Laboratoriya jumısı №4 Sulfat kislota islep shıǵarıwda kúkirt dioksidiniń muǵdarın anıqlaw Teoriyaliq bo’limi

Laboratoriya jumısı № 4
Sulfat kislota islep shıǵarıwda kúkirt dioksidiniń muǵdarın anıqlaw
Teoriyaliq bo’limi
Sulfat kislotasınıń ximiyalıq formulası H₂SO₄ bolıp, onıń molekulyar awırlıǵı 98,08 uglerod birligine teń.
Sulfat kislota normal sharariyata (t=0 °C, p=1 atm) reńsiz, iyissiz zat. Sulfat kislota 81,63% SO₃ hám 18,37% suwdan ibarat; yaǵnıy
SO₃ + H₂O = H₂SO₄ + Q (1)
Sulfat kislotası birinshi bolıp, IX ásir baslarında arab al-ximigi Jabr Ibn Xayyan (russha Geber) tárepinen temir kuporasın qızdırıp, onnan shıqqan gazlerdı suwda juttırıw nátiyjesinde alınǵan. Sonıń ushın da, usı waqıtqa shekem sulfat kislotasınıń qoyıw eritpesin texnikada kuporos mayı dep ataladı. Bul 93-95% lik sulfat kislotası. 1742-jılı ullı rus ximigi M.V. Lomonosov bul suyıqlıqqa sulfat kislotası deb at beredi. Sulfat kislotası ózine túser bahası boyınsha arzan, ku’shliligi jaqtan eń ku’shli kislotalardan biri; sonıń ushın da sulfat kislotası xalıq xojalıǵında eń kóp qollanatuǵın ónimlerden biri; ol medicinada, tekstil sanaatında, ximiya sanaatındaǵı ıǵal gazlerdı keptiriwde, qorǵaniwda, neftti qayta islew sanaatında, ammiakli shıǵındı gazler aralaspasınan ammiaktı uslap, tómendegi reakciya boyınsha ammoniy sulfati siyaqlı mineral tógin islep shıgarıwda da kóp isletiledi:
2NH₃ + H₂SO₄ = (NH₄)₂SO₄ +Q (2)

Sulfat kislota organikaliq emes zatlar ximiya sanaatında eń kóp qollanılatuǵın zat. Ma’selen: ekstrakcion fosfor kislotasın islep shıg‘arıwda Qarataw yaki Qızılqum fosforitlerine úsh molekula sulfat kislota tásir ettiriledi:

Ca₃ (PO₄)₂ +3H₂SO₄ = 2H₃PO₄ + 3CaSO₄ + Q₂ (3)
Sulfat kislotası ápiwayı superfosfat islep shıg’arıwda:
Ca₃ (PO₄)₂ + 2H₂SO₄ + 2H₂O = Ca (H₂PO₄)₂ + 2CaSO₄ * 2H₂O+ Q (4)
Hám de precipitat islep shıǵarıwda qollanadı:
CaCO₃ + H₃PO₄ = Ca HPO₄ + CO₂ + H₂O + Q₄ (5)
Óz náwbetinde ekstrakcion fosfor kislotası (efk) na ammiaktı tásir ettirip, mono hám diammoniy fosfatlar alınadı:
NH₃ + H₃PO₄ = NH₄ H₂PO₄ + Q₅ (6)
2NH₃ + H₃PO₄ = (NH₄)₂ HPO₄ + Q₆ (7)
NH₄H₂PO₄ ва (NH₄)₂HPO₄lar aralaspası ammofos aralaspası delinedi.
Sulfat kislotası ku’shli kislota sıpatında ku’shsiz kislotalardı olardın’ duzlarınan qısıp shıǵaradı: Mısalı dala shpati СаF₂ dan vodorod ftorid kislotasın:
CaF₂ + H₂SO₄ = 2HF + CaSO₄ + Q₇ (8)
Chili selitrasınan nirat kislotasın:
2NaNO₃ + H₂SO₄ = 2HNO₃ + Na₂SO₄ + Q₈ (9)
As duzınan vodorod xloridi kislotasın:
2NaCI + H₂SO₄ = 2HCI + Na₂SO₄ + Q₉ (10)
Házirgi waqıtta HCI kislotası tuwrıdan-tuwrı sintez etip alınbaqta:
H₂ + СI₂ = 2HCI + Q (11)
Bul jerde payda bolǵan natriy sulfat duzlar jasalma ashshı taslar islep shıǵarıwda, litopon hám taǵı basqalar islep shıǵarıwda isletiledi.