57
haqida ma’lumotlarni olish mumkin. U mikrodunyodagi zarralarning holat funksiyasi
hisoblanib, zarralarning kvant holatlari bo’yicha taqsimotini aks ettiradi.
3-§. ELETRON SPINI. ATOM SISTEMASINI XARAKTERLOVCHI KVANT
SONLARI. PAULI PRINSIPI
YAdro atrofida orbita bo’ylab aylanayotgan elektron
impuls momentiga ega
bo’lib, u orbital moment (
l
) deb yuritiladi. Uning modulini
l
l l
(
)
1
(3.1)
orqali topiladi. Buerdagi
l kattalik orbital kvant soni bo’lib, u
l
n
0 1 2
1
, , ,...
( n –
bosh kvant soni ) qiymatlarni qabul qiladi.
Elektron orbital momentini Z o’qidagi proeksiyasi uchun
l
m
Z
(3.2)
o’rinli bo’ladi.
Bu yerdagi m magnit kvant soni deb atalib, u
m
l
0 1 2
; ; ;...;
qiymatlarni qabul qiladi.
Energetik sathlarning ajralishini tushuntirish uchun 1925-yilda
Gaudsmit va
Ulenbeklar elektronlar xususiy orbital moment ( spin – s )ga ega bo’lishi
to’g’risidagi farazni ilgari surdilar. Keyinchalik tajribalar elektronning spini
mavjudligini isbotladi. Spin
s
s s
(
)
1
(3.3)
asosida aniqlanadi, bunda
s – cpin kvant soni bo’lib, elektron uchun 1 2 ga teng.
Kvant mexanikasining qonunlaridan yana biri Pauli prinsipi hisoblanadi. Bu
prinsip quyidagicha ta’riflanadi: Atomda yoki biron-bir kvant sistemada to’rtta
n, l, m
,s kvant sonlariga ega bo’lgan ikkita elektron bitta kvant holatida bo’lishi mumkin
emas. Mendeleev davriy sistemasining to’ldirilishida
Pauli prinsipi asosiy rol
o’ynaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: