Лизинг асосий фондларни янгилаш усули сифатида


Лизинг тугрисидаги Узбекистон республикаси фукаролик кодекси, ундаги кушимча ва узгартишлар


Download 131.05 Kb.
bet8/18
Sana12.03.2023
Hajmi131.05 Kb.
#1264652
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   18
Bog'liq
Лизинг

Лизинг тугрисидаги Узбекистон республикаси
фукаролик кодекси, ундаги кушимча ва узгартишлар

Лизинг муносабатларининг вужудга келиши, ривожланиши ва
кенгайиб бориши мавжуд ик^исодий-хукукий му^ит билан
чамбарчас боглик, булади. Макроикгисодий шарт-шароитлар (банк
фоизи, тадбиркорлик даромади даражаси, инвестициялаш
самарадорлиги ва бошкалар) лизингнинг амалиётга тадбик этилиши ва ривожланиш шароитини белгилаб берувчи омиллардир.
Халцаро молиявий лизинг тугрисида 1988 йил майда Оттава
ша\ри (Канада)да кабул килган конвенция лизинг битимини
Куйидаги му^им хусусиятлар буйича белгилайди: мижоз лизинг
асбоб-ускунасини етказиб берувчини мустакил равишда танлайди; асбоб-ускуна лизинг тугрисида тузилган ёки
тузиладиган шартнома асосида кулга киритилади ва бу хдкда
лизинг мол-мулкини сотувчиси хабардор булади; лизинг
тугрисидаги битимга биноан бутун лизинг асбоб-ускунаси ёки
унинг тегишли кисми киймати амортизациясини эътиборга
олиб \исоблаб чикилган \ак вакти-вакти билан тулаб турилади.
Узбекистонда лизингнинг \укукий асослари Фукаролик
кодексининг иккинчи кием олтинчи бандида мустах.кам
белгилаб куйилган, унда лизинг молиявий ижара деб аталган.
Узбекистон республикасининг фукаролик кодекси (УзР
ФК)даги 587 дан 599 гача 14 та модда лизингга ажратилган.
Жумладан, 587 модцада таъкидланишича, лизинг шартномаси
лизингни молиявий ижара сифатида назарда тутади ва лизинг
объктини харид килиш учун факат лизинг берувчининг Уз
маблагларидан фойдаланишини кузда тутар эди1. Бизнинг
фикримизча, бу таъриф лизинг операциялари микёсини, шу
жумладан уларнинг кийматини, э\тимоли булмиш лизинг
олувчилар доирасини ва лизинг объектлари руйхатини
торайтиради. Амалда катта микёсдаги лизинг операцияларини
кушимча молиявий ресурсларни жалб этмай амалга ошириб
булмайди. Буни жа\он тажрибаси тасдиклайди. Биз уз
тадкикотларимизда УзР ФКда “ ... уз маблаги ^исобидан”
сузларидан кейин “ва жалб этилган маблаклар” сузларини киритиш тарафдори эканлигимизни билдирган эдик. Шундай узгартириш киритилиши, лизинг берувчига фак,ат уз маблаги
^исобидан эмас, четдан жалб этилган ресурслар \исобига х^ам
лизинг фаолиятини амалга ошириш хукукини беради.
Шундай к,илиб, лизинг берувчи жалб этилган маблаглардан
лизинг операциялари макрадида фойдаланиш учун юридик хуку к,
олади. Бу таклиф Узбекистон республикасининг “Лизинг
туфисида”ги конунида уз ифодасини топган. УзР ФКга \ам
шундай кушимчанинг киритилиши мазкур конун хужжатлари
уртасидаги номувофикдикни тузатди. “Узбекистон республикасини
айрим конун хужжатларига узгартишлар ва кушимчалар киритиш
тугрисида”ги конунида ФК 587-моддасининг матни янги тахрирда
баён этилиши билан таъкидланган муаммо ечилди1.
Узбекистон республикасида лизинг муносабатларининг
мураккаблиги ва нисбатан янгилиги бу муносабатларнинг
юридик табиати хусусида \ар хил нук,таи назарлар
мавжудлигига олиб келди. Лизинг муносабатларининг
Катнашчилари, лизингни кандай тушунишларини аник, ва
равшан таърифлаб бериш, лизинг муносабатларини хуку^ий
расмийлаштириш давомида пайдо буладиган марказий
вазифадир. Лизингнинг характери тугрисида тайинли
тушунчанинг йуклиги сабабли амалда >^ар бир тузиладиган
лизинг шартномасида ва у билан боглик булган бошка
хужжатларда уни батафсил таърифлаш зарур булади.
Лизинг шартномасида куйидаги шартларни акс эттириш
зарур: лизинг объектининг таркиби ва киймати; лизинг
шартномасининг амал килиши, бошланиш ва тугаш
муддатлари; лизинг объектини топшириш тартиби;
топшириладиган мол-мулкнинг хрлати; лизинг \акини тулаш
шартлари, микдори ва уни тулик тулаш муддатлари; лизинг
шартномаси тухтатилганида кайтариб бериладиган молмулкнинг хрлати; лизинг олувчининг мол-мулкдан
фойдаланиш шартлари, шу жумладан амортизацияни х^исоблаш
усуллари, лизинг туловларини х1исобварагига угказиш
мудатлари ва бошкалар; кушимча лизинг шартлари; агар молмулк кейинчалк сотиб олиш шарти билан берилган булса, уни
сотиб олиш тартиби ва мудатлари, шунингдек мол-мулкни
муддатидан аввал сотиб олиш шартлари ва тартиби; лизинг
объектини кайта тиклаш ва таъмирлаш буйича тарафларнинг вазифалари; лизинг берувчининг лизинг шартномасини бекор
к;илиш ва лизинг объектини олиб куйиш хуку к, и; ахборот х;ажми
ва уни лизинг берувчига топшириш муддатлари; тарафларнинг
масъулияти. Келтирилган бу руйхат узил кесил эмас, шартнома
тарафларнинг келишуви буйича крнунчиликка зид булмаган
бошка \ар кандай ифодаларни камраб олиши мумкин.
Узбекистон республикасининг “Лизинг тугрисида”ги
Конунида ва бошка хужжатларда1, юкорида кайд этилганидек,
лизингнинг аник таърифи берилмаган, у молиявий ижара деб
талкин этилган. Мазкур конУнни кушимча равишда ишлаб
чикиш жараёнида лизингнинг мазмуни тугри таърифлаб
берилиши максадга мувофик булур эди. Бу таърифда
лизингнинг карз олиш-бериш, турли иктисод субъектлари
уртасида замон ва маконда такси мот муносабатлари асосидаги
ижаранинг алохдда тоифаси тарзида руёбга чикадиган узаро
боглик иктисодий-^укукий ва мулкий муносабатлар мажмуиси
сифатидаги мо^ияти очиб берилиши керак. Бу уринда кредит
операцияси барча омилларнинг бош узаги булиб, лизинг
олувчига молиявий хизмат курсатувчи лизинг компанияси эса
марказий иштирокчи сифатида хизмат килаДи- Бинобарин,
лизинг кредитини асосий капиталга куйилган манба сифатида
таснифлаш мумкин. Иктисодий нуктаи назардан лизинг
берувчи томонидан лизинг олувчига фойдаланиш учун
бериладиган мол-мулк шаклидаги Узига хос кредитдир.
Таъкидлаш лозим булган яна бир му\им ran шундаки, лизинг
келишувида карз(кредит), инвестициялаш муносабатлари,
мулкий ва ижаравий муносабатлар \акикатда лизинг келишуви
барча катнашчиларининг манфаатлари узаро мос келган ва
улар бир фикрга келган такдирдагина руй бериши мумкин.
Айни кредит муносабатларида булганидек, лизинг
муносабатлари \ам катнашчилардан ^ар бири келишувдан уз
манфаатини умид килган такдирда, инвестициялаш ва ижарага
топширишнинг ушбу усули лизинг берувчига манфаатлирок
булган такдирдагина юзага чикиши мумкин. Уз навбатида,
лизинг кредита молиялаштиришнинг бошка усулларига
нисбатан вакт жи^атидангина эмас, тадбиркорликни ташкил этиш жихатицан хам лизинг олувчига са марал и рок, булган
такдирда бу усул амалга ошиши мумкин.
Энг кенг маънода олганда, лизинг тугрисидаги
шартномадан ташк,ари, асбоб-ускуна етказиб бериш
шартномасини, кдрз шартномасини ва сугурта шартномаси ва
шу кабиларни кдмраб оладиган мулкий муносабатлар
мажмуасидан иборатдир. Амалий нуктаи назардан мол-мулкни
лизинг олувчи томонидан кулга киритиш, фойдаланиш ва
Кисман тасарруф этиш учун вактинча топшириб куйиш
лизингнинг узагини ташкил килади. Бунда, асбоб-ускунани
сотиб олиш жараёни ёрдамчи рол уйнайди, лекин уни харид
этиш лизинг олувчи томонидан абелгиланади. Бу боскич молмулкни фойдаланишга топширишдан аввалги боскичгина эмас,
балки лизинг шартномаси тугаганидан кейин лизинг олувчи
мазкур мол-мулкни мулк сифатида сотиб олган такдирда
лизинг муносабатларининг бутун мажмуасини нихоялайдиган
му\им боскич хамдир.
Лизингнинг асосий f o h c h мол-мулкни кулга киритиш,
ундан фойдаланиш ва уни тасарруф этиш ХУКУКИНИ мулкчилик

Download 131.05 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling