Laboratoriya ishi ishchi jism parametrlarini aniqlash asboblari va uslublari

3. Barometr ko‘rsatayotgan atmosfera yoki “Barometrik” bosim.
Ishlash jarayoniga qarab bosim aniqlovchi asboblar suyuqlikli, prujinali, porshenli turlarga bo‘linadi. Suyuqlik asboblarida aniqlanayotgan bosim suyuqlik ustuni bosimi bilan belgilanadi. Bundan ustun balandligi aniqlanayotgan bosim qiymatini ko‘rsatadi. Prujinali asboblarda aniqlanayotgan bosim prujinaning egiluvchanligi bilan belgilanadi. Bosimni aniqlovchi qiymat bo‘lib prujina elementining deformasiyasi xizmat qiladi. Porshenli monometrlarda aniqlanayotgan bosim porshen yuzasiga ta’sir etuvchi og‘irligi bilan belgilanadi.


Bosim o‘lchovchi asboblarning tuzilishi va ishlash jarayoni.
Suyuqlik asboblari
Suyuqlikli monometrlar bosim o‘lchovchi asboblar ichida eng oddiysi bo‘lsa ham yuqori aniqlik darajasiga ega. Bu monometrlarning kamchiligi shundan iboratki ular yordamida uncha katta bo‘lmagan bosimlarni o‘lchash mumkin.
a) U – shaklli monometrlar bo‘lib, ular 6 – rasmda ko‘rsatilganidek U harfi shaklida egilgan shisha naychadan iborat. Naycha shkalali taxtaga o‘rnatilib yarmigacha suyuqlikka to‘ldiriladi. Agar naychaning bir uchuni bosim aniqlanishi kerak bo‘lgan hajmga biriktirilib ikkinchi uchi ochiq qoldiriladi. Bunday monometrda bir tomonidagi suyuqlik ko‘tarilib ikkinchisi pasayadi. Suyuqlik balandliklari o‘rtasidagi farq bosim qiymatini bildiradi: Р_ort =hg ( - _c), Pa
bu yerda g – erkin tushish tezlanishi; h – suyuqlik balandliklari farqi;  - suyuqlik zichligi



6 – rasm. U – simon manometr.

Agarda   _с bo‘lsa, tenglama quyidagi ko‘rinishni oladi. Р_орт =hg asosan U shaklli monometr bilan bosim mm, simob ustuni, mm, suv ustuni birliklarda aniqlanadi. Chunki ishchi jism – (suyuqlik) sifatida suv yoki simob qo‘llaniladi.

Mm simob ustuni mm, suv ustunidagi bosim qiymatini Pa ga aylantirish uchun 130, 322 yoki 9,866 ga ko‘paytiriladi.U - shaklli monometrlar bilan aniqlanishi lozim bo‘lgan eng yuqori bosim naycha uzunligi va shishaning mustahkamligi bilan belgilanadi.U shaklli monometrlar bilan 200 kPa dan yuqori paskaldan kamdan-kam aniqlanadi. U shaklli monometrlar yordamida siyrakli yoki vakumni aniqlash uchun qo‘llash mumkin. Buning uchun naycha bir uchuni siyraklik aniqlanishi lozim bo‘lgan sirtga biriktiriladi bir uchi ochiq qoldiriladi. Agar asbob ikkala uchini ham bosimi aniqlanishi lozim bo‘lgan sirtlarga biriktirilsa unda suyuqlik balandliklari farqi ikkala sirtlarning har xil bosimini ko‘rsatadi. Bunday monometrlar differinsial monometrlar yoki difmonometrlar deyiladi.