Lochinbekovich jismoniy tarbiya va sport
Download 1.18 Mb. Pdf ko'rish
|
JISMONIY TARBIYA VA SPORT qollanma 2
- Bu sahifa navigatsiya:
- Zararli odatlarni tark etish
|
Rasional suv iste’moli. Katta yoshdagi insonlar organizmining 60-65% ni
suyuqlik tashkil etadi. Organizmda suv kimyoviy birikmalarning suyuqligi shakllarida bo‗ladi. Suv qon plazmasi va limfa suyuqlgining asosiy qismini tashkil etadi. Barcha modda almashinuv jarayonlari suv ishtirokida amalga oshadi. Insonning suvga kunlik talabi - 2-2,5 l, og‗ir jismoniy mexnat bilan shug‗ullanuvchilar esa - 2,5-3,0 l va undan ko‗p suv ichishlari kerak. Kun davomida bir necha stakan suv ichish tavsiya etiladi, qolgan suv choy va boshqa ichimliklar hamda ozuqa maxsulotlari tarkibida organizmga kiritiladi. Ko‗plab maxsulotlar asosan sabzavotlar va mevalarda suv ko‗p bo‗ladi. Suvni kam ichish ham, suvni ko‗p ichish ham organimzga salbiy ta‘sir ko‗rsatishi mumkin. Organizmga qancha suv kerakligi, suvning sarf etilishiga bog‗liq bo‗ladi. Og‗ir jismoniy yuklamalar bajarilgandan so‗ng minerallarga boy suvlar, ko‗k choy va sharbatlar ichish tavsiya etiladi. Suv ichish qoidalariga rioya qilish sog‗likni mustahkamlash, aqliy va jismoniy ishchanlikni oshirishga katta yordam beradi. Tibbiyot tavsiyasiga ko‗ra ertalab och qoringa 200-300 gr iliq suv ichish ko‗plab kasalliklarni davolash va oldini olishni ta‘minlay oladi. Suv ichilgach nonushta 45 daqiqadan so‗ng qilinishi tavsiya etiladi. Bunday tartibda suv ichish bilan oshqozon ichak kasalliklari, qabziyat, arterial bosim va qonda qandning ortishi, nafas qisishi, allergik kasalliklar, jigar va o‗t pufagi kasalliklari, bo‗g‗imlar og‗riqlari, buyrakda tosh va tuz to‗planishi oldi olinadi va bartaraf etiladi. Zararli odatlarni tark etish: Tamaki maxsulotlari chekish, alkogol ichimliklar ichish, giyohvand moddalar qabul qilish organizmga salbiy ta‘sir ko‗rsatib, aqliy va jismoniy ish qobiliyatini pasayishiga va oxir oqibat nobud bo‗lishga olib keladi. Kashandalik – zararli va xavfli odat bo‗lib, ortirilgan refleks sifatida shakllanadi. Tamaki chekishda tutun bilan organizmga ko‗plab zaharli moddalar 57 kiradi. Tamaki chekish inson organizmining fiziologik ehtiyoji bo‗lib hisoblanmaydi. CHekish yashash sharoitlari va ijtimoiy xususiyatlar ta‘sirida shakllanadi. CHekish ehtiyojini fiziologik nuqtai nazardan ham ijtimoiy nuqtai nazardan ham organizm uchun zarur deb ta‘kidlanmaydi. Aksincha, tibbiyotda chekishni organizmga ko‗plab zararlari mavjudgini isbot qilingan. CHekishda inson nafas oladigan tamaki tutunida 300 dan tortiq zararli moddalar bo‗lib, ular chekuvchilar organizmiga zararli ta‘sir ko‗rsatadi. Bulardan is gazi, mum, etilen, izopren, benzopiren, oltingugurt, ammiak, formal‘degid, sinil‘ kislotasi, radioaktiv elementlar, qo‗rg‗oshin, vismut, simob, kadmiy, kobal‘t metallarining tuzlari va zaharli narkotik – nikotinni ko‗rsatib o‗tish mumkin. Is gazi (SO) – kislorodga nisbatan 300 marta tezroq eritrositdagi gemoglobin bilan birikib oladi. Natijada qondagi kislorod hajmi keskin kamayib ketadi, to‗qimalarda kislorod etishmovchiligi yuzaga keladi. Bosh miya to‗qimalari kislorod etishmovchiligiga juda sezuvchan bo‗lib, bosh og‗riqlari, bosh aylanishiga olib keladi, bu bilan insonning ishchanlik samaradorligi pasayib ketadi. Tamaki tarkibidagi yuqorida qayd etilgan zaharli moddalar inson organizmida o‗pkalarda o‗tirib qoladi, o‗tkir toliqishlar, bosh og‗riqlari, uyqusizlikka olib keladi, to‗qimalarni emirib xavfli o‗smalarni shakllantiradi. Kashandalarning qo‗llari qaltiraydigan, yurganda sandiraqlaydigan, ba‘zan qizib, ba‘zan sovqotib ketadigan, yurak urishlari tezlashadigan ba‘zan esa sekinlishb ketadigan bo‗lib qoladi. Bu zaharli modda nikotinning organizmga ta‘siri bo‗lib hisoblanadi. Bir dona sigaret chekish yurak urishini 10-15 martaga tezlashtiradi. Oddiy insonlarga nisbatan kashandalarning yuragi sutkasiga 15-20 ming ko‗proq uradi. Bu holat yurak muskullarini ortiqcha zo‗riqishlariga olib keladi. Nikotin ta‘sirida qon tomirlar devorlari qalinlashib ketadi, tomirlar artereoskleroz kasalliklari rivojlanadi. Nikotinning zaxarli ta‘siri ko‗z organlariga ham salbiy ta‘sir etadi. Ko‗rish qobiliyati susayadi. Bir dona sigaret chekilganda nikotinning 20% kashanda organizmida qoladi, 25% tamaki yonishida yo‗q bo‗lib ketadi, 5% sigaret qoldig‗ida qolsa, 50% atrof muhitga tarqaladi. Havoga tarqagan tutundagi nikotin bilan chekmaydigan insonlar qolaversa yosh bolalar jabrlanadi. 58 Hozirgi kunda sport inshootlarida, ta‘lim muassasalarida, madaniy hordiq chiqarish joylarida va aholi ommaviy yig‗iladigan joylarda chekish qat‘iyan taqiqlanmoqda. Download 1.18 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|