Ўлчашлар ва ўлчаш воситалари тўҒрисида тушунча ва маълумотлар режа


Download 315.98 Kb.
bet9/14
Sana09.06.2023
Hajmi315.98 Kb.
#1470623
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14
Bog'liq
ЎЛЧАШЛАР ВА ЎЛЧАШ ВОСИТАЛАРИ ТЎҒРИСИДА ТУШУНЧА ВА МАЪЛУМОТЛАР

Кўпайтирувчи


Олд қўшимча







Номи

Русча

Халқаро

1

1012

тера

Т

Т

2

109

Гига

Г

Г

3

106

Мега

М

М

4

103

Кило

к

к

5

102

гекта

г

ҳ

6

101

Дека

да

да

7

10-1

Деци

д

д

8

10-2

Санти

с

c

9

10-3

Мили

м

м

10

10-6

Микро

мк



11

10-9

Нано

н

н

12

10-12

Пико

п

П

секунд – цезий-133 атоми асосий ҳолатининг икки ўта юпқа сатўлари орасидан бир-бирига ўтишига мувофиқ келадиган нурланишнинг 9192631770 даврига тенг. Ўлчов ва тарозилар ХII Бош конференциясида 1965 йил қабул қилинган;
ампер - вакуумда бир-биридан 1 м масофада жойлашган, чексиз узун ва ўта кичик кўндаланг кесимга эга икки параллел ўтказгишдан ток ўтганда ўтказгишнинг ҳар 1 м узунлигига 2 10-7Н кучи ҳосил қиладиган ўзгармас ток кучидир. Ўлчов ва тарозилар IХ Бош конференциясида 1948 йил қабул қилинган;
кельвин - сувнинг учланма нуқтаси бўлиб, термодинамик ҳароратининг 1/273,16 улушига тенг. Ўлчов ва тарозилар ХIII Бош конференциясида 1967 йил қабул қилинган;
моль - миқдори 0,012 кг бўлган C-12 углеродда қанча атом бўлса, ўз таркибида шунча тузилиш элементларидан ташкил топган тизимнинг модда миқдоридир. Ўлчов ва тарозилар ХIV Бош конференциясида 1971 йил қабул қилинган;
кандела - ёруғлик манбасидан шу йўналишда 54010-12ГС монохраматик нурланиш чиқарадиган ёруғлик кучи. Шунда ёруғликнинг энергетик кучи 1,683 Вт/стерадиан бўлади. Ўлчов ва тарозилар ХVI Бош конференциясида 1979 йил қабул қилинган.
Халқаро бирликлар тизимининг иккита қўшимча бирликлари мавжуд: ясси ва фазовий бурчаклар.
ясси бурчак - бирлиги радиан (рад.) бўлиб, айлананинг радиус узунлигига тенг ёй ҳосил қилувчи икки радиус орасидаги бурчак қиймати. 1 радиан 57017|44,8|| га тенг;



фазовий бурчак – бирлиги стерадиан бўлиб, учи сфера марказида жойлашган ва сферанинг радиус квадратига тенг юзали сиртни ажратувчи бурчак. 1 ср. – 65032|| га тенг;

Фазовий бурчак қуйидаги тенглама ёрдамида ифодаланилади:


,
бу ерда;  - конус учи ва сфера ичида фазовий бурчак билан ҳосил бўлган ясси бурчак..
СИ тизимидаги ҳосила бирликлар - физикавий катталиклар орасидаги боғлиқликни ўрнатувчи қонун асосида ҳосил бўлади. Бунинг учун асосий ва қўшимча бирликлардан фойдаланилади. Масалан, тезлик бирлиги қуйидаги тенгламадан олинади;
,
бу ерда: В-тезлик; - узунлик, м; т- вақт, с.
Халқаро бирликлар тизимидаги муҳим ҳосила катталик бирликларининг берилган таърифлари қуйидагичадир:
частота – 1 с да битта тўла тебранишнинг частотаси- герц;
куч – 1 кг миқдорли жисмга 1м/с2 тезланиш берувчи куч (Н);

Download 315.98 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling