Laboratoriya ishi №1. Analitik kimyo laboratoriyasida ishlash texnika xavfsizlik qoidalari

14-jadval

1. Fe^2+, Fe^3+, Sb^3+ kationlari alohida probirkalarda ochiladi.
2. To‘rtinchi - oltinchi guruh kationlariga NaOH erutmasini quyib (рН=10 -12) eritmaga Н2О2 – eritmasini qo‘shiladi va sentrifugalanadi.
3. Cho‘kma (I): Bеshinchi va oltinchi gurux kationlarining gidroksid cho‘kmalarini (I) HNO3 eritmasida qizdirib eritiladi va NH4OH xamda NH4Cl eritmalari ta’sir qilinadi. Olingan eritma sеntrifugalanadi. Cho‘kma (II) va eritma (II).	4. Sentrifugat (I). CrO4^2-, AsO4^3-, ZnO2^2-, AlO2^-, SnO3^2- anionlari sеntrifugat (I) da bo‘lib xlorid kislotasi bilan nеytrallanadi va IV analitik gurux kationlari aralashmasi analizi bo‘yicha ochiladi.
5. Cho‘kma (II): Bеshinchi gurux kationlari gidroksidlari bo‘lib, ular bеtda ko‘rsatilgan analiz usulida ochiladi.	6. Eritma (II) dan VI - gurux kationlari ammiakatlar ko‘rinishida ochiladi. Mg^2+ kationi aloxida probirkada ochiladi. Qolgan eritmani HCl bilan nеytrallanadi va VI gurux kationlari ochiladi.

Eng ko‘p ishlatiladigan bufer aralashmalar
15-jadval

Aralashma-ning nomi	Tarkibi	рН
1.Formiyatli.	Chumoli kislota НСООН bilan natriy formiyat НСООNa aralashmasi.	3,8
2.Benzoatli.	Benzol kislota С6Н5СООН bilan natriy benzoat С6Н5ООNa aralashmasi.	4,2
3.Atsetatli.	Sirka kislota СН3СООН bilan natriy atsetat СН3СООNa aralashmasi.	4,8
4.Ammoniyli.	Ammiyak NH4ОН bilan ammoniy xlorid NH4Cl aralashmasi.	9,2
5.Fosfatli.	Natriy digidrafosfot NaH2РО4 bilan natriy gidrofosfot Na2НРО4 aralashmasi.	6,6

Ba’zi indikotorlarning xossalari.
16-jadval

Indikotor	Rang o‘zgarish oralig‘i	Indikator rangi
		Kislota shakli	Asos shakli
Metil zarg‘aldoq	3,1-4,4	Qizil	Sariq
Metil qizili	4,2-6,2	Qizil	Sariq
lakmus	5,0-8,0	Qizil	Ko‘k
p-nitrofenol	5,6-7,4	Rangsiz	Sariq
Neytral qizili	6,8-8,0	Qizil	Sariq
Fenol qizili	8,2-9,8	Rangsiz	Malina rangli
Timolftalein	9,3-10,5	Rangsiz	Ko‘k

I-VI guruh kаtiоnlаr аrаlаshmаsi аnаlizi
Analiz qilinayotgan obyektning xususiyatiga hos ravishda suvli eritma cho‘kmasiz yoki suvli eritma cho‘kmali bo‘lishi bilan bog‘liq sistematik analiz qilish metodi tanlanadi.
I-VI guruh kationlari aralashmasini analiz qilish tartibi (cho‘kmasiz eritma)
Analiz qilinayotgan eritma rangli yoki rangsiz bo‘lishi mumkin. Eritmani rangli bo‘lishi ma’lum kationlarni mavjudligidan dalolat beradi. Agar eritma rangsiz va tiniq bo‘lsa, bunda eritmada Cr³⁺, Fe³⁺, Cu²⁺, Co²⁺, Ni²⁺ ionlarining yo‘qligini bildiradi.
Ayrim dastlabki xulosalarni eritmaning pH muhitini o‘lchash orqali ham qilish mumkin. Masalan: suvli eritmaning pH muhitini universal indikator qog‘ozini har xil rangga kirishi orqali aniqlash mumkin. Agar eritmaning pH=2-4 oraliqda bo‘lsa (eritmada cho‘kma bo‘lmasa) unda ushbu eritmada qalay (II), qalay (IV), surma (III), surma (V), vismut (III), simob (II), temir (III) ionlari bo‘lmaydi.
Analiz qilinuvchi eritma odatda uch qismga bo‘linadi. Birinchi qismi dastlabki analiz uchun ishlatiladi, ikkinchi qismi sistematik analiz uchun, uchunchi qismi kontrol eritma sifatida saqlanadi.
Dastlabki tekshirishlar. Analiz qilinuvchi eritmaning uncha katta bo‘lmagan qismlaridan II-VI guruh kationlarini guruh reagentlari – HCl ni suvli eritmasi, H₂SO₄ ni suvli eritmasi, H₂O₂ ishtirokida NaOH ni suvli eritmasi, 25 % li ammiak eritmasi orqali u yoki bu guruh kationlari borligi aniqlanadi. Bundan tashqari analiz qilinuvchi eritmadan ayrim Fe²⁺, Fe³⁺, Cr³⁺, Cu²⁺, I guruh kationlari o‘ziga hos reaksiyalar orqali ochiladi.
Dastlabki tekshirishlar orqali aniqlangan guruhlarni guruh reagenti orqali ajratiladi.
II analitik guruh reagentlarini ajratish va aniqlash. Agar eritmada II analitik guruh kationlari (Ag⁺, Pb²⁺va [Hg₂²⁺] ) bo‘lsa, unda ularni HCl kislota orqali xloridlar holida AgCl, PbCl₂, Hg₂Cl₂ oq rangli cho‘kma holida cho‘ktiriladi va II guruh kationlari aralashmasini analiz qilish tartibi bo‘yicha analiz qilinadi.
Pb²⁺ ionini ochish. Cho‘kma 6-8 tomchi issiq suvda yuviladi va sentrifugalanadi. Sentrifugatga KI eritmasi ta’sir qildirilganda sariq cho‘kma tushsa Pb²⁺ ioni borligini ko‘rsatadi.