Логистика

3. Tovar aylanmasida tijorat logistikasining roli
 
Savdo — tovarlarni sotish dalolatnomalarini amalga oshirish bilan bog‘liq 
bo‘lgan va savdo xizmatlari jarayonida xaridorlarni ta’minlashga qaratilgan 
operatsiyalar majmui bo‘lgan odamlarning maxsus faoliyatidir. Savdo davlat budjetiga 
pul tushumining manbai bo‘lib xizmat qiladi va davlatning moliyaviy barqarorligining 
asosidir. Zamonaviy savdo faoliyati ixtisoslashgan ulgurji sotuvchilar va chakana 
savdo korxonalari tomonidan tovar ayirboshlash sohasida amalga oshiriladi, shuning 
uchun ulgurji va chakana savdoni ajratib turadi.
Ulgurji savdo-bu tovarlarni keyinchalik qayta sotish uchun katta partiyalarda 
sotish.
Chakana savdo-bu tovarlarni oxirgi iste’molchiga shaxsiy yoki oilaviy 
foydalanish uchun sotish, bu tovar aylanmasining yakuniy bo‘g‘ini hisoblanadi.
Chakana savdo korxonalarida ishlab chiqarishga sarflangan moliyaviy 
mablag‘lar aylanishi jarayoni yakunlaydi va ishlab chiqarishni qayta tiklash uchun 
iqtisodiy asos yaratadi. Amalga oshirilgan operatsiyalarning tabiati bo‘yicha tovar 
ayirboshlash sohasida amalga oshiriladigan jarayonlarni ikkita asosiy turga bo‘lish 
mumkin: tijorat va texnologik. 

---

167 
Tijorat jarayonlarini quyidagi turlarga bo‘lish mumkin:
* xarid talabini o‘rganish va bashorat qilish; 
* tovarlarni qabul qilish manbalari va yetkazib beruvchilarni aniqlash va 
o‘rganish; 
* tovarlarni yetkazib beruvchilar bilan oqilona iqtisodiy aloqalarni o‘rnatish, shu 
jumladan tovarlarni yetkazib berish bo‘yicha shartnomalar tuzish, tovarlarga 
buyurtmalar va buyurtmalarni ishlab chiqish va taqdim etish, shartnoma 
majburiyatlarining bajarilishini nazorat qilishni tashkil etish hamda tijorat hisob-
kitoblarining turli shakllari; 
* turli yetkazib beruvchilardan tovarlarni ulgurji sotib olishni tashkil etish va 
o‘tkazish (ulgurji yarmarkalarda, tovar birjalarida, kim oshdi savdosida, mahsulot 
ishlab chiqaruvchilardan, sotuvchilardan);
* ulgurji va chakana savdoni tashkil etish, shu jumladan tovarlarni sotish 
shakllari va usullari; 
* tovarlarni sotish bo‘yicha reklama va axborot faoliyati; 
* omborlarda va do‘konlarda savdo assortimentini shakllantirish; 
* zaxirani boshqarish.