Laboratoriya ishi №1 Mavzu: Laboratoriya mashg‘ulot darsiga kirish va laboratoriya texnikasi bilan tanishtirish. (2- soat)

Mustаqil ish tоpshiriqlаri
1. Jinsiy хrоmоsоmаlаrning аhаmiyatini tushuntirа оlаdi;
2.Jinsiy хrоmоsоmаlаr bilаn birikkаn bylgilаrni irsiylаnishini tushuntirа оlаdi;
3.Mushuklаrdа V gyn jigаrrаng junning,b gyn qоrа rаngli junning rivоjlаnishini tаъminlаydi.Gytyrоzigоtа fоrmа chipоr junli bo’lаdi.Bu genlar jinsiy хrоmоsоmаlаrdа jоylаshgаn.+оrа junli erkаk mushukni jigаrrаng junli urg’оchisi bilаn chаtishtirilib,6tа nаsl оlingаn.Ulаrdаn 4tаsi urg’оchi mushukchаlаrdir.а)nychtа urg’оchi mushuk chipоr rаngli.b)nychtа erkаk mushuk jigаrrаng bo’lаdi.
4.Tоvuqlаrdа V gyn pаtning chipоr,bgyn qоrа rаngdа bo’lishini tаъminlаydi. Tаjrivadа chipоr tоvuq g’оrа хo’rоz bilаn chаtishtirilgаn. F₁dаgi 16 tа tоvuq vа хo’rоzdаn а)nychtа хo’rоz chipоr pаtli b)nychtа tоvuq qоrа pаtli bo’lаdi. v)F₂dа 80 tа pаrrаndа оlinsа, ulаrdаn nychtаsi tоvuq,nychtаsi хo’rоz bo’lаdi.


9-LABORATORIYA
Генларнинг ўзаро комбинирланган типдаги таъсирида
миқдор белгиларнинг ирсийланиши

Бундан олдинги мавзуларда аллел ва ноаллел генларнинг ўзаро таъсирида сифат белгиларининг ирсийланиш ва ривожланиш қонуниятлари (Г.Мендель қонунлари, комплементария, эпистаз, полимерия) билан танишдик. Бунинг учун генотипи ва фенотипи жиҳатидан альтернатив (кескин фарқ қилувчи) белгиларга эга бўлган гомозиготали ота-она организмларнинг дурагай авлодлари генетик таҳлил қилинганлигини кўрдик.

Миқдор белгиларнинг ирсийланиш қонуниятлари эса белгилари фенотипик альтернатив бўлмаган бир-биридан бу белгининг фенотипик ривожланиш даражаси билангина фарқ қилувчи ота-она организмлар чатиштирилиб, уларнинг дурагайларида таҳлил қилиниши натижасида кашф этилди. Чунки миқдор белгилар бўйича одатда альтернатив фенотипга эга бўлган генетик коллекция линиялари яратишнинг иложи йўқ.
Генетик мантиққа асосланиб шуни таъкидлаш керакки, миқдор белгиларнинг ҳам генотипик асосларини тўлиқ аниқлаш учун генетик таҳлилга бу белги бўйича альтернатив фенотипга, гомозиготали генотипга эга бўлган изоген линияларни жалб этиш зарур. Бу йўналишдаги генетик тадқиқотлар Ўзбекистон Миллий университетида амалга оширилди. Генетик таҳлил учун бошланғич генетик объект сифатида ЎзМУ да кўп йиллик генетик тадқиқотлар натижасида яратилган ғўзанинг мураккаб миқдор белгиси бўлган-тола чиқиши (тола ҳосилдорлиги) бўйича альтернатив фенотипга ҳамда турли гомозиготали генотипига эга бўлган генетик коллекциясининг изоген линиялари жалб этилди. (29-1, 2 расм). Тола чиқиши деб териб олинган ғўза ҳосили (чигитли тола) кўрсаткичидан фоиз ҳисобида ажратиб олинадиган тола миқдорига айтилади. Масалан, 100 кг ғўза ҳосилидан ўртача 65 кг чигит, 35 кг тола олинади. Бу мисолда тола чиқиши 35 фоиз деб айтилади. Тадқиқотлар натижасида тола чиқиши кўрсаткичи чигит юзасининг тукланиш типларига муайян даражада боғлиқ эканлиги аниқланди. Тола чиқишининг 1/3 қисмига яқини тукланиш генларининг плейотроп таъсири натижасида ривожланиши кўрсатилди. Шунинг учун бу белгилар бўйича бажарилган генетик таҳлил натижасини тук ва толанинг ўзаро боғлиқлиги ҳолида баён этамиз.