Laboratoriya mashg‘uloti 4G tarmoqlarining parametrlarini tadqiq qilish

Peydjing tizimining struktura sxemasi. 
Har bir peydjing tizimi o‘zaro birga ishlovchi qurilmalardan tashkil topadi. 
Abonetlararo ma’lum yordam xizmatlarning ko‘rsatilganligi uchun. Peydjing 
tizimining tekis struktura sxemasi 8.1 rasmda ko‘rsatish va unda tayanch xizmatlar 
va ularni o‘zaro bog‘liqligi ko‘rsatilgan. 

---

8.1-rasm. Peydjing tizimining tipik struktura sxemasi. 
8.1-rasmdan ko‘rsatilganidek axborotlarni jo‘natishning asosiy xizmati har 
qanday peydjing tizimining muhim xizmati hisoblanadi. Uning vazifasi uzatish 
tizimini boshqarish (yoki uni terish) va axborotlarni abonentlarga bevosita 
jo‘natishdan iborat. Axborotlarni jo‘natishning asosiy xizmati peydjing tizimining 
muhim imkoniyatlarini aniqlaydi: abonentlar soni, qo‘llaniladigan protokol (yoki 
ularni terish), uzatish tezligi, uzatgichlar soni va ularning ish usuli va h.k. 
Axborotlarni uzatishning asosiy xizmati rouming (axborotlarni tarqatish) 
xizmati bilan yaqin hamkorlikda ishlaydi. Uning vazifasi axborotlarni peydjing 
yoki federal tizimga uzatishdan iborat. Rouming xizmati abonent hatto xizmat 
doirasidan tashqarida bo‘lganda ham axborotlarni qabul qilish imkonini beradi. 
Masalan, abonent boshqa shaharda xizmat safarida bo‘lganida, axborot u 
yashayotgan shaharning peydjing tizimiga jo‘natiladi. Bunday xizmatni amalga 
oshirish turli peydjing kompaniyalari o‘zaro tegishli bitimlarni ishlab 
chiqqandagina amalga oshirishi mumkin.
Axborotlarni jo‘natish asosiy tizimi axborotlarni tayyorlashning turli xil 
xizmatlariga bog‘liq. Qoidaga asosan, tuzilgan peydjing tizimida axborotlarni 
tayyorlash xizmatini birinchi amalga oshirish xizmati bo‘lib operatorlar yordamida 
axborotlarni tayyorlash xizmati hisoblanadi. Uning vazifasi abonent uchun 
axborotlarni tayyorlash va uni axborotlarni jo‘natishning asosiy tizimi yoki 
rouming xizmati yordamida jo‘natishdan iborat. Peydjing tizimi abonentiga 
axborot jo‘natmoqchi bo‘lgan har bir shaxs peydjing kompaniyasiga qo‘ng‘iroq 
qiladi va uni operatorga uzatadi. Operator axborotni qabul qiladi, uni tizimga 
kiritadi va navbatdagi uzatishga tayyorlaydi. 
Axborotlarni tayyorlash xizmatining keyingisi uzoqlashtirilgan kirish xizmati 
hisoblanadi. U ajratib chiqarilgan operator joylarini tashkil etish va kompyuter 
aloqalarni jo‘natish imkonini beradi. Bu xizmatga uzoqlashtirilgan kirishning 

---

tegishli qismlarini amalga oshiruvchi ikki turdagi xizmat: ajratib chiqarilgan 
operator joylari va axborotlarni kompyuterda jo‘natish xizmatlari qarashlidir. 
Ajratib chiqarilgan operator joylari xizmati peydjing kompaniyasiga boshqa 
kompaniyalar va tashkilotlar uchun o‘zining tizimiga qulay kirish imkonini beradi. 
Masalan, tashkilotning ko‘pchilik xodimlari biror bir peydjing kompaniyasi 
abonentlari deylik, bunday holatda har safar axborot jo‘natish uchun peydjing 
kompaniyasiga qo‘ng‘iroq qilish ko‘p vaqtni oladi va juda noqulay. Bunday 
muammo bo‘lmasligi uchun tashkilotda ajratib chiqarilgan operator joylari 
o‘rnatiladi (yoki hatto ajratib chiqarilgan joylar tarmog‘i) va undan axborotlar 
bevosita jo‘natiladi. 
Axborotlarni kompyuterda jo‘natish xizmati axborotlarni jo‘natuvchi 
kompyuter tarmog‘idan foydalanish, elektron pochta yordamida kelgan xat 
to‘g‘risida axborot jo‘natish xizmatini bajaradi. Bunday xizmat abonentlar uchun 
juda qulay bo‘lib, ularni o‘z pochtalarini doimo nazorat qilib turishdan ozod qiladi.
Navbatdagi axborotlarni tayyorlash xizmati bu raqamli axborotlarni jo‘natish 
xizmatidir. Bu xizmat peydjing stansiyasiga qo‘ng‘iroq qilingan har bir shaxsning 
abonentga operator yordamisiz mustaqil ravishda raqamli axborot jo‘natish 
imkonini beradi ( qo‘ng‘iroq qilishda DTMF telefonidan foydalanish shart). 
Axborotlarni avtomatik jo‘natishdan foydalanilganda axborot matni 
qo‘ng‘iroq qilingan shaxs tomonidan telefon klaviaturalari yordamida teriladi. Bu 
usul qisqa axborotlarni jo‘natishda juda qulay (masalan abonent qo‘ng‘iroq qilishi 
lozim bo‘lgan telefon raqami), butun jarayon operator yordamisiz amalga 
oshirilgani uchun juda tez bo‘ladi. 
Raqamli axborotlarni avtomatik jo‘natish xizmati bilan rasmiy axborotlarni 
jo‘natish xizmati birgalikda ishlaydi. Bu xizmat operator yordamisiz faqat raqamli 
axborotlarnigina emas, balki standart matnli axborotlarni ham jo‘natish imkonini 
beradi. Bu axborotlarni avtomatik jo‘natish xizmati rivojlanishining navbatdagi 
pog‘onasi hisoblanadi. Bunda har bir standart matnli axborotga raqamli kod 
qo‘yiladi. Muayyan axborotni jo‘natish uchun (DTMF telefonida teriladi) peydjing 
stansiyasiga qo‘ng‘iroq qilinadi va ushbu axborotning kodi teriladi. Jo‘natilayotgan 
axborot so‘ngida telefon raqami yoki boshqa qo‘shimcha raqamli ma’lumotni 
jo‘natish mumkin. 
Nihoyat, axborotni tayyorlash xizmatlaridan yana biri ovozli pochta 
xizmatidir. Ovozli pochta – telekommunikatsiyaning yangi sohasi bo‘lib, elektron 
pochtaning mantiqiy davomi hisoblanadi. Elektron pochtadan foydalanilganda 
matnli, ovozli pochtadan foydalanilganda esa ovozli xatlar uzatiladi. Xat matni 
maxsus kengaytiruvchi plata yordamida matnni raqamli holatga keltiruvchi 
kompyuterga aytib yoziladi. Keyin u kompyuter tarmog‘i bo‘yicha adresga 
uzatiladi. Qabul qiluvchi kompyuterda bu xatni yana ovozli holatga aylantiradi va 
adresat uni tinglaydi.
Ovozli pochta xizmati ovozli xatlarni qabul qiladi va abonent peydjiriga u 
to‘g‘risida axborotni uzatadi. Xat to‘g‘risida axborot olgan abonent DTMF naborli 
telefonidan peydjing stansiyasiga qo‘ng‘iroq qiladi, telefon klaviaturasidan o‘z 
raqamini, kelgan xat raqami va parolni teradi. Shundan so‘ng kelib tushgan xat 
uning telefonga uzatiladi. Shuni ta’kidlash lozimki, har bir peydjing tizimi uchun 

---

yuqorida keltirilgan xizmatlardan axborotlarni jo‘natish asosiy xizmati va 
axborotni tayyorlash muhimdir. Qolgan barcha xizmatlar uncha muhim emas va 
qoidaga asosan tizimdan foydalanish jarayonida uning rivojlanishini abonentga 
ko‘rsatiladigan qo‘shimcha servissiz qo‘llaniladi.