"Loyiha" va "loyihalarni boshqarish" so’zlari turli sohalardagi va hukumat darajasidagi menejerlar tomonidan ishlatiladigan terminologiyada aniq belgilangan

V- BOB. BIZNES TUZILMAVIY LOYIHALAR (BIZNES - STRUKTURAVIY
LOYIHALAR)

1. 
   
   Prinsiplar, metodlar va rejalashtirish tizimi
   

Ishlab chiqarishni rejalashtirish ish rejalarini tayyorlash, mablag’larni aniqlash, ularni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan mehnat va moddiy resurslarni, shuningdek rejalarni amalga oshirishni monitoring qilishda ifodalanadi. Korxona darajasida prognozlar miqyosi, prognozlash vaqti va maqsad bo’yicha tasniflanadi. Turli xil tashkiliy shakllardagi korxonalarda vazirliklar darajasida mintaqaviy va tarmoq prognozlari bilan bog’liq bo’lgan mikroiqtisodiy bashoratlar amalga oshiriladi. Prognoz davrida tasniflash uzoq muddatli (5-15 yil), o’rta muddatli (1-5 yil), qisqa muddatli (oydan yilgacha) va operatsion (oygacha) prognozlarni ajratishga imkon beradi. Maqsadga muvofiq tartibga solish va qidirish bashoratlari ajratiladi: birinchi holda, standartlar yordamida qishloq xo’jaligining ob’ekti kelajakdagi holati prognoz qilinadi, ikkinchidan, ob’ektning holati ishlab chiqarish jarayonining mavjud omillarini inobatga olgan holda belgilanadi. Bevosita rivojlanishning asosiy prinsiplari muntazam, izchil, o’zgaruvchan, doimo uzluksiz, aniqlik, rentabellik yoki qaytarishdir. Korxonalarning turli tashkiliy shakllari uchun prognozlash usullari ikkita katta guruhga bo’linadi: intuitiv va rasmiylashtirilgan. O’z navbatida, operatsiya prinsipi va axborot olish usuliga ko’ra intuitiv bashoratlar alohida va jamoaviy ekspertizaga bo’linadi. Birinchisi intervyular, tahliliy yozuvlar, ikkinchisi - fermer xo’jaliklari mutaxassislari tomonidan olib borilgan ekspertizadir. Formallashtirilgan predmetlar ekstrapolatsiya, iqtisodiy va matematik modellashtirish usullarini o’z ichiga oladi. Kerakli prognozlar asosida korxonalar uchun rejalar ishlab chiqiladi. Prognozlardan farqli o’laroq, reja qat’iy aniqlangan maqsad va obektning aniq faoliyat muddati aniqlanganligi to’g’risida aniq tasavvurni ifodalashdir.

Bozor iqtisodiyotida rejalashtirishning to’rtta asosiy tamoyillari bo’ladi: optimallashtirish, moslashuvchanlik, rejani amalga oshirishda moslashuv va ishonchlilik. Optimallik iqtisodiy-matematik va boshqa usullardan foydalangan holda tizimli yondoshishni o’z ichiga oladi. Rejada ishlab chiqarishning nisbatan moslashuvchanligini, bozorga oldindan belgilangan zaxiralar yordamida moslashuvchanligini, tashqi va ichki omillarning ta’sirini ta’minlaydigan texnik va iqtisodiy ko’rsatkichlar bo’lishi kerak. Ishonchliligi moslashuvchanlik xususiyatlarini, iqtisodiy tizimning maqbulligini va texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarning barqarorligini birlashtiradi.
Korxonalarda rejalarni ishlab chiqish uchun maxsus qoidalar, metodlar va usullar majmui rejalashtirish metodologiyasidir.
Asosiy rejalashtirish usullari - balans uslubi, variantuslubi, dastur-maqsadli uslubi, iqtisodiy-matematik va normativ resurs uslubidir.
Balans usuli tabiiy va qadriyatlar muvozanatining rivojlanishini o’z ichiga oladi, shu jumladan mehnat, moddiy, er, energetik balanslarini ajratish lozim.
Variant usulining asosi - texnik va iqtisodiy koeffitsientlarning turli xil variantlarini, moddiy-pul xarajatlarni, tarmoqlarning balans aloqalarini rivojlantirishdir.
Dastur- maqsadli uslubi faoliyatning aniq maqsadini tanlash va uning bir necha imkoniyatlari, korxonaning o’zaro bog’liq iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish dasturlarini ishlab chiqishga asoslangan.
Iqtisodiy va matematik usullar rejalashtirishda keng qo’llaniladi, undan matematik statistika usullarini, iqtisodiy va matematik modellarni va ommaviy xizmat nazariyasini ajratib olish kerak.
Normativ-resurs uslubini qo’llash rejalashtirish - ishlab chiqarish jarayonining asosiy omillari bo’yicha iqtisodiyotning ishlab chiqarish salohiyatini iqtisodiy baholashga asoslangan. Ishlab chiqarish salohiyatiga ko’ra, qishloq xo’jaligi korxonasining barcha resurslarining miqdori, munosabati va optimal nisbati tushuniladi.

2.