М а з м у н ы кириси7 Компьютер тарма3лары

INTERNET глобал компьютер тармагы.
1957 жылы ARPA (Advanced Research Projects Aqency) шолкеми дузилди. 60-жыллар акырында DARPA (Defense Advanced Research Pro­jects Aqency) ARPANet тажирийбе тармагын дузиу хаккында карар ка­был етилди. Ен биринши рет тармак 1972-жылы иске асыры ибарат` MILNet х1м ARPANet, оларга NSFNet х1м баска тармаклар жалганады. 1989-жылы ARPANet бийгарез тармак сыпатында тамамланды. Интре­нет-информациялар менен бийгарез алмасу имканиятын жаратты. Бирак бир неше жыл алдын онын ресурсларга тек гана файлга муражат етиу­ге молшерленген программалы т1мийнат ж1рдеминде кириу мумкин еди.
Интернеттин статистик маглыуматы томендегише`
q. qoiq-жыл Internet ке 312 компьютер жалганган~
w. qoie-жыл Internet ке 562 компьютер жалганган~
e. qoie-жыл Internet ке 5089 компьютер жалганган~
r. qoow-жыл Internet ке 727000 компьютер жалганган~


Локал есапла7 тарма3ларыны4 операцион системалар.

Локал есапла7 тарма2ы-деп-, элементлери есапла7 машиналары (сондай-а3 мини 81м микро ЭЕМ лер), терминаллар, байланыс аппартурасыны4 бир-биринен онша 6лкен болма2ан уза3лы3та (15 км ге шекем) жайлас3ан тарма2ына айтылады.

(локал есапла7 тарма3лары) тарма3ты4 есапла7 процесслери ма2лы7мат процессорлерине 3ара2анда устин бол2ан айры3ша т6ри болып, соны4 ушын «есапла7» сыпаты бул жерде орынланады.
Локал тарма3 1детте бир фирма ямаса офис шегарасында ма2лы7матларды жыйна7, узаты7,болип жиберилген 81м тарма3лан2ан 3айта-исле7 ушын тийкарлан2ан, кобинесе фирманы4 81м оны4 уза3лас3ан болимлерини4 хызметлерине те4 т6рде аны3 бир 7азыйпаларды орынла72а 3анигелестиреди. Коп жа2дайларда 5зин локал ма2лы7матты тизимине хызмет корсетип атыр2ан локал есапла7 тарма3лары бас3а есапла7 тарма3лары, ишки 81м сырт3ы, орайлы3 глобал есапла7 тарма3лары менен байланыс3ан.
*1р 3андай есапла7 тарма2ыны4 тийкар2ы 7азыйпасы о2ан жал2ан2ан пайдаланы7шылар2а ма2лы7матты есапла7 ресурсларын баян ети7 болып табылады.
ЛЕТ-ларыны4 д1режели типлери.
ЛЕТ ларында пайдаланы7шылар ушын 2 ни структура-фунционал 81м серверлер 81мме ЛЕТ лар 81м 5зини4 ишиндеги ажратыл2ан серверлерге ийе емес, айырым жа2дайларда сервер 7азыйпасы тарма3ты4 жумысшы станциялары ортасында б5линген сыя3лы болады.
Сол себептен еки типтеги ЛЕТ ту7рысындагы с5з журити7 м6мкин.
- Орайлас3ан бас3арылату2ын тарма3лар.
-Орайлы3 бас3арылату2ын тарма3лар.
Орайласпа2ан бас3арылату2ын тарма3ларда соларда к5бинесе бир д1режели тарма3лар «деп аталады» жумысшы оз-ара 81рекетин улы7ма бас3ары7 орайы 81м м1нислерди са3ла7 ушын улы7ма 3урылыс жо3.
Тарма3шы бас3ары7 7азыйпасы бир тарма3дан екиншисине узатылады.
Тарма3лы операцион тизим исши станциялары бойынша б5линген.
Тарма3ты4 81р бир станциясы 81м адамны4 81м серверди4 7азыйпасын орынла7ы м6мкин. Ол бас3а исши станцтяларды4 сора7ларына тарма3 хызметине жибери7 м6мкин. Тарма3ты4 пайдаланы7шысына бас3а станциялар2а жал2ан2ан 81мме периферя 3урылыслары (магнит 81м оптик дисклер,принтерлер,сканерлер,плоттерлер х1м т.б.) тийисли болады.
Бир д1режели тарма3ларды4 абзаллы3лары.
- Томен бахасы.
-Жо3ары исенимлилиги
Бир д1режели тарма3ларды4 кемшиликлери.
-Онша коп болма2ан жумысшы стандартларын (10 нан коп емемс) жал2а7 мумкиншилиги.
-Тарма3ты бас3ары7ды4 3урамлылы2ы.
-Станцияларды 81мме т1мийнлени7ин жа4ала7 81м са3ла7ды т1мийнле7ди4 3урамлылы2ы.
Бир д1режели тарма3лары , ARTI- SofT LANTASTIC. NOVEWARE LITE тарма3лы опеарацион тизимлер MS WINDOWS fOR WORKGRUOPS 3абыгы тийкарында жаратыл2ан.
Орайлы3 бас3арылату2ын тарма3ларда (оларды кобинесе ажыратылгын серверли тарма3 деп атайды) компьютерлерден (серверлердер бире7и 81мме жумысшы станциялары ислети7и ушын 3олланыл2ан процесслерди 1мелге асырады, жумысшы станцияларды4 5з-ара 81рекетин 81м бас3а бир 3атар сервис 7азыйпаларын орынлайды.)
Ма2лы7матларды 3айта исле7 процессинде адам 81м ол ямаса бул процесслерди файлды окы7, берилгенлер базасынан ма2лы7матларды 3ыдыры7, файлды басы7 81м та2ы орынла7 ушын серверге сора7ды т6рлендири7 м6мкин. Сервер клиент (адам) келинген сора7ды орынлайды. Сора7ды орынла7 н1тийжелери пайдаланату2ын ма2лы7матларды4 са3ланы7ын т1мийнлейди, бул ма2лы7матлар2а узаты7ды дузи7 81м ма2лы7матларды адам2а узатады.
Адам алын2ан ма2лы7матларды 3айта исле7ди 81м 3айта исле7 н1тийжелерин пайдаланы7шы ушын 3олалы к5рисинде су7ретлейди, ма2лы7матларды 3айта исле7 серверде 81м орынланы7ы м6мкин.
Сервер тек маглыуматларды дузиу, саклау хэм адамларга керекли маглыуматларды бериу процесслерин орынлайтугын тизимлер «файлсервер» тизими атына ийе.
Серверде са3ла7 менен бир 3атарда ма2лы7матларды мазмунлы 3айта исле7 81м орынланату2ын тизимлерди болса «адам север» тизимлери деп ата7 3абыл 3ылын2ан.
«Клийент-сервер» тизиминде сервер актив роль ойнайды. Ол сора72а барлы3 файлды 1пи7айы т6рде берип 3алмастан, ма2лы7матларды алдыннан 3айта исле7 81м адам2а, ямаса м1селени4 шешилген н1тийжелерин, файлды4, адамды 3ызы3тыр2ан 81м адам ушын су7ретле7 3олайлы бол2ан та4лап алын2ан т6рде бери7и мумкин. Бундай технология , бас3а 81мме н1рселерден тыс3ары, тарма3 байланыс каналларыны4 кем ж6кленлени7и мумкиншилик береди.
«Файл-сервер» технологиясы бойынша ислейту2ын серверди4 5зин файл-сервер, «клийент-сервер» технологиясы бойынша ислейту2ын серверди4 5зин болса, илови-сервер деп аталады.
Ажыратыл2ан серверли локаль есапла7 тарма3ларыны4 абзалы3лары.
-Жумысшы станцияларды4 санын шекле7ди4 жо3лы2ы.
-Бир д1режели тарма3лар2а бола бас3ары7ды4 1пи7айылы2ы.
-Жо3ары тезлик;
-Ма2лы7матларды са3ла7ды4 шешимли тизими.
-Ажыратылган серверли локаль есапла7 тарма3ларыны4 кемшиликлери.
Бир ямаса бир неше компьютерди сервер ушын ажыратыл2анлы2ы себепли жо3ары ба8аланады.
-Тарма3ты4 тезлиги 81м исенимлилиги серверге байланыслыллы2ы;
-Бир д1режели тарма33а бола кем те4леседи.
Ажыратыл2ан серверли тарма3лар ж6д1 ке4 тар3ал2ан есапланады. Бундай тарма3лар ушын операцион тизимлерге мысаллар; MSLAN MANAGER IBM 81м NOVELL NET WARE.
Маглыу7атларды узаты7 ушын-моноканалдан бир 7а3ытты4 5зинде бир неше абонентлер исленету2ын байланыс каналы, м1селен, шиналы 81м илмекли топологиясы тарма3ларда) пайдаланату2ын локал есапла7 тарма3лары ушын адамларды4 бул канал2а узаты7 м1селеси ж6д1 керек есапланады.
Узаты7ды4 5нимли болы7ы ушын керекли механизм-узаты7 усыллары керек.
Моноканал2а сапалы узаты7ды дузи7 ушын частоталы ямаса 7акыт бойынша модуляция бас бас3ышлары ислетилген.
!пи7айы тарма3ларда 7а3ыт бойынша модуляцияла7, ямаса моноканал бойынша узатылып атыр2ан информацияларды 7а3ыт бойынша ажраты7 бас3ышы е4 к5п 3олланылады.
&а3ыт бойынша адыраты72а тийкарлан2ан узаты7 усылларыны4 бир неше топарлары бар. Орайластыры72а узаты7 тарма3ты ьас3ары7 орайынан, м1селесин серверден бас3арылады. Тарма3ларды бир-бири менен 5з-ара жал2а7 ушын тарма3лар ара интерфейс сыпатында т1сир аралагышлар, к5пириклер, маршурутлаўшы 81м имозалар ислетиледи.
Тасир арала2ышлар. (электр сигналларын к5шейтириўши 81м сигналды уза3 аралы33а узаты7да оны4 тезлик (белгисин) 81м амплитудасын са3ла7ды уза3 т1мийнлейту2ын 3урылыс. Т1сир арала2ышлар ашы3 тизимлерди4 5з-ара 81рекет модулини4 каналы д5режелери баянламалары менен т6синдириледи, тек OST физик д1режедеги (каналлы 81м оннан жо3ары д1режелердеги бир 3ыйлы бас3ары7 баянламалары менен ) баянламалары менен айырмашылы тарма3ларды бирлестири7и м6мкин 81м тек берилгенлер пакетлерин 3айта д6зи7ди орынлап, буны4 менен 5з н17бетинде жал2анату2ын тарма3ларды электр 21резсизлигин 81м сигналларыны4 т1сиринен са3ла7ды т1мийнлейди.
К6шейитири7шилерди орнаты7да байланыс линиясында физик 6зили7 тасир етеди бунда сигнал бир таманнан 3абыл 3ылынады, 3айта д6зиледи, 81м байланыс линиясыны4 бас3а б5лимине ба2дарланады.
К5приклер (БРИДЖЕ) ОСИ тарма3лы дареже баянламалары менен с67ретленеди, алы7шыларды4 адреслерине те4 турде ма2ла7матлы фильтрле7ди орынлап, тарма3лы 81м оннан жо3ары дарежелерде ма2лы7матларды узаты7ды4 бир 3ыйлы баянламаларын ислети7ши тарма3лар ортасында2ы графикти тартипке келтиреди.
К5прик т6рли тапалогиялы, бира3 бир бас3ары7ы астында ислейту2ын тарма3ларды бирлестири7и мумкин.
Локал к5приклер пайда бол2ан тизими д5герегинде шекленген айры3ша жайлас3ан тарма3ларды бирлестиреди. Уза3лас3ан к5приклер айма3 тарептен тар3ал2ан тарма3ларды, сырыт3ы байланыс каналларын 81м моделлерди ислетип бирлестиреди.
Маршрутла7шылар (РОУТЕР) ОСТ баянламаларын транспортлы дарежесинде тусиндириледи 81м 5зини4 функцияларын орынлайды 81м логикалы3 байланыспа3ан тарма3ларды4 (ОСТ ны4 сеанслы 81м оннан жо3ары дарежелеринда бир 3ыйлы баянламалар2а ийе бол2ан) жал2а7ды таминлейди. Олар информацияны анализ 3ылады оны4 кейинги е4 жа3сы жолын аны3лайды 81м узаты7 ушын айрым бир баянлама 5згертири7лерди орынлайды. Керекли логикалы3 канал жаратады 81м 7азыйпасы бойынша информацияны узатады . Маршрутлаушылар сервисти4 жетерли 3урамалы д1режесин т1мийинлейди, олар м1селен, тарма3шы 81р т6рли узаты7 усыллары менен жал2а7лар м6мкин. Информациялар ж6д1 ж6кленген линияларды шетлеп 5тип байланыс линияларды шетлеп 5тип байланыс линиясында2ы ж6кле7шилерди 3айта б5ли7лери м6мкин х1м бас3а.
Шлюзалар () ди4 т6рли баянламаларын оны4 81мме д1режелеринде ислети7ши есапла7 тармакларын бирлестири7 м6мкиншлигин бери7ши 3урылма болып, олар модулини4 81мме жети басқарыў д1режеси ушын 3урылма баянлама 5згерти7лерди орынлайды. К5пириклер маршрутшылар 81м шлюзалар локал есапла7 тарма2ында бул-1детте ба2дарлама т1мийнле7и 81м 3осымша байланыс аппартуралы белгили ажратыл2ан ЭЕМ болып табылады.
Тарма3лы операцион тизим. %з ишинде бас3ары7шы топламын алады, бул ба2дарламалар т5мендегилерди т1мийнлейди.
- Тарма3ты4 81мме бу7ынлары 81м элементлери жумысын оз-ара бирлестириў;
- Тарма3 элементлери бойынша ресурсларын тезликли б5ли7;
-М1селен шеши7ди4 избе-излигин орнаты7 81м оларды улы7ма ресурслары менен т1мийнле7.
-Тарма3 элементлерин жумыс3а жарамлылы2ын 3ада2ала7 81мде кири7 81м шы2ы7 ма2лы7матды4 исенимлигин т1мийнле7;
- Ма2лы7матларды 81м есапла7 ресурсларын рухсат етилген 7азыйпалардан са3ла7;
-Тарма3ты4 ма2лы7мат, ба2дарлама 81м техник ресурсларыны4 ислетили7и ту7расында ма2лы7матнама бери7;
-Операцион тизимлерди4 функциянал м6мкиншиликлери утилиталар 1мели7 7азыйпаларды орынла7 ушын оперцион тизим т1репинен ислетилету2ын белгили ба3дарламалар ж1рдеминде ке4ейтириледи.

NOVEL-тарма3лы операцион тизими.

Локоль есапла7 тарма3ларыны4 тили 81м функционал м6мкиншиликлери к5п т1рептен оларда ислетилету2ын OSI –баянламалары менен т6синдириледи. Аппарат жолы менен 1мелге асырылату2ын еки жо3ары д1режени4 баянламалары интерфейсли тарма3лы плата менен 81м ба2дарлама менен 3оллап 3у7атланату2ын жо3ары д1режедеги баянламалар тарма3лы операцион тизим менен 1мелге асырылады.
Локоль есапла7 техникаларында2ы тарма3ла платалар арасында т5мендеги платалар
е4 к5п 3олланылма3та.
E4 534 н 35 тарма3лы шиналы технолгиясын 81м маркет бойынша узаты7 усылын 3олланады.
-TAKEN RINK тарма3ты4 3ол3алы (кемирек радиялы) монополиясын 81м маркер бойынша узаты7 усылын 3олланылады.
-ARKNET тарма3ты4 радикалы (кемирек шиналы) монополиясын маркер боынша узаты7 усылын 3олланылады.
OSI- бас жо3ары д1режели баянламаларын 3олланы7шы тарма3лы операцион тизимлер арасында NOVEL фирмасыны4 NET WARE OT е4 к5п тар3алган NET WARE OT е4 к5п тар3алган NET WARE операцион тизими OSI- ди4 3-7 д1режелерини4 баянламаларын 3олланылады 81м к5п тарма3лы платалар менен бирликте, сондай-а3 ENTERNET , TAKEN RINK, ARKNET платалар менен 81м ислейди.
3 81м 4 д1режелер ушын NET WARE ни4 баянламалары ИНTERNET WORK PACKET EXCHANGE (IPX- пакетлер менен т1ртипке салын2ан алмасы7) деп аталады.
OSI ди4 5-6 д1режелери менен баян етилету2ын сервис NOVEL NET BIOS пакети менен т1мийнленеди. NET WARE 3абы2ы 5,6,7 д1режелери сервисин баян 3ылады.
*1зирги 7а3ытта бизде 81м шет елде 81м NOVEL NET WARE операцион тизими ИNTERNET тарма3лы платалар тийкарында локоль тарма3лар е4 улы7малас3ан есапланады. Бул тарма3лар к5бинесе NOVEL NET WARE тарма2ы деп кеинирек ИNTERNET атайды. (Себеби бул тарма3лы плата сол атда2ы тарма3 ушын ислеп шы2ыл2ан) NOVEL фирмасы ислейту2ын локоль есапла7 тарма2ыны4 тийкар2ы варианты жи4ишке коакциал кабелге тийкарланады. Жи4ишке кабелди4 б5леклери белгили разииомлар (ажрат3ышлар) ар3алы тарма3ты4 компьютерлеринде жайлас2ан тарма3 платаларды бирлестириледи. Тарма3ыны4 компьютерлери 3атарда бир ямаса бир нешше фалй серверлер (тарма3 файл сервер модели бойынша 3урылады.) 81м жумысшы станциялар болы7ы керек. Тарма3да2ы компьютерлерди4 максимал саны-87. Айырым тарма3лар сигментлерге, б5лек локал есапла7 тарма2ы ямаса компьютерлер жал2ан2ан кабель б5леклерине б5линеди. Узынлы2ы 185 метрге шекем бир сигментте 30-2а шекем компьютер болы7ы м6мкин 81мме тарма3ты4 максимал узынлы2ы 10 км 1трапында.
Кейинги 7а3ытларда NOVEL NET WARE тарма3ыны4 сымларыны4 есилген жуплы2ы тийкарында2ы варианты улы7маласпа3та. Бул жумысшы станциаларды файл серверге концентратор ар3алы жал2аны7ын к6де тутады. Бир концентратор оннан 120 метрге шекем уза3лы3та жайлас2ан 12 станциасыны4 иле7ин 3оллап-ку7атла72а 3олайлы. Концентртаторларды каскадлар менен бирлестири7 м6мкин. ENTERNET тарма3лы платасыны4 орнына бул тарма3ларда IEEE 802.3 код белгиси астында2ы оларды4 заманаг5йлестирилген варианты ислетилмекте.
Сондай а3 NOVEL фирмасыны4 NET WARE локаль есапла7 тарма2ы еки вариантда2ы техналогиаларда 1мелге асырылы7ы м6мкин.
- Шиналы
- Жулдыз сымнан.
NET WARE (NET WARE 3.1 версиясы)- бул тийкарынан серверге жайластырату2ын 31нигелестирилген операцион тизим болып табылады.
Серверде тизимди ж6кле7 7а3тында жаратылату2ын тарма3лы ОТ ни4 бир неше бос каталоглары жайласады.
SYSTEM- тарма3лы 81м дискли драйверлерде ж6кленету2ын 81м орынланату2ын модульлларды 5з ишине алады. Оларды4 81ммеси тек серверди4 тезикли ядында ислейди. Тек тарма3 бас бас3ары7 РП шы олар2а узаты7ы м6мкин, жумысшы станцияларда2ы пайдаланы7шылар оларды4 хукы3лары шекленгенлиги себебли 1детте бул каталогды к5рмейди.
-PUBLIC утилита менюларды 81м буйры3лар бети утилиталарын 5з ишине алады, олар серверден жумысшы станцияны4 тезликли ядына орынла7 ушын 3олланылату2ын утилиталарды4 бир б5лими менен бас3ары7шы да, пайдаланы7шыларда исле7и м6мкин.
-LOGIN- пайдаланы7шыларды4 тарма33а кири7ин 81м оннан шы5ы7ын 3айтары7 ушын LOGIN 81м LOGONET ба2дарламаларын 5з ишине алады. LOGIN – пайдаланы7шыны 3айтары7 81м оннан пайдаланы7 ху3ы3ларын инициала7 ба2дырламасы. Пайдаланы7шы аты 81м с5з бойынша идентификацияланады, буннан кейин о2ан аралы3 т6ртип номери бериледи 81м тарма3да оны4 ушын рухсат етилген каталог 81м файллар менен исле7и м6мкин.
MAIL- жа4а пайдаланы7шыны 3осы7 7а3тында NET WARE т1рапинен автомат жаратылату2ын б5лим каталогларды 5з ишине алады. Бул б5лим каталоглар пайдаланы7шысын тарма33а 3айд 3ылыны7ы 7а3тында т6рлендирету2ын бир пайдаланы7шы ушын тийкарлы жазы7ларды 5з ишине алады 81м электрон почта ба2дарламалары т1репинен ислетили7и м6мкин.
TNK INTERNET тарма2ында ислетилету2ын TCP/IP баянламаларын 3оллап- 3у7атла7 ушын керек бол2ан файлларды 5з ишине алады.
Жумысшы станция2а лакол рперацион тизими (NET WARE, MS DOS, OS/2, UNIX, WINDOW 95 81м т.б OT лар менен бирликте исле7и м6мкин) 81м тарма33а узаты7ды т1мийнле7 ушын NET WARE ни4 еки ба2дарламасы NEXT COM жайластырылады.
NEXT COM ба2дарламасы 1мелий ба2дарлама сора7ын анализ 3ылады 81м егер ол тарма33а тийисли болса оны IPX COM ба2дарламасына узатады болмаса DOS ушын 3ылдырады.
IFX COM ба2дарлама файл серверге сора7ды жибереди 81м оны4 ту7ры узатылы7ын 3ада2алайды. Тарма3та исле7 ушын пайдаланы7шы 5зини4 жумысшы станциясынан;
NETX COM 81м IPX COM ба2дарламалары4 жумыс3а т6сири7.
-Тармакда LOGIN EXE ба2дарлама ж6рдеминде орынланады.
-%зини4 операцион тизиминде керекли 1мелий ба2дарламаны жумыс3а т6сиреди.
Локал тарма3ты2ы файл- серверине 3ойылату2ын талаплар.
NOVEL NET WARE ЛЕТ ны4 тийкар2ы бу7ыны файллы сервер есапланады.
Онда тарма3 операцион тизими, ма2лы7матлар базасы 81м пайдаланы7шыларды4 1мелий ба2дарламалары жайластырылады. Соны4 ушын файл сервер тарма3да2ы е4 к6шли компьютер болы7ы керек, себеби барлы3 тарма3ты4 5нимдарлы2ы 81м функционал м6мкиншиликлери о2ан байланыслы.
Файл-сервер сыпатында тезликли ядты4 сыйымы 16-32 Мбайтдан кем болма2ан компьютер ислетили7и керек. Файл-сервер винчестрини4 (3оллап-3у7атлайту2ын тарма3 ресурсы тийкар2ы б5ли7ши) сыйымы 1200-1300 Мбайтды 3урайды.
Файл-сервер жумысты4 исенимлиги тармак жумысыны4 исенимлигин аны3 белгиле7 ушын 3атты дисктеги ма2лы7матды адасы7лардан 81м жо2алты7лардан са3ла7 ушын тийкар2ы шараларды к5ри7.