Logoritmik mashg’ulotlarida nutqida nuqsoni bo’lgan bolalar fonematik idrokini rivojlantirish usullari

2.2 Nutqida nuqsoni bo’lgan bolalar bilan logoritmik mashg'ulotlarida rivojlantirishga qaratilgan mashqlar va didaktik usullari
Diqqat muammosiga qiziqish hali ham juda yuqori bo'lib qolmoqda, buni ushbu mavzu bo'yicha ko'plab nashrlar tasdiqlaydi. Biroq, e'tibor muammosini nazariy tushunishda hali ham birlik yo'q. Bu diqqatni psixik hodisa sifatida ta’riflashda ham, diqqatning turli shakl va darajalarini talqin qilishda ham o‘z aksini topadi.. Ilgari diqqat faqat hissiy hodisa (ko‘rish, eshitish, taktil e’tibor), ya’ni diqqat sifatida talqin qilingan. har xil turdagi ma'lumotlarni qabul qilish va qayta ishlash jarayonlarining tanlab oqimiga hissa qo'shadigan omil.
Diqqatning yana bir talqini S. L. Rubinshteynning asarlarida keltirilgan bo'lib, bu erda diqqat barcha kognitiv jarayonlarning selektivligini ta'minlaydigan omil sifatida qaraladi. Shunday qilib, diqqat doirasi bir butun sifatida kognitiv jarayonlarga kengayadi. AR Luriya diqqatning yanada kengroq ta'rifini beradi - har qanday aqliy jarayonlar oqimining selektivligiga hissa qo'shadigan omil sifatida, ham kognitiv, ham affektiv-irodaviy. Diqqatni bunday tushunishdan kelib chiqadiki, diqqatni amalga oshirish jarayonlariga ko'ra uning bir necha shakllari mavjud. Ushbu shakllarga quyidagilar kiradi:
a) hissiy diqqat (vizual, eshitish, taktil va boshqalar);
b) vosita jarayonlarida, ularning xabardorligi va tartibga solinishida namoyon bo'ladigan vosita diqqati;
v) emotsional ahamiyatli stimullar tomonidan jalb qilingan emotsional e'tibor; diqqatning ushbu shakli oqimining maxsus qonuniyatlarini, uning xotira bilan, axborotni ushlash jarayoni bilan chambarchas bog'liqligini ta'kidlash kerak (imprintlash jarayonlari);
d) intellektual faoliyatda namoyon bo'ladigan intellektual diqqat (mulohazalar predmetiga, aqliy operatsiyalarga e'tibor, uning yordamida fikrlash jarayonining o'zi amalga oshiriladi).
Diqqatning ushbu to'rtta shakli turli darajada o'rganilgan.
Sensor diqqat - eng ko'p o'rganilgan shakllardan biri; Bu alohida shaklni o'rganishda diqqatning barcha asosiy naqshlari olingan. Nisbatan yaxshi o'rganilgan va motorli diqqat - uning harakat va harakatlarni, ko'nikmalarni, avtomatlashtirilgan harakatlarni tartibga solishdagi roli. Biroq, e'tiborning hissiy va ayniqsa intellektual shakllari kamroq o'rganilgan. Diqqat buzilishining turli shakllarini neyropsixologik o'rganish diqqatning barcha shakllariga xos bo'lgan umumiy va faqat u yoki bu shaklga xos bo'lgan o'ziga xos xususiyatlarni aniqlash uchun muhim ma'lumotlarni taqdim etishi mumkin.
Ma'lumki, diqqatning ikkita mustaqil darajasi mavjud: ixtiyoriy va ixtiyoriy. L. S. Vygotskiy ularni birlamchi va ikkilamchi deb belgilab, birlamchi, beixtiyor e'tibor bola tug'ilishi bilan bog'liq deb hisoblaydi; ikkinchi darajali, ixtiyoriy diqqat boshqa barcha psixik funktsiyalarning rivojlanishi bilan shakllanadi va birinchi navbatda ijtimoiy vositachi diqqat turidir.
Ma'lumki, kattalardagi ixtiyoriy diqqat birinchi navbatda nutq stimullari bilan yo'naltiriladi, ya'ni nutq tizimi bilan chambarchas bog'liq. Bu "aqliy harakatlar" nazariyasiga kiritilgan diqqat psixologiyasining eng muhim qoidalaridan biri, bolada ixtiyoriy diqqatni shakllantirish haqidagi zamonaviy g'oyalar va ixtiyoriy harakatlarni tartibga solish mexanizmlari haqidagi g'oyalar. va harakatlar. Neyropsixologiya ham umumiy e'tibor psixologiyasining ushbu bo'limini o'z tadqiqotlari bilan takomillashtiradi va rivojlantiradi. Shunday qilib, miyaning mahalliy lezyonlari bo'lgan bemorlarda diqqat buzilishini (uning turli shakllari, darajalari) o'rganish nafaqat neyropsixologiyaning mustaqil bo'limini tashkil etadi, balki diqqat muammosining umumiy psixologik jihatlarini rivojlantirish uchun keng imkoniyatlar ochadi. Diqqatning neyropsixologiyasi neyropsixologiyaning nisbatan yosh sohasidir. Yaqinda e'tibor har qanday o'ziga xos miya tuzilmalari bilan bog'liq emas va uning buzilishi (zaiflashuv, hajmning pasayishi, konsentratsiyaning buzilishi, charchoqning kuchayishi, keskin tebranishlar va boshqalar shaklida) har qanday kasal odamga xosdir, deb ishonilgan. , lokalizatsiya miya shikastlanishidan qat'i nazar. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, diqqat buzilishining mahalliy ahamiyatga ega emasligi va ularning tahlilini topikal neyropsikologik diagnostikada qo'llash mumkin emas deb hisoblangan. Bu nuqtai nazar e'tiborning buzilishi (shuningdek, xotira buzilishi) faqat umumiy miya mexanizmlari, umuman miyaning ishi bilan bog'liq. ) miya lezyonining joylashuvidan qat'i nazar, har qanday kasal odamga xosdir. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, diqqat buzilishining mahalliy ahamiyatga ega emasligi va ularning tahlilini topikal neyropsikologik diagnostikada qo'llash mumkin emas deb hisoblangan. Bu nuqtai nazar e'tiborning buzilishi (shuningdek, xotira buzilishi) faqat umumiy miya mexanizmlari, umuman miyaning ishi bilan bog'liq. ) miya lezyonining joylashuvidan qat'i nazar, har qanday kasal odamga xosdir. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, diqqat buzilishining mahalliy ahamiyatga ega emasligi va ularning tahlilini topikal neyropsikologik diagnostikada qo'llash mumkin emas deb hisoblangan. Bu nuqtai nazar e'tiborning buzilishi (shuningdek, xotira buzilishi) faqat umumiy miya mexanizmlari, umuman miyaning ishi bilan bog'liq.
Biroq, so'nggi yillarda olib borilgan neyropsikologik tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, bu nuqtai nazar adolatsiz va diqqat etishmasligining ikki xil turi mavjud.