Lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti b

MU

Q*Q

б)

Q* Q
6.4-rasm. Umumiy naflilik va chekli naflilikning o`zgarishi
6.4-rasmdan ko`rinib turibdiki, iste′mol qilinadigan ne′mat miqdorining (Q) oshib borishi bilan umumiy naflilik (TU) ham oshib boradi (a-rasm). Bunda chekli naflilk (MU) kamayib boradi (b-rasm). Umumiy naflilik Q* nuqtada maksimal darajaga erishganda, chekli naflilik (MU) nolga teng bo`ladi.
Odatda, biror ne′matni iste′mol qilish oshganda (boshqa ne′matlar iste′moli hajmi o`zgarmaganda), umumiy naflilik darajasi oshadi. Demak chekli naflilik musbat MU 0 . Shu bilan birga, biror ne′matdan qo`shimcha bir birlik iste′mol qilganda (boshqa ne′matlar iste′moli hajmi o`zgarmaganda), qo`shimcha iste′mol qilingan birlik oldingisiga nisbatan kamroq naf beradi va uning bu xususiyatiga chekli naflilikning kamayish qonuni deyiladi. Matematik tilda bu naflilik funksiyasining ikkinchi tartibli hosilasi noldan kichik degani:
MU^'  ^2U 0
X ²
Talabni aniqlashning asosida chekli nafligining kamayish qonuni yotadi. Shu sababli ishlab chiqaruvchilar mahsulot sotish

hajmini ko`paytirishlari uchun qo`shimcha sotiladigan mahsulotlar narxiga chegirma berishlari kerak bo`ladi.

104
6.2. Iste′molchi talabining alohida xususiyatlari

Ratsional iste′molchiga xos tanlovning umumiy qoidalari bilan birga ayrim iste′molchilarning didi va afzal ko`rishlari ta′sirida shakllanadigan alohida tanlov xususiyatlari ham mavjud. Ayrim iqtisodiy adabiyotlarda iste′molchi talabi funksional va nofunksional guruhlarga ajratiladi (6.5-rasm).