı ámel menen sheshilgenin salıstıradı. 1-qosıw, 2-kóbeytiw menen orınlanadı. Sonnan keyin másele shárti menen máseleni sheshiw usılın sáykeslestiredi.
Nátiyjede, oqıwshı neshege artıq yamasa kem degen shártte qaysı ámeller isletiliwin hám neshe márte artıq yamasa neshe márte kem degende qaysı ámeller isletiwin pikirlep aladı.
Ayırım waqıtları kóp mánisli sanlar menen máseleler sheshiwde analogiya usılın da qollanadı.
Máselen: III klasta sonday másele sheshiledi: eki miywe saqlaǵıshta 1568 с kapusta bar edi. Birinshi miywe saqlaǵıshtan 240 c, ekinshiden 364 с alınǵannan keyin ekewinde de birdey shamada kapusta qaldı. Hár bir miywe
saqlaǵıshta qansha kapusta bolǵan?
Máseleni sheshiwden aldın oqıtıwshı tómendegi máseleni sheshiwdi usınadı: eki balada 80 tiyin bar edi. Olardan birinshisi 35 t, ekinshisi 25 t sarıplaǵannan keyin ekewinde teńdey pul qaldı. Hár bir balada qanshadan pul bolǵan?
Oqıwshılar bul máseleni, hátte, awızeki sheshiwi múmkin. Bul máseleni sheshiw rejesi hám jolların anıqlaǵannan keyin aldıńǵı máseleni soǵan uqsas jol menen sheshedi.
1. Analogiyadan paydalanıwda barlıq waqıtta durıs juwmaqlar kelip shıǵa bermeydi. Máselen, 1-klasta ózbetinshe úy jumısları.
2. Ayırım oqıwshı yamasa bir neshe oqıwshılar toparı menen individual hám gruppalıq shınıǵıwları.
3. Matematikaǵa qábiletli oqıwshılar menen ótkeriletuǵın shınıǵıwlar.
4. Matematikadan klastan tıs shınıǵıwlar.
5. Oqıwshılar menen islep shıǵarıwǵa, tábiyatqa ekskurсiya.
Bul jerde sanap ótilgen jumıs formaları hám sabaq bir-birin toltıradı. Tiykarǵı másele sabaqqa tiyisli. Sabaqta barlıq jumıslarǵa tuwrıdan tuwrı oqıtıwshı basshılıq qıladı. Qosımsha shınıǵıwlarda bolsa jumıs oqıtıwshınıń ózi tárepinen yamasa oqıtıwshı basshılıǵında oqıwshılar tárepinen orınlanadı.