Laboratoriya jumısı №4 Sulfat kislota islep shıǵarıwda kúkirt dioksidiniń muǵdarın anıqlaw Teoriyaliq bo’limi

ǴMDA mámleketleri alımlarınıń sulfat kislota texnolgiyasın rawajlandırıwǵa qosqan úlesleri
Olardıń ilmiy hám ámeliy jumıslarınıń áhmiyeti úlken. Bul alımlar tárepinen dúnyada birinshi bolıp 1935-jılda joqarı koncentrlengen vodorod sulfidli gazler aralaspasınan “Iǵal kataliz usılı” boyınsha sulfat kislota islep shıǵarıw teoriyalıq tiykarları jaratılǵan hám a’melyatqa usinis etilgen. Bul alımlar tárepinen dúnyada eń úlken ónimdarlıqqa iye bolǵan “qaynar qatlamlı” temir kolchedanın jaǵıw oshaqları jaratıldı. Olardıń ónimdarlıǵı ku’nine 450 tonna kolchedandı quraydı. ǴMDA alımları tárepinen quwatı ku’nine 1000-1500 tonna hám onnan joqarı sulfat kislotası islep shıǵaratuǵın kontakt apparatları jaratıldı. Bul alımlar tárepinen sulfat kislota alıwdıń jańa usıllarınan biri yaǵnıy “Qurg’aq tazalaw-1”, “Qurg’aq tazalaw-2”, ciklik sistema hám t.b. usıllar boyınsha sulfat kislota alıwday jańalıqlar jaratılǵan.
Praktikum bo’limi
Oshaq gázleriniń quramında kúkirt dioksid, kúkirt (VI) oksidiftor, mishyak birikpeleri vodorod xlorid suw puwları hám selen birikpeleri siyaqlı gaz birikpeleri hám shań aralaspaları boladı. Onnan tısqarı forsunkalı peshlerdiń ayırım jerlerinde temperatura artıwı nátiyjesinde gazli aralaspa quramında azottıń oksidleniwi nátiyjesinde azot oksidleri payda boladı.
Kúkirt dioksidin yodometrik usılda anıqlaw
Quramında kúkirt dioksidi bolǵan gazdı yod eritpesinen ótkizgende kúkirt dioksidi sulfat kislotaǵa shekem oksidlenedi:

Alınǵan yod muǵdarı hám eritpeden ótkizilgen gazdiń muǵdarınan gaz quramındaǵı kúkirt oksidiniń shaması anıqlanadı.
Reaktivler: 0,1 yod eritpesi, 1% kraxmal eritpesi
Jumıstıń orınlanıwı.
Kúkirt dioksidin anıqlaw ásbap juttırılatuǵın ıdıs 3x3 aspirator (6) hám ólshew cilindri (8) den ibarat.
Aspiratordıń rezinalı probkasına termometr (4) hám sınaplı manometr (5) temperatura hám basımdı ólshew ushın ornatıladı. Aspirator rezinalı trubka járdeminde jutıwshı ıdıs ushı menen jalǵanǵan. Áspabqa gaz trubka (1) arqalı baradı.
Analizden aldın trubka (1) den tekseriletuǵın gaz (biraz waqıt ishinde) ótkiziledi. Bunıń ishinde juttırılatuǵın ıdıs (3) ajıratıladı. Suw menen totrırılǵan aspirator (6) tuwrı kran (2) ge jalǵanadı. Kran (2) hám qısqısh (7) óshiriledi. Aspiratordan shamalap 500 ml suw shıǵarıladı hám kran menen qısqısh berkiledi. Aspirator suw menen toltırıladı. Jutıwshı ıdıs (3) tiń 3/2 kólemine shekem distillengen suw 2-3 ml kraxmal eritpesi hám ash hawa reń payda bolǵanǵa shekem bir neshe tamshı yod eritpesinen qosıladı.
Soń pipetka járdeminde 10 ml 0,1 yod eritpesi qosıladı. Jutıwshı ıdıs hám aspirator probka menen bekkem bekitiledi hám ıdıs trubka (1) ge jalǵanadı. Áspab germetikligin tekseriw ushın kran (2) bekitilip qısqısh (7) óshiriledi. Eger aspiratordan suwdıń aǵıwı málim waqıttan keyin toqtasa ásbap germetik dep esaplanadı. Aspiratordıń tómen bólegine ólshewli cilindr ornatıladı hám kran (2) sonday etip óshiriledi, jutıwshı ıdıs (eritpesinen) 1 sekundta 2-3 hawa sharikli ótiw tezliginde ótiw kerek. Eritpeniń reńi kókten ash hawa reńge ótkenge shekem gaz ótkiziledi. Bunnan keyin kran (2) bekitiledi. Aspiratordan suwdıń aǵıwı toqtaǵannan keyin, kran (7) bekitiledi hám aspiratordan aǵıp ketken suwdıń kólemi, gazdiń temperaturası, aspiratordaǵı basımnıń páseyiwi hám barometrik basım jazıp qoyıladı. Ótkizilgen gazdiń kólemi aspiratordan aqqan suwdıń kólemi hám ıdıs (3) ke juttırılǵan kúkirt dioksid kóleminiń jıyındısına teń.