Look to the past


-жадвал. Ташци мехнат фаолиятини амалга ошираётган мигрантларнинг давлатлардаги


Download 0.6 Mb.
bet12/33
Sana01.03.2023
Hajmi0.6 Mb.
#1242777
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   33
Bog'liq
5e4231771fd44

1-жадвал.
Ташци мехнат фаолиятини амалга ошираётган мигрантларнинг давлатлардаги
ижтимоий таркиби (фоизда)



Давлатларнинг номи

Улуши

эркаклар

аёллар

1

Россия Федерацияси

81,0

67,3

2

Козогистон

12,3

10,0

3

МДХ, нинг бошка давлатлари

0,5

0,6

4

Туркия

2,5

17,6

5

Жанубий Корея

2,4

1,4

6

Бирлашган Араб Амирликлари

0,2

1,6

7

Бошка Осиё давлатлари

0,3

0,8

8

Европа давлатлари

0,4

0,1

9

Америка Кушма Штатлари

0,3

0,4

10

Бошка давлатлар

0,1

0,3



Хотин-кизларнинг миграцияда иштироки ижобий ва салбий окибатларга олиб келади. Расмий маълумотларга караганда, одам савдосидан жабрланганларнинг 80 фоизини хотин-кизлар ва болалар ташкил килади. Жабрланганларнинг купчилик кисми хотин-кизлар хиссасига тугри келмокда.Мигрант хотин-кизлар куплаб давлатларнинг мехнат бозорида дискриминацияни бошидан утказади. Уларнинг таълим ва согликни саклаш тизимидаги хукуклари чекланган: фукаролик иштирокидан махрум этилади, хакорат, иркий ва диний куролмаслик ва зуравонликдан жабр куради. Миграция жараёнида хотин-кизларга кулай шароитини яратиб бериш хотин-кизларни ижтимоий химоя килишнинг мухим бир йуналишларидандир. Хотин-кизлар холати буйича кузатишлар шуни курсатмокдаки, деярли барча мигрант хотин-кизлар уз иш урнида нокулай шароитларга дуч келади. Шу жумладан, доимий равишда расмий ишда ишлайдиганларнинг ярмидан ортиги нокулай шароитларда мехнат килади.Бундай салбий омиллар сирасига очик осмон остида ишлаш; ишлаб чикаришнинг узига хос воситалари билан боглик нокулай харорат режими; иш вактидан ташкари ишлаш; тунда мехнат килит; дам олиш ва овкатланиш учун танаффус килмаслик; огир юкларни ташиш; чанг, ифлослик, оддий санитария шарт-шароитлари йукдиги киради. Дунё буйича мигрантларнинг усиб бораётган нисбатини хотин-кизлар ташкил килишига бир нечта сабаблар мавжуд: ривожланган давлатларда хорижий ишчи, яъни хизмат курсатиш, кучига булган талабнинг жинсга богликдиги; согликни сакдаш ва кунгил очиш каби сохаларда хотин-кизларга булган талабнинг кундан-кунга усиб бориши; хорижий мамлакатда мавжуд даромад манбаининг кулайлиги ва юкори иш хаки туланиши; купгина давлатларда эса мигрантларнинг уз турмуш уртокдари ва болалари билан бирга булишига рухсат берилишидадир. Мигрантлар келиб чикишига караганда купрок, кучиш учун мустакил эканини англатади. Шундай холатлар хам борки, бунда пул топиш учун аёл киши кетган ва унинг ортидан эри ва болалари борган.Мехнат мигрантларининг купчилигини ташкил этган хотин-кизлар асосан узлари ёлгиз ишлаш учун кетган. Турмуш уртоги билан ишга кетган аёл мигрантлар жами мигрант хотин-кизларнинг 23 фоизини, фарзанди билан кетганлар 6 фоизни ва оиласи билан ишлашга кетганлар эса жами аёлларнинг 5 фоизини ташкил этган[17]. "Шунинг учун хам мустакилликнинг биринчи кунларидан бошлаб хотин-кизларнинг хукук ва манфаатларини таъминлаш, улар учун муносиб мехнат ва турмуш шароитини яратиб бериш, кобилият ва салохиятини руёбга чикариш масаласи юртимизда давлат сиёсати даражасига кутарилди"[18]. Миграция мамлакат тараккиёти ва ижтимоий узгаришларининг омилларидан бири булибгина колмай, айни пайтда доимий назоратни талаб киладиган куплаб муаммоларни хам келтириб чикармокда. Жумладан, олий маълумотга эга булмаган тажрибасиз хотин-кизлар купинча кам малака талаб киладиган даражадаги лавозимларда мехнат киладилар. Турли давлатларда мехнат килаётган хотин-кизларларининг купчилиги уй хизматчилиги билан машгул булади. Уй хизматчилари мехнати кенг таркалгани билан унинг ижтимоий-иктисодий ахамияти етарли даражада англаб этилмаган. Хотин-кизлар мехнатидан ноконуний фойдаланиш, уларни мехнат вазифаларини бажариш чогида камситиш, хакорат кдлиш, эркини чеклаб куйиш холлари кайд этилмокда. Хотин

  • кизларни камситишга бархам бериш дунё мамлакатларини ташвишлантираётган масала сифатида Узбекистон хам эътибордан четда колгани йук. Узбекистон Республикаси 1995 йили Марказий Осиё мамлакатлари орасида биринчилардан БМТнинг "Хотин - кизларни камситишнинг барча шаклларига бархам бериш тугрисида" ги конвенциясига кушилди. Глобаллашув ва унинг натижасида юзага келаётган ижтимоий-иктисодий узгаришлар шароитида хотин-кизлар миграцияси узининг янги кирраларини намойиш этиб келмокда. Хусусан миграциянинг янги шакл ва усуллари пайдо булмокда. Мисол учун: мигрант хотин-кизлар купинча хамширалик иши сохасида, кишлок хужалиги, мехмонхона ва ресторанлар, шунингдек, уй хизматчилиги каби сохаларда банд булишади. Мигрант хотин-киз ишчиларни жалб килиниш даражаси ривожланган мамлакатларда мехнат билан банд хотин-кизларнинг 34 фоизига тугри келади. Глобаллашув жараёни оркали хар бир мамлакатнинг узига хос хусусиятлари билан давлатлараро миграция алмашинув жараёни етарлича ошди. Баъзи мамлакатларда ахолининг усиши, моддий ишлаб чикариш ва демографик портлаш каби холатлар миллионлаб одамлар уз мамлакатларини тарк этиб, моддий фаровонликни излаш учун бошка мамлакатларга кетишларига сабаб булмокда. Шу билан бирга, мехнат миграцияси жараёнига хотин-кизлар тобора купрок жалб килинаётгани мухимдир. Бу хам сиёсий, хам иктисодий сабаблар билан боглик хисобланади. Чунки, миграция инкирозида хотин-кизлар миграцияси алохида гурух булиб ажралиб туриши умумий белги, хусусиятларга эга эканлиги билан боглик булади. Одатда мигрант хотин-кизлар ахолининг кам хак туланадиган кисмига тушиб колитттади, натижада яшаши ва уз оиласини бокиш учун улар хар кандай ишга тайёр булишади. Асосан булар: хизмат курсатиш, бемор ва карияларга караш ва кунгил очиш сохалардир.

"Узбекистон Республикаси уз худудида хам, мамлакат ташкарисида хам уз фукароларининг хукукий химоясини кафолатлаши хакидаги конституциявий коиданинг ижросини сузсиз таъминлашимиз шарт. Афсуски, шу вакдта кадар чет элларда мехнат килаётган фукароларимизнинг хукукдарини химоя килиш масаласига етарлича эътибор берилмади, десак, бу хам адолатдан булади. Бугунги кунда юртдошларимиз чет элда факат кора мехнат билан эмас, илм-фан, банк- молия, ахборот-коммуникация технологиялари сохаларида фаолият кусатмокда"[19]. Жумладан, жорий йилнинг 9 ойида чет элга кетган Узбекистон Республикаси фукароларининг 56,9 фоизи кариндошларни йукдаш максадида,

  1. фоизи ишлаш максадида, 2,9 фоизи доимий яшаш максадида, 4,8 фоизи сайёхдик максадида, 0,7 фоизи хизмат юзасидан, 0,5 фоизи транзит, 0,7 фоизи укиттт максадида, 0,3фоизи даволаниш максадида ва 4,7фоизи бошка максадларда кетган.

"... Ана шу холатни инобатга олиб, хорижда конуний асосда мехнат килаётган, таълим олаётган фукароларимизга булган муносабат бугунги кунда тубдан узгариб бораётганини таъкидлаш зарур. Узбекистон хукумати бундан буён уз фукароларининг хукук ва манфаатларини, улар каерда булишидан катъи назар, хар томонлама химоя килади"[19].
Ахоли миграцияси, унда хотин-кизлар иштироки узига хос мураккаб ва зиддиятларга бой булган жараёндир. Мазкур ижтимоий-иктисодий ходиса кузатувчи ва кабул килувчи давлатларнинг хар иккиси учун бир катор ижобий жихатлар билан биргаликда купсонли муаммоларни кундаланг килиб куяди. Мамлакат ахолисининг нечогли миграцион жараёнларга жалб этилганлиги, унинг окибатларининг чукурлашувида акс этади. Масалан, миграция натижасида муайян оиланинг ижтимоий-иктисодий ахволи яхшиланади, аммо ота-оналардан бири ёки хар иккисининг ишгарокисиз оилани сакдаб колит ва фарзандлар тарбиясини тулаконли ташкил этиттт имкони камаяди. Миграция муаммосининг узига хослиги шундаки, у жамият хаётининг турли: ижтимоий-иктисодий ва сиёсий сохаларини камраб олиб, узининг кенг камровли таъсирини намоён этади.
Юкоридагилардан келиб чикиб, глобаллашув шароитида миграциянинг минтакавий йуналишлари, хозирги миграцион жараёнларда ахоли (хотин-кизлар) иштироки, хусусиятлари мигрантлар харакати тахдили асосида куйидаги илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чикилди:

  • Узбекистон конунчилигида чет элга чикиш ёки Узбекистон Республикасига кириттт борасида тегишли нормалар мавжуд булса-да, аммо миграция ва ташки мехнат миграцияси жараёни буйича конунчилик тулик шаклланган ва такомиллашган деб булмайди.Чунки мехнат миграцияси борган сари кучайиб бораётган бир пайтда бу сохадаги конунчиликни такомиллаштириш Узбекистон учун жуда мухим хисобланади;

  • шунингдек, бу сохада алохида "Ахоли миграцияси тугрисида" ги конунни кабул килиш максадга мувофикдир. Ушбу конуннинг кабул килиниши эса бу борадаги муаммо ва камчиликларни уз вактида самарали ечилиши учун дастуруламал булиб хизмат килади. Мазкур конунда миграция буйича ваколатли органлар, уларнинг вазифалари, мигрантлар хукук ва мажбуриятлари, мехнат миграцияси, кочокдар, мажбурий кучирилганлар, сиёсий бошпана олувчиларнинг макоми, уларни химоя килиш масалаларининг белгилаб куйилиши амалий ахамиятга эгадир;

  • хориждаги мехнат мигрантлари жумладан, хотин-кизларнинг ижтимоий ва иктисодий турмуш тарзини тизимли комплекс тахдил килиш асосида зарурий тадбирларни амалга отттириттт;

  • деярли барча мигрант хотин-кизлар ташки мехнат миграциясида нокулай шароитларга дуч келади, бу холат мигрантларнинг кадр-киммати поймол килинишига олиб келувчи номакбул муомалага ва камситувчи мехнат шароитларида мехнат килишига сабаб булади.Шу сабаб халкаро хамкорлик асосида мигрантларни тартибли ташкилий асосда жунатиш ва кабул килиш механизмларининг яратилиши

  • мехнат миграцияси сохасида самарали ечимдир.

Ривожланган мамлакатлар билан ташки мехнат миграцияси сохасида хамкорлик алокаларининг йулга куйилити, келгусида юртимиз фукаролари учун конуний асосда хорижда мехнат килиш имкониятларини яратиб беришининг кафолатидир.Миграцияни бутунлай тухтатиш, унинг олдини олиш имконияти булмасада, уни конуний назорат килиш ва тартибга солиш мумкин, деб уйлаймиз. Чунки миграцияга карам булиб колиш, жамиятларнинг бошка давлат ва жамиятларга карам булиб колишига олиб келади. Шу боис, чикиб кетувчи ва кириб келувчи мигрантлар хар доим режали ва назоратли булиши максадга мувофикдир.
Фойдаланилган адабиётлар руйхати

  1. Глобальная миграция (откуда, кто и куда мигрирует). rosinvest.com/acolumn/ blog/jkh/557.html. (Global migration (where, who and where to migrate. rosinvest.com/ acolumn/blog/jkh/557.html.)

  2. International Migration Report 2002. New York: United Nations Population Division, Department of Economic and Social Affairs, 2002. P.

  3. https://www. Kommersant.ru.2019 г. (https://www. Kommersant. ru. 2019 y).

  4. Буриева М.Р., Тожиева З.Н., Зокиров С.С. Ахоли географияси ва демография асослари (Укув кулланма). Тафаккур. -Тошкент, 2011. -Б. 45. (Buriyeva M.R.,Z.N.Тоjiyeva,S.S.Zokirov. The foundamentals of human geography and demography (Text book).Таfakkur. Tashkent, 2011 year. - P.45.)

  5. Парманов Ф., Тураев Ш., Даминов И., Тогаев Ш. Миграция: мусофир ватангадолар. -Тошкент: Сано-стандарт, 2015. 106-б. (Parmanov F., Тurayev Sh., Даminov I., ^gayev Sh. Migration: Strangers in the country. -Т: Sano-standart, 2015 year. -P.106.)

  6. Пармонов Ф. Халкаро миграцион жараёнлар. Жамият ва бошкарув. 2009. 4-сон. -Б. 33. (Parmonov F. International migrational cases.Society and governance.2009 № 4.

  • P.33).

  1. Mуртазаева РД. Глобаллашув шароитида ахоли миграциясининг феминизациялашуви. "Хотин-кизлар ижтимоий-сиёсий фаоллигини ошириш - мамлакатимизда амалга оширилаётган ислохотларнинг мухим омили" мавзусида Республика илмий-амалий анжумани маколалар туплами (2019 йил 26 февраль). (Murtazayeva R.H. "The feminization of human migration during globalization" Collection of articles of the Republic scientific -partical conference on increasing the socio­political activity of women- an important factor of reforms in the country. February 26, 2019 year).

  2. Доклад о развитии человека 2009. Преодоление барьеров: человеческая мобильность и развитие /Пер с англ.; ПРООН - М.: Изд-во "Весь Мир", 2009. - 232 с. (Human development report-overcoming barriers:human mobility and development) 2009. - P.232

  3. Migration and Remittance Flows: Recent Trends and Outlook, 2013-2016. (Migration and Remittance Flows: Recent Trends and Outlook, 2013-2016).

  4. Толаметова З.А. Халкаро мехнат миграцияси ва унинг узига хос хусусиятлари. Иктисод ва молия // экономика и финансы 2016, 3 сон.59-60 бет. (Тоlametova Z.A., International labour migration and its features. //Economics and finance 2016, № 3.P.59-60.)

  5. Узбекистон Республикаси Давлат Статистикаси кумитаси маълумотлари. - Тошкент: 2017 йил. (The State Committee of the Republic of Uzbekistan on Statistics. -Тошкент: 2017 year.)

  6. Узбекистон Республикаси Давлат Статистикаси кумитаси маълумотлари. - Тошкент: 2018 йил. (The State Committee of the Republic of Uzbekistan on Statistics. -Т.: 2018 year.)

  7. Узбекистон Республикасининг Конституцияси. -Тошкент: Узбекистон, 2018 йил. (Constitution of the Republic of Uzbekistan. - Т.: Uzbekistan, 2018 year.)

  8. Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1998 й., № 5-6-сон, 97 модда; 1999 й, № 1, 20-модда; № 5, 124- модда; № 9, 229- модда; 2000 й., № 5-6, 153-модда; 2001 й., № 5, 89-модда. (Bulletin of the Supreme Assembly of the Republic of Uzbekistan, 1998 y., № 5-6, article-97; 1999 y, № 1, article-20; № 5, article-124; № 9, article-229; 2000 y., № 5-6, article-153; 2001 y., № 5, article-89.)

  9. http://countrymeters.info/ru/Uzbekistan. Счетчик населения Узбекистана: Департамент по экономическим и социальным вопросам). (Uzbekistan Population Counter.Department of Economic and social affairs )

  10. Абдурахмонова Г.К., Мухитдинов Э.М. Ахолини иш билан бандлигини оширишда ташки мехнат миграциясининг ахамияти.Иктисодиёт ва инновацион технологиялар" илмий электрон журнали. № 4, июль-август, 2018 йил. ^bdurakmonova G.K., Мuxitdinov E.M.The role of external labour migration in increasing employment." Scientific electronic journal of economics and innovative technologies". № 4, 2018 year).

  11. Региональныий отчет "Оценка нужд и потребностей женщен трудящихся мигрантов: Центральная Азия и Россия" ЮНИФЕМ-2009. -С.20. (Regional report " assessment of the needs requirements of women migrant workers: central Asia and Russia" YUNIFEM-2009. -P.20)

  12. Мирзиёев Ш.М.Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом этттириб янги боскичга кутарамиз. - Тошкент: Узбекистон, НМИУ, 2017. - 345-346 б. (Мirziyoyev Sh.М.Continuing our path of national development.- Тashkent: "Uzbekistan" NMIU, 2017. -P. 345-346).

  13. Мирзиёев Ш.М.Халкимизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган энг олий баходир. 2-жилд. - Тошкент: Узбекистон, НМИУ, 2018 йил.38 бет. (Мirziyoyev Sh.М.Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oily bahodir.

  1. jild. - Т.: O'zbekiston, NMIU, 2018 year. -P.38).


Download 0.6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   33




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling