Geotektura va morfostrukturalarning asosiy tiplari egallagan quruqlik maydoni, % hisobida ( Н. Неклюковадан, 1977)
Geotektura va morfostrukturalarning tiplari
|
Butun quruqlik (muzlik kirmaydi)
|
Yevropa
|
Osiyo
|
Shimoliy Amerika
|
Janubiy Amerika
|
Afrika
|
Avstraliya
|
Tekislik platforma oblastlari
|
64.0
|
70.3
|
43.0
|
61.0
|
76.6
|
84.1
|
73.8
|
Qadimgi platformalarning tekislik va yassitog’liklari
|
16.6
|
11.9
|
3.0
|
23.0
|
18.6
|
25.8
|
37.0
|
Qadimgi plitalarning tekislik va platolari
|
31.0
|
34.5
|
13.8
|
28.8
|
47.8
|
48.4
|
24.3
|
Yosh platformalarning tekislik va past tog’lari
|
5.6
|
12.9
|
12.9
|
-
|
3.0
|
-
|
-
|
Yosh platformalarning kryaj va yassitog’liklari
|
0.3
|
1.9
|
0.3
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Chekka tekisliklar
|
8.6
|
8.0
|
9.7
|
9.2
|
3.3
|
9.0
|
11.8
|
Vulqon platolari
|
1.9
|
1.1
|
3.3
|
-
|
3.9
|
0.9
|
0.7
|
Tog’li (orogenik) oblastlar
|
36.0
|
29.7
|
57.0
|
39.0
|
23.4
|
15.9
|
26.2
|
Kembriygacha burmalangan oblastlarning tog’ va tog’liklari
|
3.3
|
-
|
2.8
|
1.7
|
3.4
|
7.2
|
-
|
Paleozoy burmalanishi
|
5.8
|
12.8
|
8.6
|
4.3
|
3.3
|
0.6
|
10.1
|
Mezozoy burmalanishi
|
6.0
|
-
|
6.0
|
23.5
|
0.6
|
-
|
-
|
Kaynazoy burmalanishi
|
10.1
|
15.8
|
15.3
|
4.3
|
14.7
|
2.1
|
11.1
|
Vulqon tog’lari va tog’liklari
|
1.2
|
0.2
|
4.2
|
5.2
|
1.4
|
3.3
|
2.0
|
Platforma ichidagi tog’lar
|
4.4
|
0.9
|
10.6
|
-
|
-
|
2.7
|
4.0
|
Tog’lar o’rtasidagi tekisliklar
|
3.1
|
-
|
9.5
|
-
|
-
|
-
|
-
|
J A M I
|
100
|
100
|
100
|
100
|
100
|
100
|
100
|
jadval
Tektonik o’lkalar
|
Tog’lar, yassitog’lik va tekisliklar
|
|
|
Burmali, uzilmali va erozion tog’larning relyefidagi farqlarni tushuntiring.
<> va <> degan mavzularda doklad tayyorlang.
Geografik atlasdan eng baland tog’ tepalarini (82-jadval) toping va ularni dunyoning kontur kartasiga doira shaklida tushurib, ichiga balandliginni yozib qo’ying. Tog’ tepalarining geografik kengliklar bo’yivha taqsimlanishida qanday qonuniyat kuzatiladi? Bu qonuniyatni tushuntiring. Balandligi yetti va sakkiz ming metrli cho’qqilarning asosan Osiyoda joylashganligiga sabab nima?
jadval
Dunyodagi eng baland tog’ tepalari
Tog’ tepalari
|
Balandlik, (m)
|
Tog’ sistemasi
|
Tog’ tepalari
|
Balandlik, (m)
|
Tog’ sistemasi
|
Jomalungma
|
8848
|
Himolay
|
Akonkagua
|
6960
|
And
|
Kanchenjanga
|
8585
|
__”__
|
Chimboraso
|
6262
|
__”__
|
Lxosze
|
8585
|
__”__
|
Mak-kinli
|
6190
|
Korilyera
|
Makalu
|
8470
|
__”__
|
Logan
|
6060
|
__”__
|
Dxaulagiri
|
8221
|
__”__
|
San ilya
|
5488
|
__”__
|
Nangaparbat
|
8126
|
__”__
|
Elbrus
|
5633
|
Kavkaz
|
Chogori
|
8611
|
Qoraqurum
|
Dixtov
|
5203
|
__”__
|
Ulug’ muztog’
|
7723
|
Kunlun
|
Kazbek
|
5047
|
__”__
|
Tirichmir
|
7690
|
Hindikush
|
Katta Ararat
|
5165
|
Armaniston
|
Gungashan
|
7590
|
Dasyueshan
|
Monblan
|
4807
|
Alp
|
Kommunizm
|
7495
|
Pomir
|
Monte-Roza
|
4634
|
__”__
|
Lenin
|
7134
|
__”__
|
Beluxa
|
4506
|
Oltoy
|
G’alaba
|
7439
|
Tyanshan
|
Munx-Xayrxon
|
4362
|
__”__
|
Xontangri
|
6995
|
__”__
|
Galxeppigen
|
2469
|
Skandinaviya
|
Dunyoning geografik atlasidan 83-jadvalda berilgan vulqonlarni toping va ularni dunyoning kontur kartasiga tushurib, nomlarini yozib qo’ying. Vulqonlarni joylashishida qanday qonuniyat kuzatiladi? Yaqin yillarda otilgan vulqonlarni ayting. Vulqon relyefining o’ziga xos xususiyatlarini tushuntiring.
Dunyoning kontur kartasiga quruqlikdagi chuqur botiqlarni (84-jadval) tushiring va ularning hosil bo’lishini tushuntiring.
Mustaqil ish: 1. Qatlamli, denudatsion va akkumulyativ tekisliklarning blok-diagrammasini chizing . Bunday tekisliklarga misollar keltiring va ularning hosil bo’lishini tushuntiring. Bu tekisliklar relyefida qanday farqlar kuzatiladi?
jadval
Quruqlikdagi vulqonlar
Vulqonlar
|
Balandligi, m
|
Vulqonlar
|
Balandligi, m
|
Yevrosiyo
|
|
Shimoliy Amerika
|
|
Klyuchi Sopkasi
|
4750
|
Orisaba
|
5700
|
Fudziyama
|
3776
|
Popokatepetl
|
5452
|
Icha Sopkasi
|
3621
|
Reynir
|
4392
|
Kronotsk Sopkasi
|
3528
|
Taxumulko
|
4217
|
Koryak Sopkasi
|
3456
|
Mon-Pele
|
1397
|
Etna
|
3340
|
Janubiy Amerika
|
|
Shiveluch
|
3283
|
San-Pedro
|
6159
|
Avacha Sopkasi
|
2741
|
Kotopaxi
|
5897
|
Gekla
|
1491
|
Ruis
|
5400
|
Vezuviy
|
1277
|
Domuyo
|
4708
|
Stromboli
|
926
|
Okeaniya
|
|
Krakatau
|
813
|
Mauna-Kea
|
4205
|
Afrika
|
|
Muana-Leo (Gavayi oroli)
|
4170
|
Kilimanjaro
|
5895
|
Ruapexu (Yangi Zellandiya)
|
2796
|
Meru
|
4567
|
Antarktida
|
|
Karisimbi
|
4507
|
Erebus
|
3795
|
Kamerun
|
4070
|
|
|
2. Daftaringizga yakka-yakka joylashgan supa tog’larning rasmini chizing va ularning hosil bo’lishini tushuntiring. Bunday tog’larda relyefning qaysi shakllari ko’proq rivojlangan? Bu tog’lar qaysi tabiat zonasida ko’proq uchraydi.
84-jadval
Quruqlikdagi eng chuqur botiqlar
Botiqlarning nomi
|
Dengiz sathidan chuqurligi, m
|
Joylashgan o’rni
|
O’lik dengizi
|
392
|
Osiyo, Iordaniya, Isroil
|
To’rfon
|
154
|
Osiyo, Xitoy
|
Kattara
|
1333
|
Afrika, Misr
|
Qoragiyo
|
132
|
Osiyo, Qozog’iston
|
Assal
|
115
|
Afrika, Somali
|
Ajal vodiysi
|
85
|
Amerika, AQSH, Kaliforniya
|
Oqchoq
|
81
|
Osiyo, Turkmaniston
|
Solton-Si
|
75
|
Amerika, AQSH, Kaliforniya
|
Sariqamish
|
38
|
Osiyo,Turkmaniston
|
Kaspiybo’yi
|
28
|
Osiyo,
|
Eyr
|
12
|
Avstraliya
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
