asarlar•chiqarishar, aholi o ‘rtasida o ‘z ilg‘or g'oyalarini yoyishdan charcha-
mas edilar. A lbatta, bozor m unosabatlarining eng oddiy va
ommabop tushunchalari savdo va tijorat bilan bog‘liqdir. Chunki, oddiy
odamlar uchun azaldan, tarixan davom etib kelayotgan bozor ishlarini
157
kengaytirish, savdo va tijorat orqali daromad topish, yurtni obod va
turmushni farovon qilish biroz qulayroq edi.-
Abdurauf Fitrat yuqorida tilga olingan «Hind sayyohi bayonoti» nomli
asarida Turkistonda savdo va tijoratni rivojlantirishga urg‘u beradi. U savdo
va tijorat orqali faoliyat yuritish, undan daromad topib, tirikchilik o‘tkazish
musulmonlar uchun halol amallardan ekanligi muqaddas «Qur’oni
karim»da, muborak «Hadis»larda uqtirilganini ta’kidlaydi. U savdo va
tijoratning ham o ‘z yarashiqlari, tamoyil-u-qoidalari mavjud, deydi.
Yana u quyidagi fikrlami ilgari suradi: birinchidan, savdo va tijorat
ishida Vatan, millat, xalq manfaatlari hisobga olinishi, ikkinchidan, bu
ishda tijorat ahli tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishni zamonaviy sanoat
asosiga qurishda yordam ko‘rsatishlari, sohibkorlarga amaliy madad
berishlari, tovarlarni arzonlashtirish yo'llarini izlashlari, uchinchidan,
yevropaliklardan savdo va tijorat qilish ilmini hamda foyda olish zamirida
madaniy savdo xizmati ko‘rsatishni o ‘rganishlari lozim.
Ayni chog‘da, olim foyda va daromad olishning birdan-bir yo‘li tijorat
va savdo emas, balki boshqa iqtisodiy faoliyat turlari bilan ham
shug'ullanib, Turkistonni ozod va obod qilishga chaqirgan edi.
Jadidlaming yana bir yirik vakili Abdulla Avloniy quyidagi g‘oyalami
ilgari surgan edi:
Bugungi dunyoda davlatlar boshqalar boyligini urushlar qilib egallab
Do'stlaringiz bilan baham: |
