Liniya va transformator larda quvat istofi


Download 23.34 Kb.
bet3/3
Sana04.01.2023
Hajmi23.34 Kb.
#1077219
1   2   3
Bog'liq
LINIYA VA TRANSFORMATOR LARDA QUVAT ISTOFI

Elektr taʼminoti — elektr energetikasining sanoat, qishloq xoʻjaligi, transport, shahar xoʻjaligi, aholi va boshqalarni elektr energiyasi bilan taʼminlash hamda uning taqsimoti bilan shugʻullanadigan boʻlimi. Unga elektr energiya manbalari, kuchlanishni oshiruvchi va pasaytiruvchi elektr st-yalari, taʼminlashtaqsimlash elektr tarmogʻi, turli yordamchi qurilmalar va inshootlar kiradi. Ishlab chiqariladigan elektr energiyasining asosiy qismi sanoat ehtiyojlari uchun ishlatiladi.
Elektr taʼminotining asosiy manbalari elektr st-yalari (qarang Elektr stansiyasi), hududiy energetika tizimlarining energiya bilan taʼminlash tarmoqlari (qarang Elektr tarmogʻi). Yirik sanoat korxonalari va shaharlarni ham energiya, ham issiqdik bilan taʼminlash uchun issiqlikelektr markazlari IEM (TETS) dan foydalaniladi. Bularning quvvati sanoat korxonalari va shahar xoʻjaligining energiya va issiklikka boʻlgan ehtiyoji bilan belgilanadi (qarang Issiklikelektr markazi, Issiqlikelektr stansiyalari). Elektr taʼminoti tizimida koʻpincha yuqori kuchlanishli tok ishlatiladi. Maishiy korxonalar va uyroʻzgʻorda 220 V (kamdan kam hollarda 110 V), yirik sanoat korxonalari, transport va shahar xoʻjaligida 110 va 220 kV, ayrim yirik sohalarda 330 va 500 kV kuchlanishli elektr energiyasidan foydalaniladi.
Elektr taʼminoti tizimining sxemasi elektr energiyasi manbaidan energiyani isteʼmolchilarga uzatishda oraliq kommutatsiya va transformatsiya (kuchlanishni oʻzgartirish) bosqichlari soni kam boʻlishiga, energiya manbaini iloji boricha isteʼmolchiga yaqinroq qilib qurishga asoslanadi. Energiyani isteʼmolchilarga uzatishda kabelli va simli uzatish usullaridan foydalaniladi. Kuchlanishni oʻzgartiruvchi (asosan, pasaytiruvchi) st-yalar isteʼmolchilar zich joylashgan hududning oʻrtarogʻiga quriladi.
Oʻzbekistonda Elektr taʼminoti asosan, 20-asr boshlarida Toshkentda 2 elektr st-ya qurish bilan boshlandi. Eng yirik GESlar: Chorvoq GES, Xoʻjakent GES, Gʻazalkent GES, Farhod GES, eng yirik issiqlikelektr markazlari (IEM): Fargʻona IEM, Muborak IEM, Toshkent IEM; yirik elektr uzatish liniyalari (EUL) soni 20 dan ortiq (qarang Energetika). Resggublika shaharlari va qishloqlarini elektr bilan taʼminlash markazlashtirilgan.
Toshkent shahrida dastlabki elektr st-yalari 20-asr boshlarida qurilgan. Markazlashgan shahar Elektr taʼminotining boshlanishi Boʻzsuv GES ning birinchi navbati (1926) va 6 kV kuchlanishli oʻzgaruvchan tok kabel tarmogʻining ishga tushirilishi bilan bogʻliq. Hozir asosiy shahar Elektr taʼminoti manbalari: Toshkent DIES, Toshkent issiqlik elektr markazi (IEM), Toshkent GES lari kaskadi. Bundan tashqari, Elektr taʼminoti tizimida 60 dan ortiq kichik st-yalar, transformator punktlarq, taqsimlash punktlari, kabel va havo simlari bor. (2005).
EleKtr tizimi va tarmoqlari tuzilishi Elektr energiyasini m anbadan iste’molchiga uzatishlik uchun energctik tizimlardan foydalaniladi. Bu tizim o ‘z ichiga bir qancha elektr stansiyalam i qamrab olishi m um kin. Elektr energiyasi qabul qiluvchilar, iste’m olchilar guruhlari elektr ta ’m inoti tizimlaridan energiya oladilar va ham korlikda energetik tizimning ajralmas qismini tashkil etadi. Q urilm a jihozlari qoidalariga (QJQ)ga asosan elektr tarm og'iga taalluqli qoida va ifodalar haqida to ‘xtalib o‘tamiz. Energetik tizim (ET) elektr stansiyalari, elektr va issiqlik tar-m oqlari, elektr va issiqlik energiyalari iste’m olchilarini o‘zida mujassamlashtirgan xo'jalik bo‘lib, elektr va issiqlik energiyalarini muntazam ishlab chiqarishini o‘zgartirish, taqsimlashni m a’lum ko‘rinishda boshqarishni olib boruvchi tizimdir. Energetik tizimlar xalq xo‘jaligi uchun elektr va issiqlik energiyalarini yetkazib beruvchilar hisoblanadi. Elektr stansiyalari, elektr tarm oqlari (elektr uzatish liniyalari, nimstansiyalar), elektr energiyasini o ‘zgartirgichlar va elektr energiyasini iste’mol qiluvchilar energetik tizim ning elektr qismini tashkil qiladi. Bu qism ning vazifasi quyidagilardan iborat: — iste’molchilaming elektr energiyasi va quw atiga boigan ehtiyojini qondirish (bunda, tarm oqda hosil bo‘luvchi isroflar va xususiyat ehtiyoj uchun sarflanadigan energiyani hisobga oigan holda); — iste’molchilar iqtisodiy talablarini qondirishni ta’minlash va elektr ta’m inoti puxtaligini oshirish; — belgilangan norm alarga asosan elektr energiyasini yaxshilash; — elektr energiyasi tannarxini pasaytirish. 1.1-rasmda kuchli energetik tizimning bir bo‘lagi ifodalangan. U ning asosini yirik elektrostansiyalar (TES G ES, TES) tashkil etadi. Elektr stansiyalari elektr energiyasini ishlab chiqaradi. Ularning kuchlanishi generator turiga qarab 6 — 20 kV bo‘ladi. Bu kuchlanish kuch transformatori yordamida yuqori kuchlanishga aylantiriladi. Tum an tarmoqlarida kichik quw at talab qiluvchi iste’m olchilar uchun kuchlanish qiymatlari 10, 35, 110 kV bo‘lsa va kattaroq quw atlar talab etilsa kuchlanish qiymati 110 - 220 kV ga teng. Tizimlararo bog‘lanish esa katta m asofalar bo‘lganda 220, 330, 500, 750, 1150 kV (o‘zgaruvchan tok uchun) va 1500 kVga (o‘zgarmas tok uchun) teng. Elektr tizim — energetik tizim ning bir boMagi hisoblanadi va unda issiqlik tarmog‘i va issiqlik iste’molchisi bo‘lm aydi. Elektr tizim muayyan hudud iste’m olchilarni markazlashgan tarzda elektr energiyasi bilan ta’minlaydi. Elektr stansiya — elektr energiyasi yoxud elektr va issiqlik energiyalari ishlab chiqaruvchi qurilma. Elektr tarmoq — ma’lum bir hududda elektr uzatish va elektr taqsimlagichlami o‘zida mujassamlashtirilgan elektr qurilmalardir taqsimlagich nim stansiyalar va ularni o‘zaro birlashtiruvchi havo va kabel liniyalaridan iborat. Kuchlanishning nominal qiym atiga qarab hamda Q JQ ga_ asosan fazalararo kuchlanish 1 kV ga qadar va 1 kV d an yuqori boMgan guruhlarga bo'linadi. Birinchi guruh, aksariyat kichik qiymatga ega tarmoq deyilsa, ikkinchi guruh, yuqori kuchlanishli tarm oqni tashkil qiladi. Elektr qurilma — bu shunday qurilmaki, unda elektr energiya ishlab chiqarilishi, taqsim lanishi yoki iste’m ol qilinishi mumkin. Elektr energiyasini qabul qilish, o‘zgartirish va uzatish elektr nimstansiyasida ro‘y beradi. Bu qurilma asosan transform atorlar yoki energiya o‘zgartgichlar, taqsimlovchilar, boshqaruvchi, himoyalovchi, ulchovchi va yordamchi elementlardan tashkil topgan. Havo yoki kabel liniyalari orqali elektr uzatish qurim alari tok o ‘tkazgich elementlari, ular izolatsiyasi, tutib turuvchi konstruksiya va boshqalardan tashkil topgan. Elektr ta ’minlash (GOST 19431-84) — iste’m olchini elektr energiyasi bilan ta’minlab turishdir. Iste’molchi sifatida elektr qabul qilgichlar yoxud m a’lum bir hududda joylashgan va texnologik jihatdan bir-birlari bilan uzviy bog‘langan elektr qabul qilgichlar guruhiga aytiladi. QJQ ga asosan elektr qabul qilgich qurilma bo‘lib, unda elektr energiyasi boshqa energiya turlariga aylanadi. Qabul qilgich va taqsimlagich, ba’zan mahalliy (avtonom) elektr energiyasi ishlab chiqarish maqsadida xalq xo‘jaligi korxonalarida elektr ta’minlash tizim lari tuziladi. U ham nimstansiya, elektr tarmog‘i va mahalliy elektr energiyasi m anbaidan iborat. Hozirgi vaqtda aksariyat markazlashgan elektr ta ’minlagichlardan foydalaniladi. Bunda iste’m olchilar energiya bilan ta ’minlovchi tashkilotlar (masalan, energotizim ) ga ulanadilar va tashkilot abonentlariga aylanadilar. M arkazlashtirilgan elektr ta’minoti ham mavjud bo‘lib, bunda, iste’m olchilar korxonaning xususiy elektr manbaidan ta ’minlanadi. Elektrik yuklama ayrim tok qabul qiluvchi yoki korxonaning bir qancha iste’molchi guruhdan iborat. Elektr ta’m inoti tizimi va elektr qabul qiluvchilar birgalikda korxonaning elektr xo‘jaligini tashkil etadi. Elektr xo‘jafigi murakkab va yuqori javobgarlikni talab etuvchi xo‘jalik hisoblanib, uni boshqarish texnik ekspluatatsiya va xavfsizlik texnikasiga am al qilgan holda olib boriladi. Komplektli transformator nimstaiisiyasi (KTN) ichki yoki tashqi jihozlar sifatida bo‘!ib, uch fazali sanoat chastotali o‘zgaruvchan tokni qabul qilish va taqsimlashga xizmat qiladi. K TN ichiga kommutatsion apparatlar, himoya, avtomatika va telem e-xanika hamda o‘Ichov asboblari va qo‘shimcha qurilm alar joylashtirilgan shkaflardan iborat. Komplekt taqsimlovchi qurilmalar ikki turdan iborat: 6 — 10 kV KRU va KSO.
Download 23.34 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling