М аъ л у м отн о м а саттарова Мухаббат Мухторовна
beriladi: I-guruh uchun savollr
Download 406.16 Kb. Pdf ko'rish
|
|
beriladi: I-guruh uchun savollr; 1.Ikkiurug’pallali o’simliklarni oilasiga qaysi o’simliklar kiradi ? 2.Ra’nodoshlar oilasini gul formulasini yo’zing . 3. O’zbekistondagi tur va turkumlarini yozing. II-guruh uchun savollar; 1.Karamdoshlar oilasini gul formulasini yo’zing . 2. O’zbekistondagi tur va turkumlarini yozing.? 3.Na’matak o’simligi qanday kasalliklarga da’vo bo’ladi? III- guruh uchun savollar; 1.Sho’radoshlar oilasini gul formulasini yo’zing . 2. O’zbekistondagi tur va turkumlarini yozing.? 3.Jag’-jag’ o’simligi qanday kasalliklarga da’vo bo’ladi? IV- guruh uchun savollar 1. Ziradoshlar oilasini gul formulasini yo’zing . 2. O’zbekistondagi tur va turkumlarini yozing.? 3. Dorivor gulxayri qanday kasalliklarga da’vo bo’ladi? II-topshiriq: “Aqliy hujum” hamma guruhga aqliy hujum qilinadi. Buning uchun 5tadan tezkor savollar o’qiladi, guruh ishtirokchilari ball to’playdilar. I-guruhga tezkor savollar; 1. G’o’za qaysi oilaga kiradi?( Gulhayridoshlar) 2. Qaysi o’simliklar zaharli , lekin dorivor hisoblanadi ?(Mingdevona,bangidevona) 3. Palovga hushboy ta’m beruvch o’simlik?( zira) 4. “Sehrli qalpoqcha “ asarini muallifi kim?( H. Toxtaboyev) 5. O’sma qaysi oilani vakili? ( Karamdoshlar) III- guruhga tezkor savollar; 1. Cherkez qaysi oilaga kirishini ayting?( Sho’radoshlar) 2. Qovoqdoshlar oilasidagi begona o’t ?( itqovun) 3. Sabzi qaysi oilani vakili?( ziradoshlar) 4. Ituzumdoshlar oilasining gul formulasini ayting?(Gk
5. Loviya, mosh, no’xot qaysi oilani vakili?( Burchoqdoshlar) IV- guruhga tezkor savollar; 1.Atirgulni yer yuzida nechta turi bor?(10000ta) 2.O’tloq sebargasi qaysi oilaga mansub?(Sebarga) 3.Qabiziyatda ishlatiladigan o’simlik?(tugmachagul) 4. Yeryong’oqni Vatani?(Brazilya) 5.”Boshi olovda oyog’i suvda bo’lgan “ o’simlik ?(yantoq) III-topshiriq: “Ayksion” O’qituvchi o’simliklarni rasimni ko’rsatadi.o’quvchilar rasmlarda ko’rsatilgan o’simliklarni qaysioilaga mansub ekanligini aytadi, qisqacha ta’rif berishadi. Kim ko’p topsa, ko’p ball beriladi .
Agar birinchi ta’rif topilsa - 4 ball, ikkinchi ta’rif topilsa -3 ball va h. k
1-ta’rif. Ituzumdoshlar oilasiga mansub o’simlik. 2-ta’rif . “C” vitaminga ega bo’lgan o’simlik. 3-ta’rif. Mevasi qora va qizil rangda bo’ladi .( ituzum) 2- guruhga savol; 1-ta’rif . Qavoqdoshlar oilasiga mansub o’simlik. 2-tarif. Palak yoyib yashaydi, mevasi juda mazali o’simlik . 4-tarif. Bosvoldi, bo’rikalla, zormiton degan navlari bor.( qovun) 3- guruhga savol; 1.-tarif. Sho’rdoshlar oilasiga kiradi. 2-tarif. Ikki yillik o’t. 3-ta’rif. Shu oilaga mansub ildizmeva hosil qiladigan yagona o’simlik.(lavlagi) 4-guruhga savol. 1-ta’rif. U o’simlik ra’nodoshlar ,mevasi ho’l meva. 2- ta’rif. Bitta danakli. 3-ta’rif. Mevasi yurak kasalliklariga da’vo bo’ladi. ( o’rik) IX.RAG’BATLANTRISH; o’quvchiar to’plagan ballari orqali baholanadi. X.UYGA VAZIFA: mavzu takrorlash, “Loladoshlar oilasi” mavzusini o’qib kelish. Rasmini chizish.
Innovatsion pedagogik loyiha PASPORTI Mavzu: O’quvchilarda o’simliklar seleksiyasi va ekologik toza mahsulotlar olishga doir tushinchalarni shakllantirish - o’quvchilarni kasbga yo’naltirish Ishtirokchining manzili: Andijon viloyati Baliqchi tumanidagi 6-son ixtisoslashtirilgan maktab-internati biologiya fani o`qituvchisi Sattarova Muhabbatxon Loyihaning maqsad va vazifasi: O’quvchilarni o’simliklar seleksiyasi tarixi bilan qisqacha tanishtirish, o’simliklar seleksiyani vazifalari haqida tushinchalar berish.Seleksiya sohasida foydalaniladigan usullar haqida ma’lumot berish, hozirgi zamon seleksiyasi kompleks fan bo’lib ekologiya, zamonaviy biotexnologiya, genetika fanlari asosida rivojlanayotganligini o’quvchilarga tushintrib, ularni shu sohaga qiziqtirish.Davlat ta`lim standartlari talablarini bajarish,seleksiya faniga qiziqtira olish - o’quvchilarni
Kompyuter , seleksiya faniga oid o’quv filmi, slaydlar, tarqatmalar, seleksioner olimlarning rasmlari,o’simliklar gerbariylari, qizil kitobga kiritilgan o’simliklarning rasmlari. Loyiha rejasi: 1.Seleksiya fanining tarixi, maqsadi, usullari va uning xalq xo’jaligidagi roli. 2.Yer uyzida aholi sonini ortishi bilan ularni oziq-ovqat mahsulotlriga bo’lgan ehtiyojini o’sib borish va ekologik toza mahsulot yaratish muammosi. 3.O’zbekiston olimlarining seleksiya sohasidagi yutuqlari. 4.O’quvchilarni amaliy mashg’ulotlar davomida seleksiya faniga qiziqtira olish- kasbga yo’naltirish. 5.O’quvchilarda mehnatga bo’lgan ijobiy xislatlarni rivojlantirish, o’ziga bo’lgan ishonch tuyg’usini oshirish
Shuni unutmaslik kerakki ,kelajagimiz poydevori bilim dargohlarida yaratiladi, boshqacha aytganda xalqimiz- ning ertangi kuni qanday bolishi farzandlarimizning bugun qanday ta’limva tarbiya olishiga bog’liq. I.A.Karimov “Kadrlar tayyorlash milliy Dasturi” va “Ta`lim to`g`risida”gi Qonunda ta`lim jarayonini mazmunan isloh qilish maqsadida ta`lim mazmunini yangi shakl va ko`rinishlarini joriy etish, o`quvchi faoliyatini rivojlantirishga, bolaning shaxsiy fikrini kamol toptirishga xizmat qiladigan, ijodkorlikka yo`naltiruvchi natijali ta`limni tashkil etishga qaratilgan faoliyatni amalga oshirishga erishish muhim vazifa ekanligi uqtirilgan. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006 yil 27 iyuldagi “
”Maktab ta`limini rivojlantirish Davlat dasturi”ning qabul qilinishi ,”Dars- muqaddas”, “O`rgan –o`rgat” tadbirlarining tashkil etilishi va ularning ijrosi o`quvchining bilish qobiliyatini o `stirishdan, o’quvchilarni kasb –hunarga yo’naltirishdan iborat. O’quvchilarni kasbga nisbatan qiziqishlarini vujudga keltirish biz o’qituvchilarga bog’liq.Har bir kasb- hunarhi egallash uchun juda qattiq mehnat qilishni , aqliy jiddiylikni, chidam, sabr –toqatni talab etadi.Barcha qiyinchilik va sinovlarga jidab o’z oldiga aniq maqsadni qo’ygan o’quvchilargina o’z kasbini ustasi bo’lib yetishadilar. Ta`limning barcha bosqichlarida yangi pedagogik texnologiyalarni joriy etish, undan samarali va oqilona foydalanish va yuqori samaradorlikka erishishga alohida ahamiyat berish darkor. Jahon talablariga mos keluvchi raqobatbardosh, malakali kadrlar tayyorlashga, kelajak avlodni yuksak ma`naviyatga , ijtimoiy hayotda ro`y berayotgan o`zgarishlarga to`g`ri munosabatda bo`lishga, milliy qadriyatlarimiznning mohiyatini chuqur anglab yetadigan barkamol shaxslarni tarbiyalash yo`lida faoliyat olib boruvchi o`qituvchi ijodkorlik, izlanuvchanlik,fidoiylik naminalarini
ko`rsatishi lozim. XXI asrning yetuk, intellektual salohiyatli fuqarosini tarbiyalash XXI asr o`qituvchisi oldiga talay vazifalarni qo`ydi. O’quvchilarni seleksiya,ekologiya faniga qiziqtira olish yoki o’quvchilarni kasbga yo’naltirish biologiya fani o’qituvchisi sifatida mening asosiy vazifam deb bilaman. Seleksiya madaniy o’simliklarni yangi navlarini, uy hayvonlarining yangi zotlarini va foydali mikroorganizmlarning yangi shtammlarini yaratish haqidagi amaliy fandir. Seleksiya atamasi lotincha “ selektio” so’zidan olingan bo’lib, tanlash degan ma’noni bildiradi.Bu fan o’z faoliyatida organik olam evolyutsiyasini ta’min etuvchi omillar – o’zgaruvchanlik, irsiyat hamda tabiiy va sun’iy tanlash qonuniyatlariga asoslanadi. Seleksiyaning asosiy vazifasi — odamlarning oziq-ovqat, estetik va texnik talablarini to'liq qondiruvchi yuqori mahsuldor hayvon zotlari, o'simlik navlari va mikroorganizmlar shtammlarini yaratishdan iboratdir. Tanlash va duragaylash o’simliklar seleksiyasini asosiy usullaridir.O’simlikshunoslikda yalpi tanlash va individual yoki yakka tanlash usullaridan foydalaniladi. Bu usullar yordamida madaniy o’simliklarning qimmatli navlarini yaratishga muvaffaq bo’lingan. Maslan, bug’doyning past bo’yli, serhosil tarkibida kleykovina miqdori ko’p bo’lgan navlari. Birlashgan Millatlar Tashkilotining oziq-ovqat va qishloq xo’jaligi bilan shug’illanuvchi bo’limining e’lon qilgan ma’lumotlariga ko’ra insoniyatning soni har soatda 8000, har yili 60-70 millon kishiga ortib bormoqda. Agar insoniyat shu zaylda ko’payib borsa, 2020 yilga borib 7 milliard kishidan ortadi. Hozirgi davrda insoniyat oldida bir qancha muammolar vujudga kelmoqda. Ulardan biri oziq-ovqat bilan bog’liq muammodir. Har bir kishi normal hayot kechirishi uchun bir kecha kunduzda 100-120 g oqsil istemol qilishi zarur.Vaholanki ,ko’pchilik aholining iste’mol qiladigan kunlik oqsili 50-60 g dan oshmaydi.Inson hayoti uchun zarur bo’lgan yog’li, uglevodli oziqlarning yetishmasligi ham sezilmoqda.Biologiya oldida turgan birinchi vazifa insonlarning oziq-ovqatga bo’lgan ehtiyojini qondirishdan iborat. Bu sohada seleksiyada ko’p yillardan beri qo’llanib kelinayotgan duragaylash, tanlash medodlaridan tashqari genetik injeneriya, genlarni sintez qilish, ko’chirib o’tqazish, somatik hujayralarni duragaylashva boshqa metodlardan foydalanish nihoyatda samarali bo’ladi. Yangi shaharlarni, sanoat markazlarining bunyod etilish ilmiy- texnika taraqqiyoti, qishloq xo’jaligi va shaxsiy hayotda turli kimyoviy moddalardan foydalanish, sanoat, transport va inson chiqindilari tufayli tabiatning ifloslanishi avj olmoqda. Shu bilan birga Yer yuzida ekologik sharoitning keskin yomonlashuvi, sug’oriladigan yerlar va ichimlik suvlarining tanqisligi tufayli ekin va yaylov
maydonlari hamda tabiiy va sun’iy yaratilgan o’rmonzorlar kamayib bormoqda. Shuning uchun ham insoniyatga zarur bo’lgan moddiy ne’matlarni yuqori sur’atlar ko’paytirish usullarini yaratish xozirgi zamon fani oldida turgan eng muhim vazifa hisoblanadi. Bu vazifani amalga oshirishda seleksiya faning ahamiyati beqiyos kattadir. Davlatimiz mustaqllikka erishgandan so’ng g’allachilik, meva sabzovotchilik, g’oza seleksiyasiga alohida e’tibor berilmoqda. O’zbekiston seleksioner olimlari tomonidan g’alla ekinlarining zararkunandalarga chidamli, kam suv talab qiladigan “ Ulug’bek-600” va “ Sangzor” navlari, Akademiklardan J.A.Musayev , S. Mirahmedov, N. Nazirov va O.Jalilov g’ozaning serhosil “ Toshkent-1”, “ Toshkent-2”, “ Toshkent- 3”, vilt kasalligiga chidamli “ Samarqand-3”,” Yulduz” ,istiqbolli navlari “ Namangan- 34”, “ Omad” kabi navlari yartildilar. Rizamat ota Musamuxamedov va uning shogirdlari uzumning “ Rizamat”, ” Gultish”, ” Sohibi”,” Hiloliy” navlarini yaratishdi. Akademik M. Mirzayev va uning shogirdlari tomonidan meva va rezavor mevalarning 200ga yaqin navlari yaratildi.Professor D.Abdukarimovning yaratgan “ Samarqand” deb nomlangan kartoshka navidan bir yilda ikki marta hosil olinadi. O’quvchilarni seleksiya fani bo’yicha bilimlarini bilish maqsadida quydagi savollar beriladi: 1.O’simliklar seleksiyasi fanining vazifalari va usullari haqida nimalarni bilasiz? 2. Oziq-ovqat sifatida ishlatiladigan o’simliklarni turlari va ularni inson hayotidagi ahamiyati haqida nimalarni bilasiz? 3. Ekologik toza mahsulotlar olish uchun nimalarga e’tibor berish zarur deb hisoblaysiz , o’simliklardan mo’l hosil olish maqsadida qanday o’g’itlardan foydalanish mumkin ? 4.O’simlik zarakunandalariga qarshi kurashda kimyoviy moddalarni qanday salbiy tomonlari mavjud , biologik kurashni ijobiy tomonlari va bu jarayonda qaysi hashoratlardan foydalanish mumkin? 5.Seleksioner olimlarimizning O’zbekistoni iqtisodiy rivojlantirishdagi roli va ular tomonidan yaratilgan o’simliklarni qanday xillarini bilasiz? 6.Siz O’zbekistoni iqtisodiy rivojlantirish maqsadida o’simliklar seleksiyani qaysi sohasida ish olib bormoqchisiz?
O`quvchilarni kasb tanlashida asosan nimalarga e’tibor bermoqdaman: - o’rganilayotgan mavzuning o’quvchilarga oson tushintirish; - didaktik o’yinlar texnologiyasi asosida tushintirish; - o`quvchining o`sha mavzuga beparvo qaramasligini ta’minlash; -ilmiy ma`lumotlarga kommunikativ yondashish; -axborot- kommunikatsiya texnologiyalaridan yetarli foydalanish; - nazariy bilimlarni amaliyotga tadbiq qilish orqli o’quvchilar bilan tajriba maydonidalarida bilim,ko’nikma va malakalarini oshirish
O’quvchilarni kasbga yo’naltirish ushun o`qituvchidan ijodkorlikni, fidoiylikni, natijali ta`limni tashkil etishni talab etadi. Men o’quvchilar bilan birkalikda quyidagi ishlarni amalga oshirib kelmoqdaman 1. Loyiha qatnashchilariga “O’quv seminari” tashkil qilinadi. Bu usulda o’quvchilar o’zlashtirgan bilimlani erkin bayon qilishadi, o’zlariga bo’lgan ishonch yanada ortadi. Seleksionerlk kasbi insoniyat oldida qanchalik muhim ekanligini tushinib yetadilar. O’quvchilar qaysi sohada ish olib borayotgan bo’lsalar shu sohahi yoritib beradilar. (Mavzuni yoritishda AKT dan foydalanishadi,masalan internetdan olingan ma’lumotlar, o’quv filmdan ) 2. Maktab hovlisidagi ekin ekiladigan maydonda turli xil daraxt ko’chatlari, gul maydonlarida gullarni parvarishlash, sabzovot ekinlari, kichik hajmdagi issiqxona tashkil qilinib u yerda kashnich, shivit, rayhon kabi o’simliklarni parvarish qilmoqdamiz.
3. Tumanimizda bog’dorchilik, dehqonchilik qiladigan fermer xo’jaliklariga borib u yerda o’stirilayotgan o’simliklani qanday parvarish qilinayotgani bilan tanishib boramiz ularni bu ishlariga ko’maklashamiz
Loyihaning mazmuni barcha o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtiriladi. O‘quvchilarning faolligi oshadi. O‘quvchilarda darsga nisbatan qiziqish uyg‘onadi. Loyihada o‘quvchilar egallashi lozim bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalardan kelib chiqqan holda o‘quvchilar bilimi baholanadi. O‘z oldiga qo‘ygan maqsadlariga erishadi, o’quvchida mustaqil fikrlash qobiliyati oshiruladi.
O‘quvchi: yangi bilimlarni egallaydi. Yakka va guruh bo‘lib ishlash malakasiga ega bo‘ladi. O‘z-o‘zini nazorat qilish, ijodiy va tanqidiy fikrlash ko‘nikmasi shakllanadi. O’quvchilar ko‘p ma’lumotga ega bo‘ladi. Jarayonni baholay oladi va munosabat bildiradi.Eng muhimi o’quvchilar seleksiy sohasi orqali o’zlari uchun zarur bo’lgan kasblarni tanlab oladilr. Xulosa: Loyiha jarayonida o`quvchilarni seleksiya faniga qiziqishini oshirish, bilimlarni mustahkamlash, malakaga ega bo`lish, o`quvchilar ijodkorligini tarbiyalash, diqqatni jalb etishga qaratilgan hamkorlikni , bir- biri bilan muloqatni yaxshi yo`lga qo`yuvchi , fikrlashga chorlovchi ilg`or pedagogik texnologiyalardan unumli foydalanish kutilgan samara beradi.Tanlangan texnologiya o`quvchilarning xohish- istagi, talablariga mos tushmas ekan, o`qituvchi samaraga erishmog`i mushkul
genetika asoslari. O’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi umumta’lim maktablari uchun darslik sifatida tavsiya etilgan. Qayta ishlangan 5-nashri.Toshkent “Yangiyo’l poligraf servis” 2014yil
2.J.Tolipova, M. Umaralieva Botanika o’qituvchilar uchun o’quv qo’llanma “Taffakur” nashiryoti Toshkent -2011.
4. “ O’zbek o’quvavtomatika” RIO’MSHIM 1
“ Tasdiqlayman” 6-IDUMI direktori:________D.Alimova.
6-sinf. Biologiya fanidan to’garak ish reja.( Haftasiga 2 soatdan, jami 34 soat) Bosh
mavzu №
Mavzular Soati
Kalend ar vaqti O’tilgan vaqti
Izoh
1 Botanika fani haqida tushincha 1
Gulli o’simlik lar
bilan tanishis
h 2 Gulli o’simliklarning xilma – xilligi, organlarinig yashash muhitiga moslashuvi va o’ziga xos xususiyatlari 1
3 “Gulli o’simliklarning organlari bilan tanishish” 1
4 Gulli o’simliklarning hayotiy shakllari: daraxtlar, butalar, yarim butalar, ko’p yillik, ikki yillik va bir yillik o’tlar. 1
5 Kuz faslida o’simliklar hayotida ro’y beradigan o’zgarishlar. Xazonrezgilik. 1
Hujayra
6 Hujayra - hayotning asosi. O’simliklarning hujayralardan tuzilganligi. 1
7 Kattalashtirib ko’rsatuvchi asboblar - lupalar, mikroskoplar bilan tanishish. 1
8
Xazonrezgilik. 1
9 Hujayraning qismlari. Hujayraning xilma – xilligi. 1
9
Hujayraning tiriklik belgilari 1
10 O’simlik to’qimalari haqida tushuncha. To’qimalarning tuzilishi, vazifalari, xillari 1
11 Mikroskopning tuzilishi bilan tanishish 1
12 Piyoz po’stidan va chigit tuklaridan preparat tayyorlash va ularni mikroskopda ko’rish 1
Ildiz
13
Ildizning turlari vatizimlari 1
14 Ildizning tashqi va ichki tuzilishi. Ildiz qismlari 1
15 Ildizning o’sishi, oziqlanishi va nafas olishi 1
16
Ildiz faoliyatiniyaxshilash . 1
2
17
O’g’itlash. 1
18 Poya haqida umumiy tushuncha. 1
Poya 19
Novda va unga xos belgilar. 1
20 Kurtaklarning xillari, poyada joylashishi, ichki tuzilishi 1
21 Kurtaklardan novdaning rivojlanishi 1
22 Poyalarning xilma – xilligi, ichki tuzilishi 1
23
Poyaning bo’yiga va eniga o’sishi 1
24
Poyada oziq moddalarning harakatlanishi 1
25 Shakli o’zgargan yer osti novdalar – tugunak, piyozbosh, va ildizpoya 1
26 Ularning o’simlik va insonlar hayotidagi ahamiyati
Barg 27 Barglarning vazifasi, xilma – xilligi. 1
28 Oddiy va murakkab barglar.Novdada joylanishi 1
28 Barglarning tashqi va ichki tuzilishi 1
29 Bargda organik moddalarning hosil bo’lishi – fotosintez jarayoni 1
30
Barglarning nafas olishi va suv bug’latishi 1
31 Issiqxonalarda o’stiriladigan o’simliklar bilan tanishish 1
32 Barg bobiga doir ma’lumotlarni umumlashtirish 1
33 O’simliklarning tabiatda va madaniy sharoitda vegetativ organlardan ko’payishi 1
34 Parxish va payvandlash. Vegetativ ko’payishning o’simlik va insonlar hayotidagi ahamiyati 1
Ma`naviy va ma’rifiy ishlar bo’yicha direktor o’rinbosari: Maqsudova Nargiza.
|
