Landsberg Optika pdf

D — g Ye = Ye -|-4l Ner
boʻlib, bunda r ni E maydon aniqlaydi.
Shunday qilib, masala davriy oʻzgaruvchi tashqi maydon taʼsirida elektronning r siljishini aniqlashdan iborat boʻlib qoladi, bunda tarkibiga shu elektron ham kirgan atomning boshqa qismlarining va atrofdagi atomlarning shu elektronga taʼsir etadigan kuchlari hisobga olinadi, yaʼni bu masala elektronning majburiy tebranishlari toʻgʻrisidagi masaladir. Bu yerda gap atom ichida qiladigan harakatining chastotasi yorugʻlik toʻlqini chastotasi tartibidagi boʻladigan elektronlar toʻgʻrisida ketayotganini nazarda tutish kerak. Bu elektronlar yetarlicha katta siljishini va shuning uchun bu yerda qaralayotgan protsesslarda ishtirok etishini biz keyinroq koʻrsatamiz. Ular optik elektronlar deyiladi.
a. Elektronlarga taʼsir qiluvchi kuchlar.

1. 
   Tutib turuvchi kuch. Optik elektronni muvozanat vaziyat atrofida tutib turuvchi kuchlar toʻgʻrisida tasavvur hosil qilish uchun atomning optik xossalarini oʻrganish kerak. Tajribaning koʻrsatishicha, barcha moddalarning yakkalangan atomlari amalda chastotasi har bir modda uchun xarakterli boʻlgan monoxromatik toʻlqinlar chiqara oladi. Modda isitilganda, yaʼni bitta atomga toʻgʻri keladigan oʻrtacha energiya ortganda bu chastotalar oʻzgarmaydi. Demak, elektronni muvozanat vaziyatda tutib turuvщ! kuch elastiklik kuchi xarakteriga ega boʻlishi kerak (shuning uchun u kvazielastik kuch deyiladi) va bu kuch bilan elektronning r siljishi orasidagi bogʻlanish
   

Gʻ =ʼ—ʼbr (156.3)
qonun koʻrinishida ifodalanadi, bu yerda b— elastik bogʻlanishning tegishli doimiysidir. Masalan, agar manfiy elektron tekis taqsimlangan musbat zaryadlardan tashqil topgan shar markazida joylashgan boʻlib, zaryadlar Kulon qonuni boʻyicha oʻzaro taʼsirlashsa, kuch mana shu qonun boʻyicha oʻzgargan boʻlar edi. Elektron siljiganda uni markazga qaytarishga intiluvchi kuch — br boʻlar edi, bunda r — markazdan elektrongacha boʻlgan masofa.
Biroq atom tuzilishi sohasidagi eksperimental tadqiqotlar bayon qilingan bu model notoʻgʻri ekanligi va atomning juda kichik diametrli (10~¹² sm dan kichik) musbat zaryaddan (yadrodan) va uning atrofida xarakat qiladigan tegishli sondagi elektronlardan i borat ekanligini koʻrsatdi, Har bir elektronni tutib turuvchi kuch, albatta — br koʻrinishda boʻlmay, balki ancha murakkab boʻlishi kerak. Zaryadlar bunday joylashgani holda qanday qilib deyarli monoxromatik nur chiqarishi mumkinligi masalasini hozircha chetda qoldirib turamiz. Buning sababi ancha chuqur boʻlib, u atomlarning nurlanishi ham, atom sistemasi ichida zaryadlarning xarakteri ham makroskopik obyektlarni tekshirish oqibatida aniqlangan klassik mexanika va elektrodinamika qonunlariga boʻysunmasligidadir. Atom ichida boʻladigan bunday mikroskopik protsesslarni toʻgʻri tavsiflash uchun kvantlar nazariyasi qonunlariga murojaat qilish kerak; makroskopik qonunlar bu kvant qonunlarga nisbatan birinchi tajribdagi qonunlar boʻlib, ular makroskopik protsesslarni oʻrganish uchun yetarli boʻlib, atomga oid protsesslarni oʻrganishda aniqlashtirishga muhtojdir.
Biroq tadqiqotlar atomning koʻp xossalari tegishli ravishda qoʻllanilgan klassik qonunlar yordamida aks ettirilishi mumkinligini koʻrsatadi. Xususan, agar atom tegishli chastotali garmonik ossilyatorlar toʻplami deb qaralsa, yaʼni elektronni atomda kvazielastik — br kuch tutib turadi deb hisoblansa, atom bilan yorugʻlik toʻlqinining yorugʻlik dispersiyasini yuzaga keltiruvchi oʻzaro taʼsirini yaxshi tavsiflash mumkin. Shunday qilib, muvozanat vaziyatidan siljitilgan va kvazielastik kuch taʼsirida boʻlgan t massali elektronning xarakat tenglamasi