L. B. Okun Elementar bóleksheler

SU(2)×U(1) simmetriyası 
Elektrázzi tásirlesiwdiń teoriyası XX ásirdiń 60-jılları dóretildi. Onı dóretiwge qatnasqanı ushın 
Gleshou, Salam hám Vaynberg 1979-jılı Nobel sıylıǵın alıwǵa miyasar boldı. Kalibrovkalıq 
SU(2)×U(1) simmetriya teoriyanıń fundamenti bolıp tabıladı. Bul ańlatpada SU(2) - ázzi izospinniń 
gruppası, U(1) - ázzi giperzaryadtıń gruppası bolıp tabıladı. Elektrázzi teoriyanı 
elektrodinamikadan hám хromodinamikadan ózine tán eki belgi ajıratadı. 
Birinshiden, kalibrovkalıq SU(2)×U(1) simmetriya spontan buzılǵan, usınıń nátiyjesinde 
aralıqlıq bozonlar dep atalatuǵın W
±
hám Z
0
kalibrovkalıq bozonlar massaǵa iye. 
Ekinshiden, teoriya eń bastan baslap aynalıq-simmetriyalı emes. Bul asimmetriya teoriyanıń 
tiykarına qalanǵan: fermionlardıń shep qurawshıları 𝜓
𝐿
=
1
2
(1 + 𝛾
5
)𝜓 SU(2) gruppasına qarata 

---

51 
izotoplıq dubletlerdi payda etedi: 
(
𝑢
𝑑
′
)
𝐿
, (
𝑠
𝑐
′
)
𝐿
, (
𝑡
𝑏
′
)
𝐿
, (
𝜈
𝑒
𝑒
)
𝐿
, (
𝜈
𝜇
𝜇 )
𝐿
, (
𝜈
𝜏
𝜏
)
𝐿
. 
Al, usınıń menen bir waqıtta usı 12 fermionnıń oń qurawshıları 𝜓
𝑅
=
1
2
(1 − 𝛾
5
)𝜓 izotoplıq 
singletler bolıp tabıladı (shtriхlardıń járdeminde IV bapta tallanǵan "burılǵan kvarklar" 
belgilengen). Ázzi izospinniń kúshli tásirlesiwdi táriyipleytuǵın globallıq izotoplıq simmetriyaǵa 
hesh qanday qatnasqa iye emes ekenligin atap ótemiz. Tap usınday jaǵday ázzi giperzaryadta da 
orın aladı. 
Buzılmaǵan SU(2)×U(1) simmetriya massaǵa iye bolmaǵan tórt vektorlıq bozonnıń bar 
bolıwın talap etedi. Solardıń ekewi zaryadlanǵan W
+
penen W
- 
hám qalǵan ekewi neytral Z
0
menen B
0
. Bunday jaǵdayda úsh W bozon SU(2) gruppaǵa qarata tripletti beredi, al B
0
- bozon - 
usı gruppaǵa qarata singlet. W-bozonlar ázzi izospinniń SU(2) gruppasınıń kalibrovkalıq 
maydanları bolıp tabıladı. Olardıń óz-ara tásirlesiwi "zaryad" penen - kalibrovkalıq tásirlesiwdiń 
konstantası g
2
menen táriyiplenedi. B
0
-bozon ázzi giperzaryadtıń U(1) gruppasınıń kalibrovkalıq 
maydanı bolıp tabıladı. Onıń tásirlesiwi g
1
"zaryadı" menen táriyiplenedi.