"Loyiha" va "loyihalarni boshqarish" so’zlari turli sohalardagi va hukumat darajasidagi menejerlar tomonidan ishlatiladigan terminologiyada aniq belgilangan

5.4.Biznes-strukturaviy loyihalar
Strategik loyihalarni boshqarishning asoslari loyihani boshqarish jarayoniga moslashgan va o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lgan umumiy strategik boshqaruv metodologiyasidir. Loyihaning aslida kelajakning predmeti bo’lganligini hisobga oladigan bo’lsak, ya’ni u ko’rishning shakllanishi vaqtida umuman mavjud bo’lmasa, u holda loyihani tugallash vaqtida nima bo’lishi haqida oldindan "erkinliklar" juda katta bo’lishi mumkin. Loyihalar tashkilotning strategiyalarini amalga oshirish zaruriyatidan kelib chiqadi, ularning o’zaro munosabatlarining umumiy nuqtalarini shuningdek, loyihalarni shakllantirishning tarkibiy va ishlab chiqarish-bozor aspektlarini hisobga oladi (5-rasm).
Bozorlarning jozibadorligi va kompaniyaning turli bo’linmalari biznesining kuchiga qarab, loyihalar biznesni rivojlantirishning turli stavkalarini ta’minlab, bu bo’linmalarning raqobatbardosh pozitsiyasini turli yo’llar bilan ta’sir qilishi mumkin.
McKinsey matritsasining (General electric matritsalari) yuqori chap burchagidagi loyihalar (3-jadval) hamda Boston konsalting guruhining matritsasida "yulduz" pozitsiyasini ishlab chiqadigan loyihalar taqdim etildi (4-jadval).
«YUlduz» loyihalari kompaniyaning yuqori bozor ulushi bo’lgan va bozor tez sur’atda o’sib borayotgan bir mahsulotni ishlab chiqmoqda. McKinsey matritsasining yuqori chap burchagidagi loyihalar yuqori (o’rta) bozorning jozibadorligi va yuqori (o’rta) ish kuchi bilan tavsiflanadi. Bunday loyihalarning mavjudligi kompaniyaning biznes qismlarini yanada rivojlantirish uchun yaxshi istiqbollarni belgilaydi.

3-jadval
McKinsey matritsasi

			liznesning kuchi
		yuqori	o’rtacha	past
Bozorning jozibadorligi	yuqori	Investitsiya imkoniyatlari	Investitsiya imkoniyatlari	Tanlangan nazorat
	o’rtacha	Investitsiya imkoniyatlari	Tanlangan nazorat	Imkoniyatlarni yo’qotish
	past	Tanlangan nazorat	Imkoniyatlarni yo’qotish	Imkoniyatlarni yo’qotish

4-jadval
Boston konsalting guruhining matritsasini loyihaviy sharhlash

Bozorning o’sish sur’ati	yuqori	Bozor ulushini saqlab qolish uchun o’sish loyihalari ("yulduzlar")	Kelajakda xavfni oshirish loyihalari ("savol belgisi")
	past	Mahsulotni rivojlantirish bo’yicha loyihalar - pul resurslari donorlari ("sog’in sigirlar")	Ajralishlar ("itlar")
		yuqori	Past
		Bozor ulushi

Loyihalar, dasturlar va loyiha portfellari tizimli shakllanishlar hisoblanadi. Ular tarkibiy va sabab-ta’sir belgilardan bo’lgan aloqalar elementlaridan iborat.

Loyiha menejmenti o’zaro ta’sirga ega bo’lgan komponentlari bo’lgan bir qator jarayonlardan iborat. Ba’zi bir jarayonlarning natijalari loyihalarni boshqarishning tizimli xususiyatini o’z ichiga olgan boshqalarni kiritish kabi xizmat qiladi.
Loyihaning natijalari, shuningdek, loyiha ko’rsatkichlarining o’zaro bog’liqligi matritsasida ko’rsatilganidek, o’zaro bog’liqdir.
Loyiha strategiyasini ishlab chiqish marketing, moliya, investitsiyalar, resurslar va operatsiyalarning eng asosiysi tuyulgan, missiya va funksional strategiyalarni shakllantirishni o’z ichiga oladi.
Loyihalar kompaniyaning biznes strategiyasini amalga oshirish vositasidir. Ushbu strategiyaning turi tashkilotning loyiha tuzilishiga ta’sir qiladi. Tashkilotning bir qator loyihalari guruhlari mavjud: strategiyaga qaratilgan loyihalar; biznes tuzilmaviy loyihalar; samarali bozor loyihalari.
O’z-o’zini nazorat qilish uchun savollar

1. 
   Bashoratning asosiy tamoyillari nima?
   
2. 
   Rejalashtirish usullarini tavsiflang.
   
3. 
   Biznes-rejaning asosiy qismlarini sanab o’ting.
   
4. 
   Biznes-rejaning moliyaviy qismi nimani o’z ichiga oladi?
   
5. 
   Biznes-strukturaviy loyihalarni tavsiflab bering.