Laboratoriya ishi №1 Mavzu: Laboratoriya mashg‘ulot darsiga kirish va laboratoriya texnikasi bilan tanishtirish. (2- soat)

1-расм.

Сув айиқтовони ўсимлигининг барглари. А –сув остидаги барглар. Б –сув устидаги барглар

2-расм.

Ўқ барг ўсимлиги ҳосил қиладиган барг пластинкасининг типлари: сув ости, сузиб юрувчи, сув усти

3-расм. Ҳимолай қуёнларида жун рангининг
ҳароратга боғлиқ ҳолда ўзгариши.
Рақамлар – чегара ҳарорати, ундан юқори ҳароратда тананинг мазкур қисмида жунлар оқ, ундан паст ҳароратда - қора рангда бўлади.

4-расм.

Куркада осилган бўқоқ - ирсият ва муҳит ўзаро таъсирининг натижаси.

Қушларда кузатиладиган модификацияга мисол қилиб ёруғлик кун узунлиги таъсирида товуқларда тухум қилишликнинг ўзгаришини кўрса-тиш мумкин. Кам тухум қилувчи товуқлар учун ёруғлик кунни 13-14 соатга етказиш орқали уларда тухум қўйишликни ошириш мумкин. Худди шу усулни ғозларга ҳам қўллаш мумкин. Куркаларда иссиқ иқлим билан боғлиқ модификация қайд этилган. АҚШнинг жанубида жойлашган паррандачилик хўжаликларида бронза зотли (бошқа зотлар бундан мустасно) куркаларнинг 3-4 ойлик болаларида иссиқ кунларда кўп сув истеъмол қилганлиги учун осилган бўқоқ ҳосил бўлади. (4-расм).

Бўқоқнинг осила бориши кучайиб боради ва кўплаб паррандалар пневмония ёки ўзлари томонидан бўқоққа етказилган жароҳатга инфекция тушиши орқали нобуд бўладилар. Бу аномалиянинг иқлим шароитлари билан боғлиқ эканлиги кейинчалик, ёш куркаларнинг ярми бирмунча салқин ҳароратли янги жойга кўчирилгандан сўнгина аниқланди. Янги иқлим шароитида бўқоқнинг осилиб кетишлигига барҳам берилди.
Кундалик кузатишлар, асрлар оша мавжуд амалий чорвачилик ва медицинада аксарият кўзга ташланадиган модификациялар уй ҳайвонлари ва одамларда ҳам кузатилади.
Шундай қилиб, кўплаб ўсимлик ва ҳайвонларда ўтказилган тажрибалар организмларнинг ҳаёт давомида орттирилган белги ва хоссаларининг келгуси авлодга берилмаслиги исботлаб берилди. Пировардида модификациялар билан мутацияларнинг ўртасидаги фарқлар устида тўхталамиз.
Мутациялар билан модификациялар ўртасидаги фарқларни билиш ҳам назарий ҳам амалий аҳамиятга эгадир. Эволюцион жараённи билишлик учун табиий танланиш ҳам мутацион, ҳам модификацион фенотипик ўзгаришларни тенг ҳолда ҳисобга олишлигини назарда тутиш керак бўлади, аммо фақат биринчисигина наслдан-наслга берилади.
Уй ҳайвонлари, маданий ўсимликлар ва фойдали микроорганизмлар селекциясида ҳоҳишга лойиқ ўзгаришларга эса бўлган индивидларни кўпайтиришга қолдирилган вақтда, бу белгиларнинг мутациялар томонидан (у ҳолда бу ўзгаришлар ирсийланади), шунингдек, модификациялар томонидан (унда бу белгилар авлодларга берилмайди) ҳам назорат қилинишларини ҳисобга олиш керак бўлади.

Модификациялар

Мутациялар

1. Аниқлик (ҳар бир ташқи омил аниқ белгиларнинг аниқ йўналишлардаги ўзгаришларини келтириб чиқаради). 2. Белгининг ўзгариш даражаси шу белгини келтириб чиқарувчи ташқи омилнинг кучи ва таъсирининг давомийлигига тўғри пропорционал бўлади. 3. Кўпчилик ҳолларда адаптивлик аҳамиятига эга. 4. Баъзан индивиднинг ҳаёти давомида орқага қайтиш хосса- сига эга (ўзгаришни келтириб чиқарган ташқи омил таъсири- нинг тўхташи билан аста-секин бу ўзгариш йўқолади). 5. Наслдан-наслга берилмайди.

1. Ноаниқлик (айнан ўша ташқи омилнинг ўзи белгиларнинг турли йўналишлардаги турли белгиларнинг ўзгаришини келтириб чиқаради, ҳар хил ташқи омиллар бир хил ўзгаришларни келтириб чиқаради). 2.Белгининг ўзгариш даражаси шу белгини келтириб чиқаришда қатнашган ташқи омилнинг кучи ва таъсирининг давомийлигига боғлиқ эмас. 3. Кам сондагини ҳисобга олмаганда адаптивлик аҳамияти йўқ. 4. Констант (индивиднинг ҳаёти давомида йўқолмайди. 5. Наслдан-наслга берилади.