M. A. Kamenskaya

1.9.5. Aqlli tizimlar
Aqlli tizim (ints) a deb ta'riflanishi mumkin com­inson tomonidan hal qilinishi mumkin bo'lmagan muammolar sinflarini hal qilish uchun pyuter tizimi Real vaqt, yoki ularni hal qilish avtomatlashtirilgan qo'llab-quvvatlashni talab qiladi yoki natijalarni beradi, bilan­inson qarorlari bilan informatsion ravishda etkazib beriladi [53]. Kom­pyuter dialog rejimida odamning kombinatorial sichqonchasini kuchaytiradi­.
Aqlli tizimlar yordamida qanday vazifalar hal qilinadi? Ushbu vazifalar noto'g'ri, chunki ular rasmiylashtirilgan evristikadan foydalanishni talab qiladi (1.9.4-ga qarang) va ushbu­muammolarni hal qilishda boshlang'ich binolar bo'lgan bilimlarning to'liqligini oldindan kechiktirmaydi. Amaldagi evristikalar aqlning ba'zi jihatlarini taxminiy ravishda aks ettirishi kerak­: ma'lumotlar va bilimlarni tartibga solish qobiliyati, amalga oshirilayotgan maqsadga muvofiq ma'lumotlarda muhim parametrlarni ajratib ko'rsatish; turli xil kognitiv protseduralarning sintezi sifatida fikrlash qobiliyati, shu jumladan empirik induksiya, analogiya va deduksiya; farazlarni­ilgari surish qobiliyati; savolga javob berish qobiliyati "nima uchun?"; ijobiy va salbiy misollar asosida o'rganish qobiliyati; soxtalashtirish (falsifiability — 1.1 ga qarang); ko'plab faktlar va bilimlarning o'zgarishiga mos ravishda moslashish qobiliyati [53].
Ushbu qobiliyatlar kompyuter intellektual tizimining (ints) o'ziga xos arxitekturasi tufayli taxmin qilinadi [53]:
Ints \ u003d muammolarni hal qiluvchi + axborot muhiti + + aqlli interfeys,
bu erda muammoni hal qiluvchi \ u003d fikrlovchi + kompyuter + sintezator; axborot muhiti \ u003d faktlar bazasi (BF) + bilimlar bazasi (bz); aqlli interfeys \ u003d dialog +­natijalar (shu jumladan grafikalar) + tizim bilan ishlashni o'rganish.
Fikrlovchi-bu­muammolarni hal qilishning mantiqiy vositalarini amalga oshiradigan quyi tizim bo'lib, ular orqali­eskirgan evristika rasmiylashtiriladi. Bunday rasmiylashtirishning natijasi­turli xil fikrlash turlari, masalan, noaniq to'plamlar apparatidan foydalanadigan taxminiy fikrlash; induktiv mantiqiy­dasturlash orqali amalga oshiriladigan­antiunifikatsiyadan foydalanadigan induktiv fikrlash; turli xil kognitiv protseduralarning sintezi natijasida hosil bo'lgan fikrlash (masalan, induksiya, o'xshashlik, o'g'irlash va deduksiya). Fikrlash jarayonida amalga oshiriladigan hal qiluvchi vositaning asosiy vositasi — bu­muammolarni hal qilish evristikasini va Intsni qo'llashning etarli maqsadlarini rasmiylashtiradigan ishonchli fikrlash.
Вычислитель Kompyuter raqamli ma'lumotlarga ints­maqsadlariga mos keladigan raqamli usullardan foydalangan holda qo'llaniladi (masalan, bunday usullarga ana­Liza ma'lumotlarining turli statistik usullari, kimyoviy birikmalarning biologik faolligini bashorat qilish uchun kvant kimyoviy hisob-kitoblari va boshqalar kiradi).
Sintezator nafaqat ints maqsadlariga, balki faktlar bazasining holatiga, shuningdek hal qiluvchi qo'llanilishidan oldingi natijalarga mos keladigan strategiyalarni tanlaydi­.
Axborot muhiti faktlar bazasi va ma'lumotlar bazasi­tomonidan shakllantirilgan.
BF-bu o'rganilayotgan fan sohasining ma'lum bir qismining elementar hodisalarini aks ettirish. Bz-bilimlarni belgilashning quyi­tizimi. Bundan tashqari, "bilim" tushunchasi endi nafaqat falsafa va falsafiy mantiq sohasiga tegishli, chunki­bz binosidan "kompyuter tizimidagi bilim"g'oyasini tavsiflash talab­etiladi. Odatda kompyuter tizimlari uchun uchta bilim turi ajratiladi: deklarativ, protsessual .va kontseptual.
Ints deklarativ bilimlari-bu­predmet sohasini tavsiflovchi bayonotlar tizimi;bu, shuningdek­, sud qarorini chiqarish qoidalarini implikativ tarzda ifodalaydigan bayonot. Protsessual bilimlar deganda­algorit mov vazifasi va ularning maqsadlarni hal qilish uchun muammolarni hal qilishda ishlatiladigan kombinatsiyalari tushuniladi­; bular­turli xil fikrlash va hisoblash turlarini birlashtirish orqali hosil bo'lgan muammolarni hal qilish­strategiyalari. Intsning kontseptual bilimlari­-bu ints binosidan printsiplarni tavsiflovchi tushunchalar va tushunchalarning ko'plab ta'riflari­. Bu menejmentni­ints yaratuvchilari tomonidan amalga oshiriladigan metateoretik bilimdir.