Lekciya №1 Tema: Peloponnes urisi. Joba

B.e.sh. 415-404-jıllar Peloponnes urısınıń ekinshi basqıshı bolıp esaplanadı. Urıstıń bul basqıshında afinalılar Siciliyada jeńiske erisken, bul Spartanı je’niliske alıp keliwi hám Afinanı úllı Greciyanıń jetekshisi etip qoyıwı múmkin edi.
B.e.sh. 415-jılı afinalılar 260 qa jaqın áskeriy hám júk kemelerin, 32 mıń adamnan ibarat armiyasın Siciliyaǵa jiberiwge tayarlap qoyǵan. Afina flotı Alkiad, Nikiy hám Lamaxlardıń basshılıǵında Siciliyaǵa jónep ketken.
Afina áskerleri basshılarınan biri Alkiad satqınlıq etip, spartalılardıń tárepine qashıp ótken. Ol spartalılarǵa afinalılardıń barlıq sırların ashıp berip, Attikaǵa turaqlı áskerlerdi jiberip, onı qıyratiw kerek degen usınısti beredi. Alkiad qashqannan keyin Afina flotına Nikiy, Demos hám Lamaxlar basshıliq etken. Nikiy urısınıń toqtawına úmit etip, urıs hárektlerin úziliske túsirgen. Bunıń menen siciliyalılarǵa qorǵanıwǵa tayarlıq kóriw ushın úlken imkaniyat jaratıp bergen. Sonıń menen bir waqıtta Siciliyadaǵı grekler de afinalılarǵa dushpalıq qatnasta bolǵan.
B.e.sh. 404-jılı ashlıqtan mádarı qalmaǵan afinalılar spartalılarǵa baǵınǵan. Afinanı Sparta áskerleri iyelegen, onıń Pirey menen baylanis’qan diywalları qulatılǵan. Afinanıń arxesi tarqatıp jiberlgen, ol Spartaǵa ǵárezli mámleketke aylandırılǵan. Oligarxlar Kritiy hám Feramen basshılıǵındaǵı otızlardıń tiraniyasın dúzip, hákimiyattı óz qolına alǵan. Kritiy hám basqalar ózlerine jaqpaǵan adamlardı jazalap, quwǵınǵa jibergen, xalıqtı talaǵan. Feramen buǵan narazılıq bildirgeninde onı óltirgen.
Burınǵı demokrat Frasibul Beotiyaǵa qashıp jasırınadı. Ol afinalı qashqınlardan otryad dúzip, shegaradaǵı Filanı iyelegen. Flasibul Pireyge jaqınlasqan sayın, onıń tárepdarları kóbeyip baradı. Birneshe sawashlardan soń oligaxrlar hám spartalılar jeńiliske ushıraǵan. Kritiy de óltirilgen.
B.e.sh. 403-jılıAfinada demokratiya qaytadan tiklenedi. Biraq Afina Peloponnes awqamına aǵza bolıp qalǵan. Solay etip, toqtap-toqtap 27 jıl dawam etken Peloponnes urısı Spartanıń jeńisi menen tamamlanǵan. Bul urıs pútkil grek álemine, sonıń ishinde Afinanıń ekonomikalıq, siyasiy, mádeniy turm’sına hám áskeriy qúdiretine júd’a úlken unamsız tásir kórsetken. Bul hal Gresiyanıń pútkilley hálsirewine alıp kelgen.
Peloponnes urısı b.e.sh. V ásirde-aq júzege kele baslaǵan processti tezlestirip, xojalıqtıń tarmaqlarında islep atırǵan qullardıń sanınıń kóbeyiwine alıp keldi. Olardıń miynetinen paydalanıw ónermentler, júk tasıwshılar hám batraklardıń áwladına apatshılıq keltirip, olardı kámbaǵallastırıp, óziniń turaqlı isinen ayırǵan. Óndirislik islerge qullardıń isi dep qaraw mine usı dáwirde en jaydı, bunıń nátiyjesinde bolsa hadal miynet etip pul tabıwǵa degen háreket páseńledi.