М а з м у н ы кириси7 Компьютер тарма3лары

М А З М У Н Ы
1. Кириси7………………………………………………………………………….2
2. Компьютер тарма3лары…………………………………………………….3-10
3. Локал есапла7 тарма3ларыны4 операцион тсистемалар………………..10-23
4. Глобал есапла7 тарма3ларыны4 операцион тизимлери…………………24-28
5. Мийнетти 3ор2а7………………………………………………………….29-31
5. Жу7ма3ла7……………………………………………………………………32
6. Пайдалан2ан 1дебиятлар…………………………………………………..33

Кириси7
Тарма3ларды e класс3а боли7 мумкин. Жузгеше компьютерлерди бирлестиретугын улкен болмаган бир бинэ дэрежесиндеги тармак ло­каль тармак дейиледи. №ала дэрежесинде х1р 3ыйлы д1режесинде х1р 3ыйлы бинэларда жайлас3ан бир неше локаль тарма3ларды бирлестиретугын тарма3 3ала тармагы яки регионал тарма3лар дейиледи. Е4 а3ырында дунья жузинин барлы3 м1млекетлеринде бир неше жуз мы4 компьютерлерди бирлестирету2ын тарма3 Интернет (Internet) тарма2ы дейиледи. Компьютерлердин тармакларынын бирлесиуи кымбат баха асбап ус­кенелер улкен колемли дисклер принтерлер тийкар2ы ядтан биргелик­те пайдаланыу улыума д1стурлер ма2лыуматка ийе болыуын имкан бе­реди. Глобал тармаклардан алыста2ы компьютерлардын аппарат ресурсларынан пайдаланыу мумкин. Бундай тармаклар миллионлаб адам­лар коршап ал2ан хабарды таркатыу х1м кабыл етиу процессин пут­куллей озгертип жиберди, хызмет корсетиудин ен таркал2ан тарма­2ы-электрон почта аркалы хабар алмасыу 1мелге асырылады.
Компьютер тарма3лары.
Узаты7 каналлары ар3алы 5з-ара байланыс3ан компьютерлер топламына компьютер тарма2ы делинеди. Бул тарма3 оннан пайдаланы7шыларды хабар алмасы7 3уралы 81м аппарат, программа 81мде хабар тарма2ы ресурсларынан ж1мийет болып пайдаланы7ды т1мийинлейди.
Компьютерлерди4 тарма33а бирлеси7и 3ымбат ба8а 1сбап 6скенелер 6лкен к5лемли диск, принтерлер, тийкар2ы ядтан биргеликте пайдаланы7, улы7ма программалы3 3урал2а 81м ма2лы7мат3а ийе болы7 м6мкиншилигин береди.
Тармакларды e класска болиу мумкин. Жузгеше компьютерлерди бирлестиретугын улкен болмаган бир бинэ дэрежесиндеги тармак ло­каль тармак дейиледи. Кала дэрежесинде хэр кыйлы д1режесинде хэр кыйлы бинэларда жайласкан бир неше локаль тармакларды бирлестиретугын тармак кала тармагы яки регионал тармаклар дейиледи. Ен акырында дунья жузинин барлык мэмлекетлеринде бир неше жуз мын компьютерлерди бирлестиретугын тармак Интернет (Internet) тармагы дейиледи.
Интернет - хэзирги кунде ен улкен жер жузиндеги компьютер тармагы болып есапланады. Ол жер жузинин барлык м1млекетлеринен бир неше миллион компьютерлерди бирлестиреди. Россиядагы ен улкен тармак Релком тармагы.
Хэзирги компьютерлерди ислеуде кобинше пайдаланаушылар ушын анык бир хабардын маканин аныклаушы тармакларын пайда етиуге мум­киншиликке ийе. Буны дунья жузлик компьютер тарма2ы есаплан2ан {INTERNET}ти мысал2а алып кориуимизге болады.
Компьютер тармаклары. Тармаклардын характеристикасы хэм оларды колланыу имканиятлары. Локал компьютер тарма2ында ислеу уазыйпасы.
Узатыу каналлары аркалы оз-ара байланыскан компьютер жыйын­дысына компьютер тарма2ы дейиледи. Бул тармак ушын пайдаланыулар хабарды алмастырыу куралы х1м аппарат, ба2дарлама х1мде хабар тарма2ы ресурслардан биргеликте болып пайдаланыуын т1минлейди.
Компьютерлердин тармакларынын бирлесиуи кымбат баха асбап ус­кенелер улкен колемли дисклер принтерлер тийкар2ы ядтан биргелик­те пайдаланыу улыума д1стурлер ма2лыуматка ийе болыуын имкан бе­реди. Глобал тармаклардан алыста2ы компьютерлардын аппарат ресурсларынан пайдаланыу мумкин. Бундай тармаклар миллионлаб адам­лар коршап ал2ан хабарды таркатыу х1м кабыл етиу процессин пут­куллей озгертип жиберди, хызмет корсетиудин ен таркал2ан тарма­2ы-электрон почта аркалы хабар алмасыу 1мелге асырылады. Тармак­тын тийкар2ы уазыйпасы пайдаланыушы улыума тармак ресурслар2а 1пиуайы, колайлы х1м исенимли кириуин х1м рухсат берилмеген кири­уден исенимли кор2а2ан халда хабардан ж1м11т болып пайдаланыуды пайда етиу. Сондай-ак пайдаланыушылар тармаклар арасында ма2лыу­мат узатыудын колай х1м исенимли байланысын т1минлеу. Улыума ха­барлау д1уиринде глобал х1м локал компьютер тармакларында улкен колемдеги информациялар сакланады, кайта исленеди х1м узатылады. Локал тармаклардын пайдаланыушылар ислеу ушын ма2лыуматлардын улыума базасы пайда етиледи. Глобал тармакларда илимий, экономи­калык, социяллык х1м мэдений хабар мэканы пайда етиледи.
Ма2лыуматлар базасына узак кашыклыктан турып кириуде, ма2лыу­матларды орйластырыуда, ма2лыуматларды белгили кашыклыкка узатыу­да х1м олар менен ислеу уактында бирканша м1селелер тууылады. Бу­лар2а бирканша мысаллар келтириу мумкин` Банк х1м баска финанс­лык~ базардын аухалын корсетиуши дизимлер (талап х1м усыныс)` со­циаллык т1минлеу хызмети~ салык хызмети~ авия билетлерди б1нтлеу дизими~ узактан турып медициналык диагноз~ сайлау дизими. Корсе­тилген бул барлык косымша ма2лыуматлар топланыуы, сакланыуы х1м оннан пайдалана алыу (кириу), натууры ма2лыуматлар болыуынан рух­сат етилмеген кириуден кор2ан2ан болыуы керек. Илимий, хызмет, билим, социяллык х1м м1дений омир областынан баска глобал тармак миллионла2ан адамлар ушын жана х1р кыйлы дем алыу машкулатларын таярла2ан. Тармак кунделик исти х1м турли тарауда2ы адамлардын дем алыуын пайда етиуши курал2а айланды.Компьютер тармакларында коп белгилер, айырыкша территориялык шамасы жа2ынан аныклау мумкин. Бу2ан карай глобал, регионлык х1м локал тармаклар аныклан2ан.
Глобал тарма3лар д6нья ж6зи бойынша пайдаланы7шыларды 3амрап алады 81м бир-биринен 10-15 мы4 км уза3лы3та2ы ЭЕМ 81м байланыс тарма3лары узеллерин бирлестири7ши жубай аркалы байланыс канал­ларынан пайдаланады.
Регионлык тармаклар. Онша улкен болма2ан м1млекет калалары, уалаятларда2ы пайдаланыушыларды бирлестиреди. Байланыс канал сы­патында кобинше телефон тармаклары пайдаланылады. Тармак узеллар арасында2ы аралык q0 81м q000 км.
ЭЕМнин локал тармаклары бир кархана, бир ямаса бирканша илим имаратларында2ы абонентлерди байлайды.
Локал тармаклар жуд1 кен таркал2ан. Себеби i0-o0% хабар усы тармак догерегинде айланады. Локал тармаклары х1р кандай курылма­2а ийе болыуы мумкин. Бирак локал тармакларда2ы компьютерлар жо­кар2ы тезликке ийе жал2ыз хабар узатыу каналы менен байлан2ан бо­лады. Х1мме компьютерлер ушын жал2ыз тез хабар узатыушы каналдын болы7ы-локал тармакты ажыратып турыушы касиети. Оптик каналда жа­рыклык откизи7щи адам шашынын калынлы2ыда жасал2ан. Бул жуд1 тез, исенимли 81м кымбат турату2ын кабель.
Локал такрмакта ЭЕМлер арасында2ы аралык онша улкен емес-10 км геше, радиоканал байланысы пайдаланылса 20 км. Локал тармак­ларда каналлар мекемелер мулки есапланады х1м олардан пайдаланыу ансатластырады.
Тармактын программалык т1мийинлениуи.
Тармактын имканияты онын пайдаланыушыга корсетилген хызмети менен исленеди. Тармактын х1р бир хызмет тури х1мде оган кириу ушын д1стурий т1минлеуи ислеп шыгады. Тармакта ислеу ушын белги­ленген д1стур бир 7а3ытта коплеген пайдаланыушылар ушын молшер­ленген болыуы керек. Х1зирде усындай д1стурий т1минлеу дузиудин еки кыйлы жолы корсетилген.
Биринши жолы` тарма3ты4 д1стурленген т1минлеуи к5плеген пай­даланы7шылар2а 81мме кири7ге м6мкин бол2ан тарма3ты4 бас компь­ютери ресурсларын бери7и м5лшерленген. Ол файл сервер деп атала­ды. Бас компьютердин тийкаргы ресурслары файллар болганы ушын со­лай аталган. Ол д1стурли моделлер ямаса маглыуматларга ийе болыуы мумкин. Файл сервер- бул сервердин улыума тури. Файл серверинин диск колеми 1детдеги компьютерлердикинен коп болыуы керек, себеби одан коплеген компьютерлар пайдаланылады.
Тармакта бир неше файл-серверлер болыуы мумкин. Тармакта пайдаланыушылардын биргеликте пайдаланыуга усыныс ететугын файл-сервердин баска турдеги серверлерин де санап отиу мумкин. М1селен, принтер, модем, факсимил алока ушын курылма. Файл-сервер ресурсларын баскарыушы копгана тармак пайдаланыушылары ушын рух­сат бериуши д1стурий тармак т1минаты тармактын операцион дизими деб аталады. Онын тийкаргы болеги фай-серверде жайласады, жумысшы станциясында тек гана ресурс х1м файл сервер арасынан муражат ететугын д1стурлер арасындагы интерфейс ролин орынлаушы онша ул­кен болмаган локал (койыу) жайластырылады.
Усы баскыш колеминде ислеуге молшерленген д1стур дизимлери пайдаланыушыга файл-серверден пайдаланыу мукиншилигин береди. Ка­гыйда бойынша усы д1стурли дизимлер файллы серверде сакланыуы х1м барлык пайдаланыушылар т1репинен бир уакытта пайдаланыуы мумкин. Бирак бул д1стурдин модуллерин орынлау ушын з1рур болганда жумыс­шы станцияга откерилетугын керекли жумысты орынлайды. Бунда барлык маглыуматларды кайта ислеу (егер олар улыума ресурс болса х1м файллы серверде сакланып атырган болса, кем) пайдаланы ушынын компьютеринде 1мелге асырылады. Бунын ушын маглыуматлар сакланган файллар пайдаланыушынын компьютерине коширилиуи керек.
Екинши баскыш «клиент-сервер» архитектура деп аталады. Оны4 программалы таъминаты ресурслардан ж1млесип пайдаланганда 2ана молшерленип калмай, оларды кайта исле7 81м пайдаланы7ш талабына к5ре ресурсларды жайластыры72а м5лшерленген. «Клиент-сервер» архитектуралар программа дизими еки болимнен ибарат сервердин программалы таъминаты х1м пайдаланыушы-клиенттин программалы т1мийин­лениуи. Бул дизимлер жумысы томендегише шолкемлестириледи` клиент-программалар пайдаланыушынын компьютерлеринде орынланады х1м улы7ма кири7 компьютеринде ислейтугын программа серверге сорай жибереди. Маглыуматлардын тийкаргы болгени кайта ислеу ушын кушли сервер т1репинен 1мелге асырылады, пайдаланыушы компьютерге тек гана орынланган сорау н1тийжелерин жибереди. Маглыуматлар базасы серверлери улкен колемдеги маглыуматлар (бир неше гигобайт х1м оннан коп) пенен ислеуге молшерленген х1м коп санлы пайдаланыушы­лар жокары онимли ислеп шыгарыуды, исенимли х1м шегараланганын тамийинлейди.
Глобал тармак дузилиси.
Копшилик жагдайларда глобал тармак компьютерлер х1м терми­наллар жалганган байланыс тармагын жалгайды. Локал тармакка бир­лескен компьютерлерди жалгауга рухсат бериледи. Байланыс тармагы маглыуматларды коммуникация узеллеринен ибарат. Клиент-пайдаланы­ушылар ислейтугын компьбтер жумысшы станциялар деп айтылады. Пай­даланыушылар усынатугын тармак ресурслары дереги серверлер деп айтылады.
Серверлер тармак бойынша информацияни тез узатыу ушын, ин­формацияны узатыудын маршрутын танлау ушын, узатылып атырган ин­формациялардын пакетлер коммуникациясы ушын молшерленген.
Коммуникация узели - бул айырым аппарат курылмасы яки тийис­ли программа т1мийнаты ж1рдеминде уазыйпаларды орынлаушы компь­ютерлер болып есапланады. Бул узеллер байланыс тармагынын ислеу н1тийжелилигин тамийинлейди. Корип шыгылган тармак узелли болып есапланады х1м глобал тармакта колланылады.