Laboratoriya ishi ishchi jism parametrlarini aniqlash asboblari va uslublari

d) Elektr qarshilik termometrlari.
Qarshilik termometrlari –260 dan +750 ^oС gacha bo‘lgan oraliqdagi harorat ko‘rsatkichlarini o‘lchashda keng qo’llaniladi. Ba’zi hollarda esa bu termometrlar bilan 1000 ^oС gacha bo‘lgan haroratni o‘lchash mumkin. Qarshilik termometrlarni ishlashi – moddalarning harorati o‘zgarishi bilan uning elektr qarshiligi o‘zgarishiga asoslangan. Haroratni qarshilik termometri bilan o‘lchashda uni harorati o‘lchanayotgan muhitga tushuriladi. Termometr qarshiligini haroratga bog‘liqligini bilgan holda termometr qarshiligi o‘zgarishi bo‘yicha u turgan muhit haroratini bilish mumkin. Qarshilik termometrlarida o‘lchashni muvozanatlashtiruvchi ko‘prikdan foydalaniladi. Qarshilik termometrlarni asosiy detali sinch (Karkas) slyuda – shaffof mineral plastinkalar bo‘lib unga sezgir elementning ingichka simi o‘raladi. Sezgir element metali sifatida odatda platina yoki mis ishlatiladi. Platina qarshilik termometrlari haroratini –260 dan +1000 ^oС gacha o‘lchash imkonini bersa, mis qarshilik termometrlari esa –50 dan +180 ^oС gacha o‘lchash imkonini beradi.
e) Termoelektrik termometrlar.Termoelektrik uslub harorat o‘lchashda termoelektrik termometrlardan haroratga qarab termoelektr yurituvchi kuchni muayyan bog‘liqliklariga asoslangan. Agar ikkita turli A va B o‘tkazgichlardan tashkil topgan zanjirni olsak (3,a – rasm) va o‘tkazgichlarni tutashgan bir tomonini qizdirsak zanjirda elektr toki hosil bo‘ladi. Hosil bo‘lgan elektr tokini yo‘nalishi birinchi tutashgan tomonidan (qizitilgan) B dan A ga qizitilmagan tomon A dan B ga, agarda ikkinchi tutashgan tomonini qizitsak elektr tokini yo‘nalishi teskari tomonga yo‘naladi bu tok elektr toki deyiladi. Bu zanjirning ikkita tutashgan joyini haroratini har xilligi natijasida hosil bo‘lgan elektr yurituvchi kuch termoelektrik yurituvchi kuch deyiladi. Ikkita o‘tkazgichdan hosil bo‘lgan termojuftni kamchiligi shundaki, hosil bo‘lgan termo E.Yu.K. ni o‘lchash uchun qo‘shimcha asbob ulanishi kerak. Agarda bu zanjirga ikki tomonini harorati bir xil bo‘lgan uchinchi o‘tkazgich ulansa, u holda hosil bo‘lgan termo E.Yu.K. ni o‘lchash uchun millivoltmetr yoki potensiometr ulanishi mumkin va shu tariqa termojuft hosil bo‘ladi. (3,b – rasm).