Kurs jumısı Tema

O`zbekstan Respublikası Halıq Bilimlendiriw Ministrligi
A`jiniyaz atındag`ı No`kis Ma`mleketlik Pedagogikalıq İnstitutı
__________________________
____________________ bakalavr ta`lim bag`darının`
4-kurs studenti _____________________________
Ximiyanı oqıtıwda innovatsion texnologiyalar pa`ninen
Kurs jumısı
Tema «Elektrolitik dissotsiatsiyalanıw temasın oqıtıwda
experiment hám jan’a pedagogik texnologiyalardan paydalanıw.»

Orınlag`an: ____________

Qabıllag`an: ___________

Kafedra baslıg`ı x.i.k.

_______________________

No`kis-2022


MAZMUNI

I	Kirisiw…………………………………………………………………..	3
II	Tiykarg`ı bo`lim…...……..………………………………..……………	6
2.1.	D. I. Mendeleyevdiń dáwirlik nızamı ………….……………………	6
2.2.	Dáwirlik sistema jáne onıń dúzilisi ………………...……….	8
2.3.	Dáwirlik sistemada element atomlariniń ózgesheliklerin uzgarishi…	9
2.4.	Ion almasıw reaksiyaları……………………………………………....	11
2.5.	Duzlarnin’ gidrolizi…………………………………………………..	13
2.6.	Elektrolitik dissotsiatsiyalanıw temasın oqıtıwda experiment hám jan’a pedagogik texnologiyalardan paydalanıw………………..	16
III	Juwmaqlaw……………………………………………………………..	22
IV	Paydalań`an a`debiyatlar...……………………………………………	23

Kirisiw
O`zbekstanımızdın` jetik bilimge iye puxarasin - kamil insan etip ta`rbiyalaw uliwma bilim beriwdin` basli uaziypasi bolip tabiladi. «Kamil insan degende biz da`slep, joqari sanali, o`z betinshe pikirley alatugin, minez-qulqi menen o`zgelerge o`rnek bolatug`in bilimli adamlardi tusinemiz.»
O`zbekstan respublikasi g`a`resizlikke erisken son` ma`mleketimiz tamaninan alg`a qoyilg`an tiykarg`i ma`selelerdin` biri bilimlendiriw sistemasin ha`zirgi zaman talaplarina sa`ykes qayta qarap shig`iw boldi. Hu`kimetimiz ta`repinen kadrlardi tayarlawdin` milliy bag`darlamasi islep shig`ilg`an bolip, bunda ha`zirgi da`wir talabina sa`ykes bilimlendiriw sistemasin toliq jan`alaw, xaliq bilimlendiriwinin` barliq tarawlarinda bilimlendiriw sapasin arttiriw, ma`mleketimizdin` xaliq xojalig`inin` barliq tarawlarinda isley alatug`in jetik maman kadrlar tayarlap shig`ariw ilajlari na`zerde tutilg`an. Sebebi ha`r ta`repleme jetik bilimli kadrlardi tayarlap shig`armay turip rawajlań`an ma`mleket du`ziw mu`mkin emes. (I.A.Karimov)
Elektrolitlik dissotsiatsiya teoriyasi temasi boyinsha u`yreniletug`in ma`seleler ximiya pa`ninde basqa temalarg`a qarag`anda bir qansha ken`irek mag`liwmatlardi qamtiydi, bul teoriyani u`yreniw ushin oqiwshilar ximiya pa`ninin` da`slepki tu`siniklerin o`zlestirgen bolıwi, fizikanin` elektrlik qubilislardi uyrenetug`in tarawin ha`m matematikaliq esaplawlardi qollaniw ko`nlikpelerine iye bolıwi kerek. Elektrolitlik dissotsiatsiya teoriyasi temasi - keyińi o`tiletug`in temalardi o`zlestiriw ushin da`slepki tayanish bilimlerdin` biri bolip esaplanadi, sanın` menen birge oqiwshilardin` o`zlestiriwi ushin bir qansha quramaliraq bolg`anlig`i sebepli bul temani o`tiw ma`selesin elede ko`birek u`yreniw, sabaq o`tkeriw jobalarin islep shig`iw, ha`zirgi waqitta paydalanip atirg`an usillardin` ishinen jaqsi effekt beretug`in tamanlarin paydalaniw, al effekt bermeytug`in ta`replerin jetilistiriw ximiyani oqitiw metodikasinin` ju`da` aktual` ma`selelerdin` biri bolip esaplanadi.
Kurs jumisin orinlaw barisinda elektrolitlik dissotsiatsiya teoriyasi temasi boyinsha oqitiwshinin` ha`m sabaq o`tkeriletug`in kabinet, laboratoriyalardin` mu`mkinshiligi, oqiwshilardin` ximiya, fizika matematika ha`m basqada ta`biyg`i pa`nler boyinsha o`zlestirgen bilim da`rejesi esapqa aliń`an halda sabaqlardi planlastiriw ma`selesin u`yrenip shig`ip, bul dizimdegi a`zzi tamanlardi aniqlaw maqsetinde orta mekteplerde elektrolitlik dissotsiatsiya temasin o`tiw barisin baqishpa-basqish ko`rip shig`ip, tema boyinsha tiykarg`i tu`siniklerdi o`tiwdin` izbe-izligi, olardin` basqa temalar menen baylanisi qarap o`tildi. Elektrolitlik dissotsiatsiyasi teoriyasi temasindag`i tiykarg`i tu`siniklerdi u`yreniw boyinsha ha`r tu`rli zatlardin` ishinen elektrolitlerdi ayirip aliw, ionliq ha`m kovalentlik baylanisqa iye zatlardin` elektrolitlik dissotsiatsiyasi, gidratlaniw, sol`vatlaniw ja`rayanlarin aniqlap aliw boyinsha uliwma tu`rdegi algoritmler du`zildi. Sabaq waqitinda bul algoritmlerdi talqilap u`yreniw dawaminda elektrolitlik dissotsiatsiya teoriyasi tarawindag`i oqiwshilardin` tu`siniklerin qa`liplestiriwge, temanin` bul tu`siniklerdin` arasinan qiyinshiliq tuwdiratug`in tamanlarin aniqlap alıp, kemshiliklerdi an`sat, effektiv tu`rde saplastiriwg`a imkaniyatlar jaratiladi.
Elektrolitlik dissotsiatsiya temasinda suw molekulasinin` qa`siyetlerin tolig`iraq u`yreniw ushin u`yge tapsirma bergen waqitlari oqiwshilardin` diqqatin to`mendegi sorawlarg`a juwap beriwge qaratiw kerek: Ne ushin suwdi ha`m kislota ha`m tiykar dep esaplaw mu`mkin? Bul boyinsha qosimsha a`debyatlardan paydalanilg`an mag`liwmatlardi aytip beriwge boladi ( Fialkov Yu.A.).
Elektrolitlik dissotsiatsiya mexanizmin o`zlestiriw na`tiyjesinde eritpelerdegi ionlardin` o`z-ara ta`sirlesiwi haqqindag`i aliń`an bilimler oqiwshilarda ximiyaliq reaktsiyalardin` ju`retug`inlig`i yamasa jurmeytug`inlig`i haqqinda juwmaq shig`ariw ushin tiykarg`i tusiniklerden biri bolip qa`liplesedi. Bul temani uyreniw barisinda oqiwshilar ximiya pa`ninin` tiykarg`i ideyasi bolg`an zatlardin` qa`siyelerinin` olardin` quramina ha`m du`zilisine baylanisli ekenligi haqqinda tu`siniklerge iye boladi. Solay etip, elektrolitlik dissotsiatsiya teoriyasi temasin o`tkendegi oqiw materiallari, a`sirese ionliq almasiw reaktsiyalari, qisqartilg`an ionliq ten`lemelerdi paydalaniw oqiwshilardin` alg`an bilimlerin a`melde sinap ko`riw imkaniyatlarin beredi.( K.Rasulov, O.Yuldoshev, B.Korabolaev.)