Laboratoriya mashg`uloti №6 Aromatik uglevodorodlarga xos reaktsiyalar

Laboratoriya mashg`uloti № 6
Aromatik uglevodorodlarga xos reaktsiyalar

Toluol, etilbenzol, ksilollar, trimetilbenzollar va boshqa mono-, di-, tri-, tetra alkilbenzollar benzolnnng muhim gomologlari bo’lib, ularning umumiy formulasi C_nH_2n-6 bilan ifodalanadi:

toluol etilbenzol o-ksilol m-ksilol
o-dimetilbenzol m-dimetilbenzol
1,2-dimetilbenzol 1,3-dimetilbenzol


n-ksilol 1,2,3-trimetilbenzol 1,2,4-trimetilbenzol
n-dimetilbenzol
1,4-dimetilbenzol

1,2,4-trimetilbenzol geksametilbenzol 1-metil-4-izopropilbenzol
(mezitilen)

Sanoatda aromatik birikmalar olishning muhim manbai toshko’mirdir. Toshko’mirni quruqhaydash (1000-1100°C da pechlarda qizdirish) yo’li bilan olinadigan toshko’mir smolasi (smoladan tashqari koks va koks gazlari ham hosilbo’ladi) tarkibida 300 dan ortiq, aromatik birikma bo’ladi. Shu smoladan 160 dan ortiq mahsulot ajratib olinadi.

Benzol va uning gomologlarini olishning bir necha sintetik usullari mavjud bo’lib, biz ularning ayrimlari bilan tajribalarda tanishamiz.

Laboratoriya ishlari
Asbob va idishlar:hovoncha, gazo’tkazish nayi o’rnatilgan probka, gaz gorelkasi yoki spirt lampa, ajratgich voronka, teskari sovitgich o’rnatilgan 250 ml li tubi yumalok, kolba, Libix sovitgichi, suv hammomi, shpatel, chinni kosacha, suv purkash nasosi, Byuxner voronkasi, qaynatgich, probirkalar, probirka tutqich, shta­tiv va uning qisqichlari.
Reaktivlar: beizoy kislota, natron ohak (agar natron ohak uzoq vaqt turgan bo’lsa, ishlatishdan oldin uni qizdirish kerak), suvsiz kalsiy xlorid, natriy benzoat, muz, natriy metali, absolyut efir, etil bromid, brombenzol, xloroform, toluol, benzol, uglerod (IV)- xlorid, suvsiz alyuminiy xlorid, naftalin, antra­tsen, etil spirt, etilbenzol, ksilollar, bromli suv, sulfat kislotaning 2 n va 10 % li eritmalari, soda (quruq), kaliy permanganatning suvdagi 1% li eritmasi, kaliy permanganat kristallari.