Лизинг асосий фондларни янгилаш усули сифатида


Download 131.05 Kb.
bet9/18
Sana12.03.2023
Hajmi131.05 Kb.
#1264652
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   18
Bog'liq
Лизинг

ХУКУКВДан ажратишдан иборат.
Бутун лизинг шартномаси мудцати давомица лизинг
берувчининг мулки булиб турадиган лизинг объектининг узи
лизинг битимини таъминловчи асос эканлиги лизинг
бизнесининг узига хос хусусиятицир.
Лизинг факат уч тарафлама (сотувчи — лизинг берувчилизинг олувчи) шартнома асосидагина эмас, айни вактда икки
тарафлама (лизинг берувчи — лизинг олувчи) шартнома
асосида хам амалга оширилади. Мазкур лизинг шартномасига
биноан, лизинг олувчи лизинг объектини аниклайци ва лизинг
берувчининг тажрибаси хамда фикридан катъий назар,
сотувчини танлайди. Узбекистон республикаси ФКга мувофик истеъмол
килинмайдиган, тадбиркорлик фаолияти учун ишлатиладиган
Хар кандай ашё лизинг объектлари булиши мумкин, ер
участкалари ва бошка табиат объектари бундан мустасно. Аммо
бу хужжатда лизинг объектлари батафсил талкин этилмаган
эди. Бу нарса кейинчалик Узбекистон республикасининг
“Лизинг тугрисида”ги конунида кисман бартараф этилган (3
модцага каранг). Жумладан к°нунца “Лизинг объектлари”
тушунчасига аникдик киритилган, яъни ер участкалари ва
бошка табиий объектлар, шунингцек, Узбекистон республикаси крнунларига биноан эркин муомалада
чи^арилган ёки муомалада булиши чекланган бошк,а мол-мулк
лизинг объектлари булиши мумкин эмас. Аммо шу билан
бирга, крнунда муомалада булиши чекланган бошк,а мол-мулк
турлари курсатилмаган. Бизнинг назаримизда Узбекистон республикасининг ФК (588-модда)да ва “Лизинг тугрисида”ги
Конунни кушимча равишда ишлаб чицишнинг кейинги
боскичларида уларни батафсилрок, курсатиб бериш керак. Шу
билан бирга, бизнинг фикримизча “ тадбиркорлик фаолияти
учун фойдапаниладиган” сузларни чикариб ташлаш керак,
чунки мавжуд крида лизинг олувчилар доирасини торайтиради
ва тадбиркорлик фаолияти билан шугуланмайдиган субъектлар
(масалан, хусусий тартибда иш юритувчи жисмоний
шахслар)ни лизинг олувчилар жумласига киритиш имконини
бермас эди. Бу х>ол лизингнинг баъзи йуналишларини,
масалан, одатда хусусий кишилар томонидан лизинг асосида
сотиб олинадиган автотранспорт воситалари лизингини чеклаб
куяр эди. Модданинг куйидаги тахрирда баён килишни таклиф
этар эдик: “истеъмол килинмайдиган \ар цандай ашёлар, шу
жумладан корхоналар, мулк комплекслари, бинолар,
иншоотлар, ускуналар, транспорт воситалари х,амда бошца
кучар ва кучмас мулк лизинг объектлари булиши мумкин”.
Узбекистон республикаси ФК ва “Лизинг тугрисида”ги
Конунига биноан лизинг объектини уз эгалиги ва
фойдаланиши учун оладиган шахе лизинг олувчи деб эътироф
кдгшнади аммо, гарча лизинг объектини вак^гинча эгалик
Килиш ва фойдаланиш учун лизинг берувчининг ёзма розилиги
билан учинчи шахсга кушимча лизинг тарзида топширишга
ру\сат этилса х,ам лизинг олувчининг лизинг мулкини к,исман
тасарруф этиш хуку^и кузда тутилмайди. Узбекистон республикаси ФК 589-модцасини “Лизинг тугрисида”ги цонунининг
4-модцасига мувофик, \олга келтириш ва лизинг субъектларини
аникроц белгилаб куйиш зарур. Масалан, лизинг объектини уз
эгалиги ва фойдаланиши учун эмас, балки лизинг шартномаси
буйича сотиб олувчи шахе лизинг олувчи булиши мумкин.
Лизинг объектини лизингга эмас, балки лизинг шартномаси
буйича топшириши мумкин булган лизинг берувчига х,ам шу
ran таалук^идир. Бу моддада мамлакат крнунчилигига мувофик
фаолият курсатувчи хорижий инвестицияли корхона лизинг
субъектлари кдторига кушилмаган. Узбекистон республикасининг амалдаги конун хужжатларида
лизинг туловнинг мазмуни аник, талкин этилмаган эди. Чунончи,
Узбекистон республикаси ФК (590-модца)да ва “Лизинг
тугрисида”ги крнуннинг 22 моддасининг биринчи к,исми бирбирига мос эмас эди. Узбекистон республикаси ФКнинг “Лизинг
тулови” деб аталган 590-моддасини “Лизинг тугрисида”ги
крнундаги лизинг тулови тушунчасига мослаштириш бу иккала
Конуннинг янги тахрирларида амалга оширилди1. Шу билан бирга,
Узбекистон республикаси ФКнинг ва “Лизинг туфисида”ги
крнунининг янги тахрирларида хам лизинг туловининг барча унсурлари (590 ва 22 моддалар) санаб утилмаган.
Бу моддаларга биноан, лизинг туловлари лизинг берувчининг лизинг объектини олиш учун кдгсган харажатларининг
хаммаси ёки куп кисми, шунингдек, лизинг объектини етказиб
бериш ва белгиланган максадда фойдаланиш учун уни ярокди
Холга келтириш билан боглик, булган бошка харажатлари лизинг олувчи томонидан копланиши хамда лизинг берувчининг
даромадидан иборат булади. Бу моддаларни эски тахриридан
маълум булишича, лизинг тулови уч унсурни - лизинг объекти
амортизациясининг киймати; лизинг шартномаси буйича
лизинг берувчи томонидан килинган харажатларни ва унинг
даромади (маржа) ни уз таркибида назарда тутар эди2.
Узбекистон республикаси банклари томонидан утказиладиган
молиявий лизинг тартиби тугрисидаги3 низомда айтилишича,
лизинг туловининг суммаси: амортизация ажратмалари; лизинг
ставкаси; кредит учун фоиз; воситачилик туловлари ва
курсатилган кушимча хизматлар, шу жумладан сугурта
туловларидан иборат. Узбекистон республикаси ФК ва “Лизинг
тугрисида”ги конуннинг янги тахририда лизинг тулови унсурларига аниклик киритилмаган. Крнун хужжатларида лизинг
тулови унсурлари таркибини бир бирига мувофикдаштириш
лозим деб хисоблаймиз. Бизнингча, хукукий хужжатларда
Узбекистон республикасида лизинг битимларига оид мазкур
туловнинг эхтимол тутилган барча унсурларини алохидаало\ида ажратиб курсатиш лозим. Бизнинг фикримизча,
лизинг тулови таркибига куйидаги унсурлар киритилиши керак: лизинг мол-мулкининг амортизацияси; лизинг
битимини амалга ошириш учун лизинг берувчи томонидан
жалб этиладиган кредит ресурслари учун тулов; воситачилик
^ак,и (лизинг берувчининг маржаси); риск хавфи учун тегишли
мукофот; лизинг берувчи томонидан лизинг олувчига
курсатиладиган сугурта туловлари. Лизинг туловларидан КДС
олиниш к;оидаси бекор к,илиниши муносабати билан1, мазкур
солик, суммаси лизинг тулови таркибидан бугунги кунда
чик,ариб ташланди.
Лизинг тулови унсурларининг таркибининг янада аникрок,
белгилаб куйилиши, бизнинг назаримизда, лизинг берувчига
х,ам, лизинг олувчига ^ам лизинг битимини асослаш ва
ба^олашда тугри йул тутиш имконини беради.
Узбекистон республикаси ФК 591-моддасига биноан лизинг
берувчи лизинг олувчи учун мол-мулк сотиб олаётганида молмулк муайян шахсга лизингга беришга мулжалланганлигини
сотувчига билдириши шарт. Лизинг шартномаси предметини
лизинг олувчига топшириш кридаси Узбекистон республикаси
ФКнинг 592-моддасида гаърифлаб,берилган. Унда айтилишича
шартнома объекти булган мол-мулк сотувчи томонидан
бевосита лизинг олувчига у турган жойда топширилади. Бунда
лизинг буйича ижарага олинган мол-мулк тасодифан нобуд
булса ёки тасодифан бузилиши риски пайдо булса, бу риск
лизинг олувчига мол-мулкини топшириш пайтидаёк, утади (УзР
ФК 593-модда).
Узбекистон республикаси ФК 595-моддасида лизинг
олувчининг хукукдари таърифланган. Жумладан, бу модданинг
эски тахририда мол-мулк етказиб берилмаган, тулик; етказиб
берилмаган, муддати кечиктириб етказиб берилган ёки унинг
сифати тегишли даражада булмаган такдирда, лизинг олувчи
лизинг туловларини тухтатиб туришга ёки етказиб берилаётган
мол-мулкни рад этишга ва лизинг шартномасини бекор
Килишни талаб килишга ^акдидир деб таъкидланган эди.
Лизинг шартномаси муддатидан олдин бекор килинган
такдирда лизинг олувчи вацти вак,ти билан бунак сифатида
тулаган пулларини ва бошка суммаларини лизинг объектидан
фойдаланиш даврида олган фойданинг к,ийматини чегириб ташлаб узига к;айтариб беришн<и талаб килишга \аклидир.
Лизинг шартномасининг муддати тугагач, агар шартномада
бошкача тартиб назарда тутилган булмаса, лизинг объекти
лизинг олувчининг мулки булиб крлади. Бизнинг фикримизча,
595-модда (1-к,исми)да, агар лизинг туловларининг кечиктирилиши
ва лизинг объектини етказиб берилишини рад этиш лизинг
берувчининг айби билан содир булса ёки сотувчининг танлаш учун
лизинг берувчи жавобгар булса деган шарт албатта куйилиши
керак эди. Бу \олда мазкур модда “Лизинг туфисида”ги конун 24-
моддасининг 1 ва 2 абзацдарига зид булади \амда ФКнинг 592-
модданинг 2 абзацига, 594-модданинг 2-абзацига ва 598-модданинг
3-абзасига мувофик, келмай крлади. 595-модда (2-к>исми)да лизинг
олувчи вакги вакги билан бунак сифатида тулаган пулларини ва
бошка суммаларни узига цайтариб беришни талаб кдлиш х,ак,ида
гаи борганида, “бу нарса лизинг берувчининг айби билан содир
булга ни да” деган сузларни хдм кушиб куйиш зарур эди. Биз билдирган таклифлар Узбекистон республикаси ФКнинг ва “Лизинг
туфисида”ги крнуннинг янги тахририда инобатга олинган1.
Лизинг олувчининг мажбурияти ва жавобгарлиги
Узбекистон республикаси ФК 597-модасида белгиланган, унда

Download 131.05 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling