M. A. Kamenskaya

1.9.6. Mavzu sohasi va bilimlarni taqdim etish
Sun'iy intellekt fanida predmet sohasi muammolarni hal qilish jarayonlarini avtomatlashtirish uchun zarur bo'lgan dastlabki bilimlar to'plamidir. ­Ma'lumotlar bazasi Lyu domenining axborot modasi bo'lib xizmat qilishi mumkin (2.8 ga qarang). ­Har bir mavzu sohasi muammolarni hal qilishning o'ziga xos usullariga ega­. Mavzu sohasi va undagi muammolarni hal qilish usullari to'g'risida bilimlar xilma-xildir. Ko'pincha bilimlar deklarativ va protsessual bo'linadi.
Protsessual bilimlar-bu­muammolarni hal qilishda ishlatiladigan vazifalar ketma-ketligining tavsiflari (masalan, texnik ko'rsatmalar, algoritmlarning og'zaki yozuvlari, kom­pyuterlar uchun dasturlar). Deklarativ bilimlar-protsessual bo'lmagan boshqa barcha­bilimlar. Bular, masalan, lug'atlar va entsik­lopediyalardagi maqolalar, ilmiy qonunlarni shakllantirish va boshqalar. protsessual bilimlar " X ni qanday qilishkerak?, holbuki­deklara bilim ko'proq " X nima?­, X va Y o'rtasida qanday zi borX и Y? va boshqalar.
Kompyuter xotirasiga mavzu sohasi haqidagi bilimlarni kiritish uchun­tera (bu albatta intellektual si­stemining bir qismidir), ularni mashina tushunadigan shaklda taqdim etish kerak, shuningdek grammlash haqidagi tillardagi yozuvlar unga­tushunarli. Buning uchun zna niining maxsus vakillik tillari­mavjud. Shiro ko intellektual tizimlari rivojlanishining dastlabki bosqichlarida­zna niiy ifoda tillarining mantiqiy modellaridan­foydalanilgan. Zamonaviy tizimlarda tillar afzal­ko'riladi, men ishlab chiqarish va tarmoq modellariga tayanaman, ko'pincha ularning soch taniyasiga­tayanaman [46].
Mahsulot modeli mahsulot tizimlariga asoslangan. Nai - da­oddiyroq shaklda mahsulotlar nomdan iborat (masalan, tomonidan­qator raqami mahsulotlar tizimida) va yadro. Yadro mahsulotning asosiy qismidir, quyidagi shaklga ega:"Agar A, keyin B". Keling, yadroga misollar keltiraylik:" agar yong'in chiqsa, 01 raqamiga qo'ng'iroq qiling";"agar o'zingizni yomon his qilsangiz, shifokoringizga murojaat qiling." Ushbu misolda a va B harakatni ifodalaydi. Mahsulot yadrosining boshqa variantlari ham mumkin, shuning uchun yadro yordamida juda ko'p turli xil bilimlarni taqdim etish mumkin, ham deklarativ, ham­jarayon yomon, garchi mahsulot shakli protsessual bilimlarni belgilash uchun qulay bo'lsa. Misollardan ko'rinib turibdiki, yadro ikki qismdan iborat: posilka va tergov. Agar a (posilka) sodir bo'lsa, unda b (natija) ham amalga oshiriladi yoki amalga oshirilishi mumkin. Shunday qilib, mahsulot yadrosidagi bilimlar ba'zi protseduralarni tavsiflovchi qoidalar xarakteriga ega. Shuning uchun mahsulotlar ko'pincha mahsulot qoidalari deb ataladi va­mahsulotlar ishlatiladigan tellektual tizimlar qoidalarga asoslangan tizimlardir.
Ism va yadrodan tashqari, mahsulotda­yordamchi elementlar bo'lishi mumkin, masalan, sharning nomi (bilim tegishli bo'lgan fan sohasi), old shart, yadro uchun shart, post­shart. Shart qaysi holatlarda­mahsulot yadrosidan foydalanish mumkinligini aniqlaydi. Masalan, har qanday holatda ham o'zingizni yomon his qilsangiz, har qanday shifokorga emas, balki shifokorga murojaat qilish tavsiya etiladi. Yadrodan tashqari, shart ham mavjud bo'lgan mahsulot quyidagi shaklga ega: "shart bajarilganda C sodir bo'ladi: agar A, keyin B".
Bilimlarni taqdim etishning tarmoq modeli haqiqiy dunyo haqidagi har qanday bilim (matn) o'zaro bog'liq ob'ektlar (yoki tushunchalar, ya'ni ma'lumotlarning ba'zi qismlari) va ular o'rtasidagi aloqalar (munosabatlar) to'plami sifatida ifodalanishi mumkin degan fikrga asoslanadi va asosiy munosabatlar soni 300 dan kam, qolgan barcha munosabatlar­asosiy shaklda ifodalanadi. ularning kombinatsiyalari. Ushbu gipoteza semantik tarmoqlar intellektual tizimlarda bilimlarni ifodalash uchun universal vosita bo'lib xizmat qilishi mumkin degan da'voning asosini tashkil etadi. Matndagi tushunchalar va ob'ektlar tarmoq­cho'qqilariga mos keladi va ob'ektlar o'rtasidagi munosabatlar ma'lum­cho'qqilarni bog'laydigan yoylar shaklida taqdim etiladi.
Semantik tarmoqlar bilimlarni namoyish etishning samarali vositasidir, ammo ular­bilimlarning noaniqligi va aloqalarning heterojenligi bilan ajralib turadi. For­mu bilim g'oyalarini birlashtirish uchun sun'iy intellekt tizimlari ramkalardan foydalanadi.