Лабаратория иши №1

Намуна тур жойи	Сана
Ўлчамлар сони
1	2	3	4	Ўртача
1	Ҳаво ҳарорати
2	Хона ҳарорати
3	Сув:
	10-20 см чуқур
	20-40 см чуқур
	40-100 см чуқур
4	Тупроқ:
	10-20 см чуқур
	20-40 см чуқур
	40-100 см чуқур

ХУЛОСА: Муҳитлар ҳароратини аниқлаб, олинган натижалар асосида
ҳароратнинг ўзгариш қонунияти хулосаланади.

МАҚСАД: Талабаларга хона ва дала шароитида аспираторли психометр

ёрдамида ҳаво намлигини аниқлаш ва унинг усулларини ўргатиш.
ЖИХОЗЛАР: 1. Психометр аспираторли МВ-4М
2. Бир стакан сув.
3. Гигрограф.
ИШНИНГ БОРИШИ: Атроф-муҳитни экологик мониторинг олиб боришда ҳаво намлиги, унинг асосий кўрсаткичларидан бири ҳисобланади. Шунинг учун аспираторли психрометр ҳаво намлигини аниқлайдиган энг қулай ва тезкор маълумот берадиган асбоблардан бири ҳисобланади.
Аспираторли психрометр ёрдамида ҳаво намлигини 10-100% гача -10⁰С гача ҳаво ҳароратида аниқлай олади, шу билан бир қаторда -30⁰ гача бўлган ҳаво ҳароратини кўрсатади.
ПСИХРОМЕТРНИНГ ИШЛАШ ТАРТИБИ ВА ТУЗИЛИШИ:
Аспираторли психрометрни ишлаш тартиби қуруқ ва намланган термолартлар ёрдамида аниқланади. Психрометр 2 та бир хил симобли термометр ўлчагич, ёрдамида беркитилган аспиратор чашкачасидан, 2 та ҳаво сурадиган трубадан ва юқори қисмида тоб солинадиган бураладиган вентиляторлардан иборат.
Назорат олиб бориш олдидан психрометр ердан 2 м баландликда шамол йўналиши томонга қаратиб ўрнатилади.
Ёзда кузатувни олиб бориш учун психрометрни 15 минутга қишда 30 минутга ташқи муҳитга олиб чиқилади. Сўнг термометр трубкасида жойлаштирилган батист (мато) намланади. Намлаш қишда ярим соат, ёзда эса тўрт минут назоратдан олдин, резин балонга ўрнатилган пипетка ёрдамида сув билан хўлланади. Батист намлангандан сўнг, аспиратор тоб солинадиган калити ёрдамида тоб солинади ва винтилятор ишга туширилади. Термометрлар кўрсатгичи бўйича олинган ҳаво намлиги қўйидагича ҳисобланади. Масалан, қуруқ термометр кўрсатгичи 21,7⁰С, намланган термометр кўрсатгичи 14,3⁰С ни кўрсатса, психометр футлярида ўрнатилган жадвал ёрдамида термометрлар кўрсатгичлари кесишгандаги сони ҳаво намлигини кўрсатади. бизнинг мисолимизда 42 дан баланд 44 дан паст. Демак, ҳавонинг нисбий намлиги 43% ни ташкил этади. Ҳаво ҳарорати эса 21,7⁰С ни кўрсатади.

№	Назорат олиб бориладиган жой	Сана	Ўлчамлар сони
			1	2	3	4	Ўртача
1	Хона
2	Боғ

ХУЛОСА : Муҳитлар нисбий намлигини ва ҳароратини аниқлаб, олинган
натижалар асосида маълумотлар хулосаланади.


ЛАБАРАТОРИЯ ИШИ № 3
МАВЗУ: ҲАВО БОСИМИНИ АНИҚЛАШ.
МАҚСАД: Талабаларга микроиқлим индикатор ёрдамида ҳаво
босимини аниқлашни ўргатиш.
ЖИҲОЗЛАР: Микроиқлим индикатори ИМК - 4
ИШНИНГ БОРИШИ: Авваламбор талабаларга ҳаво босими ҳақида
қисқача тушунча ҳосил қилинади. Ҳаво қобиғи (қатлами) ўз оғирлиги билан бизни ва атмосферадаги барча жисмларни босиб туради. Атмосферани ташкил этган ҳаво (газлар) зичликка эга. Атмосферани ташкил қилган газларнинг зичлиги, юқорига кўтарилган сари камайиб боради. Демак, ерда ўртача атмосфера ҳаво босими 760 мм/симоб устунида бўлади. Ҳаводаги газларни 50% и 5-6 км баландликда жойлашган. Улар миқдори ҳавода ортса босим ҳам ортади ва аксинча камайса камаяди. Шунинг учун барча тирик организмлар босим ўзгаришига хар йўллар билан мослашган. Демак босимни тирик мавжудотлар учун аҳамияти катта.
Микроиқлим индикатори (ИМК-4) юқори ёки паст босим ва намликда яшолмайдиган тирик организмларни ҳолатини назорат қилишда тезкор маълумот берадиган асбоб ҳисобланади. ИМК-4 денгиз сатхидан 500 метр юқориликгача бўлган географик худудларда ишлатиш учун мўлжалланган. ИМК-4 хаво босимини ўлчаш оралиқлари.
700-800 мм/симоб устунида, температура чегараси 0-+40⁰С гача, намлик чегараси эса 30-100% гача.
МИКРОИҚЛИМ ИНДИКАТОРИНИ ИШГА ТАЙЁРЛАШ
ВА ИШЛАТИШ ТАРТИБИ:
1. ИМК-4 ни текшириб, унинг барча кўрсаткичларини ишлашга ишонч ҳосил қилиш керак. Бунинг учун ундаги стрелка кўрсатгичларини ўзгаришини солиштирма текшириш йўли билан аниқлаш мумкин.
2. ИМК-4 ни кучли ҳарорат берувчи манбалардан камида 1 метр узоқликда, хона ёки ташқарида, яъни назорат олиб бориладиган жойда ўрнатилади.
3. ИМК-4 дан фойдаланишда ёки олиб юришда кучли зарб ва кескин силкинишлардан асраш керак.
4. Атмосфера босимини белгилаш учун микроиқлим индикаторининг ўнг томонидаги атмосфера босимини кўрсатувчи шкала устидаги бошқариб бориладиган стрелкани босим ўлчовчи стрелка устига келтирилади. Агар босим ўзгарса, босимни кўрсатадиган стрелка холати ўзгаради ва натижада стрелкани ўзгарганлигини кўришимиз мумкин (қўзғалмас стрелкага қараб).
Агар босимни кўрсатувчи белгиловчи стрелкадан чап томонга силжиш, босим пасайган, ўнга силжиса босим кўтарилганидан далолат беради.
Ҳаво босимини аниқлаш хона ва ташқаридаги (боғ, ҳовли ва бошқа) шароитларда олиб борилади.
ХУЛОСА: Микроиқлим индикатори ёрдамида хар хил муҳитда аниқланган ҳаво босими тахлил қилиниб, хулосаланади.