Kvant biofizikasi elementlari

Idеntiv o’quv mаqsаdlаri:
2.1. Erkin radikallar va ularning xossalarini izohlab bera oladi.
2.2. Erkin radikalli jarayonlarni boshqa jarayonlardan farqlay oladi.


Uchinchi sаvоlning bаyоni.
Erkin radikallar va ularning xossalari. Juftlanmagan elektronga ega molekula yoki uni fragmenti erkin radikal deb ataladi. Erkin radikalga tegishli modda kimyoviy formulasi ustiga qo’yiladigan qalin nuqta orqali ifodalanadi. Masalan, N^’, ON’ va h.k.
Erkin radikallar radikal hosil qiluvchi moddalar tabiatiga bog’liq holda, neytral kation yoki anion holatida ham bo’lishi mumkin. Masalan, tirozin molekulasi sharoitiga bog’liq holda neytral yoki kation radikali holatida uchraydi.
Anion radikalga kislorodning superoksidanion radikalini misol qilish mumkin - O₂^-‘ Demak, molekulada juftlanmagan elektronning paydo bo’lishi bo’sh valentlikning paydo bo’lishiga ekvivalentdir.
Erikin radikallarga xos xususiyatlar:

• 
  yuksak kimyoviy aktivlik;
  
• 
  paramagnitlik;
  
• 
  zanjirli reaksiyalarni boshlab berish.
  

Erkin radikalli jarayonlar
Hujayrada kechadigan oksidlanish - qaytarilish reaksiyalari natija­sida erkin radikallar paydo bo’ladi. Suv hosil bo’lish jarayoni kis­lorod superoksidanion radikalining paydo bo’lishidan boshlanadi, ya’ni nafas zanjiri komponentlarida kechadigan Fe^2Q  Fe^3Q tip reaksiyalar evaziga suv fazadagi kislorod anion radikaliga aylanib, quyidagi jarayonni boshlab beradi va unda ishtirok etadi.
Fe^2Q Q O₂ Q H^Q  Fe^3Q Q HO₂^.
RH QHO₂^.  R^. Q H₂O₂
R^. Q O₂  RO₂^.
RO₂^. Q RH  ROOH Q R^.
ROOH Q Fe^2Q  RO^. Q OH^- Q Fe^3Q
Ko’rinib turibdiki, moddalarning oksidlanishi natijasida hosil bo’ladigan suv, erkin radikalli jarayonlar mahsuli hamdir. Suv fazadagi UB yoki ionlantiruvchi nurlar ta’sir etganda suv radiolizi hisobiga erkin radikallar N’, ON’, NO₂^’ va gidratli e^-, N^Q, ON^- hamda N₂O₂ hosil bo’ladi.