Логистика

 
6.
Transport jarayonini boshqarish
 
 
Transport jarayonini boshqarish. Kompaniyaning logistika darajasida 
transportni boshqarish bir necha bosqichlardan iborat: 
• transport usulini tanlash; 
• transport turini tanlash; 
• transport vositasini tanlash; 
• tashuvchini va transport bo‘yicha logistika sheriklarini tanlash; 
• transport jarayoni parametrlarini optimallashtirish; 
• boshqa logistika funksiyalari - zaxirani boshqarish, omborlarni boshqarish 
bilan 
birgalikda 
transport 
operatsiyalarini 
muvofiqlashtirish 
va 
rejalashtirish. 
Transport logistikasini mikrodarajada boshqarish amalga oshirish: 

---

118 
1.Transport operatsiyalari auditi va da’vo ishlari (jo‘natuvchining tashuvchiga 
bo‘lgan asosiy da’volarini uch toifaga bo‘lish mumkin: yuk xavfsizligi to‘g‘risidagi 
da’volar, yetkazib berish muddati bo‘yicha da’volar, to‘lov bo‘yicha da’volar); 
2. Harakatlanuvchi tarkib liniyasida ishlab chiqarish jadvallarini tuzish 
(jadvallarni tuzishdan tashqari, yuklash va tushirish uskunalari, transport vositalari 
parkining ishlashini ta’minlash kerak, agar uchinchi tomon tashuvchilari jalb qilingan 
bo‘lsa-transport sharoitlarini oldindan muvofiqlashtirish); 
3. Tarif stavkalari miqdori bo‘yicha muzokaralar (belgilangan shartlar doirasida 
transport bo‘limi yetkazib berish yo‘nalishini optimallashtirish, transport vositalarini, 
tashuvchini va boshqalarni tanlash orqali xarajatlarni minimallashtirishi kerak, 
transport xarajatlari faqat umumiy logistika xarajatlarining tarkibiy qismi ekanligini 
unutmasdan); 
4. Yetkazib berishni kuzatish va ekspeditsiyalash - transportni kuzatish, 
yuklarning joylashuvi va holatini kuzatish, jo‘natish uchun individual yondashuv zarur 
bo‘lganda ekspeditsiya amalga oshiriladi. 
5. Bozorni o‘rganish va tahlil qilish (yetkazib beruvchilarning ishonchliligi, 
transport tariflari, taklif etilayotgan qo‘shimcha xizmatlar, yaqin sheriklik aloqalarini 
o‘rnatish imkoniyati nuqtayi nazaridan). 
Transportni tashkil etishning ikkita asosiy prinsipi mavjud: yuk tashish ko‘lami 
tufayli iqtisod qilish; marshrut masofasi tufayli iqtisod qilish.
1.Yuk tashish ko‘lami tufayli iqtisod qilish yukning kattalashishi tufayli yuk 
birligiga transport xarajatlarining kamayishi natijasida yuzaga keladi. Jo‘natish 
partiyasi qanchalik katta bo‘lsa, yuk birligi uchun xarajatlar shunchalik kam bo‘ladi. 
Bu, ayniqsa, temir yo‘l va suv transporti uchun to‘g‘ri keladi. Ushbu ta’sir transport 
narxining doimiy komponenti barcha yuklarga (ma’muriy xarajatlar, ishlamay qolish 
xarajatlari, yuklash va tushirish, operatsion xarajatlar va boshqalar) taqsimlanganda 
yuzaga keladi.
2. Marshrut oralig‘i orqali tejash yuklarni birlik masofasiga tashish xarajatlarini 
kamaytirish orqali amalga oshiriladi. Buning sabablari yuk tashish ko‘lamini tejash 
bilan bir xil. Transportni tezkor boshqarishda, shuningdek logistika tizimining 
transport komponentini loyihalashda ushbu ikki prinsipga rioya qilish kerak.