{Лингвистика тарийхы} п1нини4 18мийети 81м 7азыйпалары

§ 43. KOPENGAGEN LİNGVİSTİKALIQ MEKTEBİ 

---

- 120 - 
Tildi izertlewge struktural qatnas jasawdıń zárúrligin ulıwma teoriyalıq 
tiykarlaytuǵın Vigo Brendaldıń maqalası Kopengagen qalasında 1939-jılı «Acta 
Linguistica» jurnalınıń birinshi sanında járiyalandı. Bul jurnal til bilimindegi jańa 
strukturalizm aǵımınıń xalıq aralıq organı sıpatında jańadan shólkemlestirilgen 
edi. 
Biraq ta tildi izertlewde struktural metodlardı qollanıw tájiriybesin 
strukturalizm aǵımınıń bul manifesti járiyalanbastan burın-aq L.Blumfild, 
N.Trubetskoy, V.Matezius, L.Elmslev miynetlerinde qollanılıp júr edi. Sonıń 
menen birge, til bilimindegi strukturalizm aǵımı hesh qashan bir tiptegi aǵım 
sıpatında qáliplespedi. Ol óziniń ishinde strukturalizm aǵımınıń Kopengagen 
mektebi, 
amerika 
strukturalizmi 
yaǵnıy 
deskriptiv 
lingvistika, 
Praga 
strukturalizmine bólinedi. 
Kopengagen strukturalizmi mektebiniń tiykarı 1931-jılı salındı. Onıń 
tiykarın salıwshı Luy Elmslev bolıp tabıladı. Ol 1899-1965 jılları jasaǵan. 1923- 
jılı Kopengagen universitetin pitkergen. Praga hám Parij universitetlerinde bilimin 
tereńlestirilgen. 1937-jıldan baslap Kopengagen universitetiń salıstırmalı til bilimi 
kafedrası baslıǵı bolǵan. Luy Elmslevtiń 1928-jılı járiyalanǵan «Ulıwma 
grammatika printsipleri» degen miynetinde strukturalizm aǵımınıń teoriyalıq 
tiykarların dálillewge umtılıwshılıǵı kórinedi. Bunnan soń L.Elmslevtiń «Acta 
Jutlandica» jurnalınıń 1935-jılı 1- sanında, 1937-jılı 2-sanında «Seplik 
kategoriyası» degen miyneti járiyalandı. 1943-jılı strukturalizmniń teoriyalıq 
tiykarı esaplanatuǵın «Til teoriyasın tiykarlaw máseleleri» degen miyneti 
járiyalandı. 
«Acta Linguistica» jurnalınıń 1950-1951 jıllardaǵı 2,3 sanlarında Luy 
Elmslevtiń «Lingvistikadaǵı struktural analiz metodı» atamasındaǵı statyası 
járiyalandı. Bul statyada da óziniń ilimiy kóz qaraslarınıń tiykarǵı printsiplerin 
bayanlaǵan. 
Glossematika teoriyasınıń tiykarǵı kóz qarasları V.Brendaldıń «Strukturalıq 
lingvistika» (1939), Uldalldıń «Glossematika tiykarları» (1957), L. Elmslevtiń 
«Til teoriyası máselesine prolegomenler» (1943) miynetlerinde bayanlandı. 
L. Elmslev «Lingvistikadaǵı struktural analiz metodı» maqalasında 
glossematikanıń teoriyalıq derekleri: F. de Sossyur táliymatı; A. Uaytxed hám 
B.Rasseldiń matematikalıq táliymatlarına tiykarlanǵan tildiń logikalıq teoriyası,
sonday-aq, Vena logikalıq mektebi wákilleri, ásirese R.Karnaptıń sintaksis hám 
semantikanı izertlewge arnalǵan miynetlerindegi ideyalar ekenligin kórsetip ótedi.