Қўлланма педагогика институтларининг юқори курс студент- лари ва ўрта мактаб физика ўқитувчилари учун фойдалидир


§. Аралашмали айнимаган я-ярим ўтказгичлардаги заряд ташувчилар концентрацияси


Download 1.66 Mb.
bet18/27
Sana16.06.2023
Hajmi1.66 Mb.
#1517074
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   27
Bog'liq
Azizov mubiw

§. Аралашмали айнимаган я-ярим ўтказгичлардаги заряд ташувчилар концентрацияси

Фақат донорларгина мавжуд бўлган ярим ўтказгичда ўтказувчан зонадаги электровлар сони валентлик зонадан ва донорлар энергетик сатҳидан ўтган электронларнинг йиғиндисидан иборат бўлади. Донорларнинг концентрациясини N(1 билан белгилайлик.
IV бобда қайд этилганидек, донорлар ярим ўтказ- гичнинг энергетик схемасидаги ман қилинган зонада бир хил энергетик сатҳни ҳосил қилади. Шунинг учун донорларнинг энергетик сатҳидаги квант ҳолатлар сони донорлар концентрациясига тенг бўлади. У ҳолда бундай квант ҳолатларни банд қилган электронлар концентрацияси



«
N,1

(5. 24)






(5. 25)
га тенг бўлади. Бошқача қилиб айтганда, (5. 24) формула ионлашмаган донорларнинг концентрациясини ифодалайди. Донорлар энергетик сатҳидан ўтказувчанлик зонасига кўчиб ўтган электронлар концентрацияси эса А^— па га тенг бўлади, яъни
1 дд-
кТ
е

Пастки температураларда валентлик зонасидан ўт- казувчанлик зонасига ўтган электронлар сонини донорлар энергетик сатҳидан ўтган электрлар сонига нисбатан ҳисобга олмасак ҳам бўлади. У ҳолда ўтказувчанлик зонасидаги электронлар концентрацияси
« « = М/ ~ «а (5-26)

Паст температураларда Ес — Ел^> кТ ва

Г 1 кх Г 1~1
I кТ ] |2(21гт**Г)3Ч
Агар (5.26) даги пп ўрнига (5. 13) ни (А^ — пл) ўрнига (5. 25) ни олиб келиб ҳўйсак, > учун қуйидаги ифодага келамиз:
ехр



((уйидаги

(5. 28)
бўлади. Натижада Ферми энергияси учун ифолани оламиз:
Ес — Ел кТ ^(^т*пкТ)^
Г' — 2 2 11 А'аЛ;
(5. 20) дан кўринадики, абсолют ноль температурада Ферми энергетик сатҳи ўтказувчанлик зонаси билан донорлар энергетик сатҳининг ўртасида ётар экан (29-расм). (5. 28) ни (5. 13) га қўйсак, донорлар қисман ионлашган ҳол учун ярим ўтказгичдаги элект- ронлар концентрацияси п ни аниқлаймиз.
««=]/ 2Ч<' ;2 --) • (5.29)
Е — Ел=/\ЕЛ донорларнинг ионланпш энергияси эканлигини ҳисобга олсак, (2. 29) ни қуйидагича ҳам ёзиш мумкин:
/" I ^пТкТХ'^
=• у ЬЧ е &30'




Юқори температураларда (масалан, уй температу- расида)
Р к' « Г ^3 ]
деб олиш мумкин. У ҳолда (5. 27) дан Ферми энергетик сатҳи учун
2 (2к/п%7')8/* _ , Й7-Ш V ^-(5.31 ’ ифодани оламиз. Бу ифода- ни (5. 13) га қўйсак,
' пп = N. (5. 32) бў л и ш л и г и н и а н и қ л а й м и з. Демак, юқори температура- ларда (уй температурасида) донорлар бутунлай ионлаш- ган бўлади. Ҳар бираралаш- ма атоми биттадан элект- ронни ўтказувчанлик зонага бериб электронларнинг концентрацияси донорлар концентрациясига тёнг бўлиб қолади.
Агар (5. 31) ни (5. 14) га қўйсак,

29- расм. п- ярим ўтказгич- ларда Ферми энергетик сатҳи на ўнинг температурага боғ- лиқлиги.

(5. 33)

ни оламиз. Бундан





ў тптркТ

кт = п2г


Бу ифодадан кўрцнадики, пп = N,1 = 10,6сл/ бўлса, кремний ярим ўтказгичда рп == 2- 1О'’ем—3 бўлади, (Ч = 5 -10® га тенг.

Download 1.66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling