Labaratoriya ishi: O’tkazgichning qarshiligi

Laboratoriya ishini bajarish uchun quyidagi havola yoki QR koddan foydalanamiz
Havola:https://phet.colorado.edu/sims/html/resistance-in-a-wire/latest/resistance-in-a-wire_en.html
QR kod:

Laboratoriya ishini quyidagi ketma - ketlik bo‘yicha yig‘amiz.
Bu labaratoriya mashg’ulotimiz, eksperimental labaratoriya, ya’ni tajribaga asoslangan. Bu lanaratoriyada biz o’quvchilarga o’tkazgichdagi qarshilikning qaysi fizik kattaliklarga bog’liqligi haqida, va ular qanday bog’langanligi haqida ma’lumotlarga ega bo’lamiz. Va o’quvchilar uchun bu juda sodda tashkil qilingan virtual simulyatsiya hisoblanib, shu bilan bir qatorda tushunarli hamdir. Unda barcha kerakli kattaliklar berilgan.

1. 
   Laboratoriya ishiga yuqorida berilgan havola yordamida kiramiz.
   

2. 
   Hosil bo‘lgan umumiy ko‘rinish.
   

3. 
   Kerakli jihozlar ishchi sohaga tayyorlab olamiz.
   

Biz asosan hozir faqatgina (ρ,L,S) kattaliklar orqali labaratoriya mashg’ulotini bajaramiz.


Bu yerda ρ- solishtirma qarshilik, L- uzunlik, A- ko’ndalang kesim yuzasi.

3. 
   Tajriba:
   

O’tkazgichdagi qarshilikni yuqoridagi 3ta kattalikka bog’liqligini tekshiramiz.

• 
  O’kazgichning elektr qarshiligi unung uzunligiga to’g’ri praporsionaldir:
  

Tajribadan shunday xulosa chiqarish mumkinki: O’tkazgichning uzunligi necha marta ortsa, to’qnashuvchi ionlar va elektronlarning harakatlanayotgan maydon ortadi. Zanjirda tok kuchi shuncha kamayadi. Elektr qarshiligi ham shuncha ortadi.

• 
  O’tkazgichning elektr qarshiligi uning ko’ndalang kesim yuzasiga teskari praporsionaldir:
  

O’tkazgichning ko’ndalang kesim yuzasi necha marta ortsa, uning elektr qarshiligi shuncha marta kamayadi. Yoki aksincha, yuzasini necha marta kamaytirsak, uning elektr qarshiligi shunch marta ortadi.

O’tkazgichning elektr qarshiligi nafaqat uning uzunligi va ko’ndalang kesim yuzasi balki, uning solishtirma qarshiligiga ham bog’liq.
Agar boshqacharoq yuqorida berilgan 48-rasmdagidek zanjir yig’ib tajribani amalga oshirganimizda: Elektr zanjiriga uzunliklari va ko’ndalang kesim yuzlari bir xil, lekin turli xil materiallardan masalan, o’tkazgich ya’ni sim, nixrom, nikelin va xromelda tajriba o’tkazilganda ampermetrdagi ko’rsatgich har xil bo’lavergan. Bundan shuni xulosa qilish kerak-ki, turli moddalarning elektr qarshiligi har xil ekan.

• 
  O’tkazgichning elektr qarshiligi o’tkazgich tayyorlangan materialning elektr xossasiga bog’liq.
  

Demak biz solishtirma qarshilikni qancha oshirsak, Elektr qarshilik ham shuncha ortadi. Qanchalik kamaytirsak, shunchalik kamayadi. Ular bir biriga to’g’ri praporsional.

Yuqoridagi 3ta ta’rifni umumlashtirib, qarshilikning quyidagi formulasini hosil qilishimiz mumkin

Bunda: moddaning elektr xossasini ifodalovchi fizik kattalik- solishtirma qarshilik, birligi- Ω*m